میوه «فیجوا» یا «فوجیا»؛ از خواص درمانی تا نحوه کاشت و نگهداری

فراروـ بسیاری از میوه‌ها که امروز در دسترس ما قرار دارند، بومی کشورمان نیستند. این میوه‌ها را تجار، بازرگانان، گردشگران و حتی دولت‌مردان طی سال‌ها به ایران وارد شدند. برخی از این میوه‌ها که با شرایط آب و هوایی ایران سازگار بودند، کشت شدند و برخی دیگر نیز همچنان جزء کالا‌های وارداتی اصلی محسوب می‌شوند. با توجه به اینکه کشورمان دارای تنوع اقلیمی و آب و هوایی منحصر به فردی است، بسیاری از این میوه‌ها را می‌توان در خارج از محیط گل‌خانه پرورش داد.

به گزارش فرارو، همان‌طور که می‌دانید، اکنون بیش از ۲۰ میوه استوایی ناشناخته در مناطق گرم و مرطوب و معتدل شمال یا جنوب کشورمان کاشته شده‌اند که همه آن‌ها بومی جزایر دور افتاده و سرزمین‌های بارانی و گرم و مرطوب مدار استوا هستند. در این مطلب قصد داریم به یکی از همین میوه‌های ناشناخته و تازه وارد بپردازیم. میوه‌ای پرخاصیت که بومی ایران نیست؛ اما قابلیت کاشت در اکثر مناطق معتدل و گرم کشورمان را دارد. فیجوا میوه‌ای گرمسیری، سرشار از ویتامین‌ها و مواد مغذی با طعمی خاص و عجیب امروز پا به بازار میوه و تره بار گذاشته است. فیجوا میوه‎ای محبوب، کمیاب و گران به حساب می‌آید.

فیجوا با اسامی دیگری همچون، فوجی، فوجیا، آناناس گواوا Acca یا Acca sellowiana با نام علمی Feijoa sellowiana گونه‌ای از گیاهان گلدار از خانواده Myrtaceae یا موردیان است. این درخت کوچک بومی مناطق وسیعی از آمریکای جنوبی مانند برزیل، پاراگوئه، اروگوئه، شمال آرژانتین و کلمبیا است. در حال حاضر درختچه فیجوا در مناطق دیگر مانند نیوزلند، استرالیا، جمهوری آذربایجان، غرب گرجستان، جنوب روسیه و شمال ایران کشت می‌شود.

میوه فیجوا از نام گیاه‌شناس برزیلی "Joam de silva feijo" گرفته شده است. در سال ۱۸۱۵ میلادی کاشف آلمانی "فردریش سلو" در جنوب برزیل میوه فیجوا را مشاهده و برداشت کرد. این میوه را در سال ۱۸۹۰ گیاه‌شناس و باغبان فرانسوی به نام دکتر Edouard andre معرفی کرده است. رفته رفته این میوه در بیشتر کشور‌های اروپایی شناخته شد.

 

از سال ۱۳۵۱ درخت فیجوا در مناطقی از استان‌های گیلان و مازندران کاشته شد. اکنون استان‌های گیلان و مازندران پیشگام کاشت و تولید میوه فیجوا در ایران هستند. آبان ماه زمان برداشت این میوه خوشمزه در شهرستان‌های تالش، عباس آباد و آستاراست. به دلیل مقاوم بودن درخت فیجوا به سرما کاشت آن در اکثر مناطق شمالی کشور به صورت محدود رواج دارد.

فوجیا یا فیجوا درختی همیشه سبز و چند ساله است. ارتفاع این درخت به ۱ تا ۵ متر می‌رسد. به جز تولید میوه درخت فیجوا را به عنوان درختی زینتی پرورش می‌دهند. برگ‌های درخت فیجوا بیضی شکل است. سطح روی برگ به رنگ سبز و براق و سطح زیرین آن سفید یا نقره‌ای است. برگ‌های درخت فیجوا در اولین نگاه ظاهری شبیه به برگ‌های درخت زیتون دارد. گل‌های این درخت بسیار زیبا و به رنگ صورتی مایل به قرمز است. پرچم‌های متعددی در میانه گل‌های فیجوا خودنمایی می‌کنند.

میوه فیجوا سبز رنگ به اندازه گردو و بیضی شکل است. شکل ظاهری میوه تقریبا شبیه به میوه گواوا یا زیتون محلی جنوب است، با این تفاوت که گواوا کمی بزرگ‌‎تر و گردتر؛ اما فیجوا بیضی شکل و باریک‌تر است. در بیشتر گونه‌های گواوا گوشت میوه قرمز است؛ اما داخل میوه فیجوا سبز یا زرد رنگ است. درخت گواوا و فیجوا هر دو از خانواده "موردیان" هستند.

درخت فیجوا مانند بسیاری از گیاهان و درختان نیز دارای انواع و ارقام متفاوتی است. تاکنون ۵ نوع یا رقم درخت فیجوا در دنیا شناخته شده و کشت می‌شود. فیجوا آپولو، فیجوا اوپال استار، فیجوا پونامو، فیجوا کاکاپو و فیجوا Gemini پنج رقم از میوه فیجوا به شمار می‌روند.

میوه گوشتی، آبدار، شیرین و معطر فیجوا ترکیبی از طعم آناناس، سیب و نعنا دارد.

 

میوه فیجوا دارای طبع گرم است.

میوه فیجوا را می‌توان بعد از برداشت به صورت تازه میل کرد. در مناطق مختلف دنیا از فیجوا، آب میوه، بستنی، مربا، ژله، لواشک و ترشی تهیه می‌شود. همچنین می‌توانید از تکه‌های این میوه در ترکیب انواع سالاد و دسر استفاده کنید.

میوه تازه فیجوا را پس از تهیه با چاقو از وسط به دو قسمت کنید. گوشت داخل آن را با قاشق کوچک در آوردید و سپس میل کنید.

به گزارش فرارو، میوه بیضی شکل، سبز، خوش‌طعم و ناشناخته فیجوا سرشار از ید، فیبر، ویتامین C، ویتامین E، ویتامین گروه B، منیزیم، آهن، فسفر، پتاسیم، سدیم و کلسیم است. این میوه دارای فواید جادویی برای درمان و پیشگیری از بیماری مختلف ازجمله تیروئید، بیماری‌های قلبی، سرطان و امراض پوستی است. تقویت سیستم ایمنی بدن، کاهش سطح کلسترول، کاهش فشار خون، افزایش استحکام استخوان‌ها، تعادل متابولیسم بدن، تنظیم میزان قند خون و تحریک عملکرد شناختی ازجمله مزایای میوه فیجوا برای سلامتی بدن به شمار می‌روند که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.

میوه فیجوا دارای مقدار قابل توجهی فیبر غذایی است. فیبر موجب جذب آب در معده و تحریک حرکات لوله گوارش می‌شود و به هضم آسان غذا کمک می‌کند. از فواید فیبر موجود در فیجوا رفع یبوست، جلوگیری از بروز بیماری بواسیر یا هموروئید و پیشگیری از ابتلا به سرطان روده بزرگ است. همچنین فیبر می‌تواند از کلسترول شریان‌ها و عروق خونی بکاهد. پس برای جلوگیری از یبوست و داشتن دستگاه گوارش سالم از خوردن میوه خوشمزه فیجوا غافل نشوید؛ چرا که یک لیوان آب میوه فیجوا حاوی ۱۶ گرم فیبر غذایی است.

میوه تازه فیجوا سرشار از پتاسیم و میزان کمی سدیم است. پتاسیم ارتباط معکوس با فشار خون بالا دارد؛ اما سدیم عامل اصلی افزایش فشار خون در افراد است. اگر مبتلا به فشار خون بالا هستید، در کنار موز، انار، کیوی و هندوانه از میوه فیجوا هم بهره ببرید؛ چرا که یک میوه تازه فیجوا حاوی ۴۱۸ میلی‌گرم پتاسیم در مقایسه با تنها ۷ میلی‌گرم سدیم است.

بیماری‌هایی مانند کرون و کولیت اولسراتیو دو بیماری شایع التهابی روده شناخته می‌شوند. بیماری کرون بر تمام سیستم گوارشی بدن از دهان تا مقعد تاثیر می‌گذارد. این بیماری بیشتر قسمت انتهایی روده باریک و قسمت ابتدایی روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می‌دهد، در حالی که بیماری کولیت اولسراتیو بیشتر روده بزرگ را درگیر می‌کند. به گزارش فرارو، طبق تحقیقی که درباره تاثیر میوه فیجوا و خاصیت هیدروپولیکی این میوه انجام شد، مشخص گردید که عصاره فیجوا در پیشگیری، بهبود و رفع کامل بیماری التهابی روده در بیماران مبتلا به کرون و کولیت اولسراتیو موثر است.

عصاره میوه فیجوا اثر خود را به عنوان داروی ضد سرطان روی سلول‌های سرطانی به اثبات رسانده است. مطالعات اخیر مشخص کردند که عصاره فیجوا خاصیت ضد تومور نیز دارد. همه این فواید به دلیل وجود فلاونوئید‌ها در میوه فیجواست.

 

تحقیقات اخیر مشخص کردند که عصاره فیجوا اثر ضد افسردگی در موش‌ها ایجاد کرد. این میوه دارای مقادیر زیادی فولات است که برای درمان افسردگی مفید است. کمبود فولات با افزایش احتمال ابتلا به افسردگی همراه است. فولات به خنثی سازی متابولیک معروف به هوموسیستئین کمک می‌کند. هوموسیستئین می‌تواند در هورمون‌هایی مانند سروتونین که به تنظیم خلق و خو کمک می‌کنند، تداخل ایجاد کند. در نتیجه می‌توان از میوه فیجوا به عنوان طبیعی‌ترین داروی ضد افسردگی استفاده کرد.

میوه فیجوا سرشار از مواد معدنی و انواع ویتامین‌هاست؛ بنابراین مصرف منظم آن باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. جالب است بدانید که یک عدد میوه فیجوا بیش از ۵۰ درصد ویتامین C توصیه شده روزانه بدن را تامین می‌کند. ویتامین C موجب تولید بیشتر اولین عامل خط دفاعی بدن یعنی گلبول‌های سفید در خون می‌شود. همچنین میوه فیجوا دارای خواص ضد میکروبی و ضد باکتریایی است که سدی در مقابل انواع بیماری‌ها از جمله سرماخوردگی و آنفولانزاست. این میوه حاوی آنتی‌اکسیدان بالایی است که در از بین بردن رادیکال‌های آزاد نقش دارد.

ماسک‌های حاوی عصاره فیجوا تاثیرات مفیدی بر روی پوست می‌گذارند. فیجوا التهابات پوستی را رفع می‌کند و به پوست شفافیت و لطافت می‌بخشد. استفاده از ماسک فیجوا لکه‌های پوست را کم‌رنگ و به مرور از بین می‌برد. این میوه با خاصیت ضدالتهابی و ضدباکتریایی از ایجاد جوش و آکنه روی پوست صورت جلوگیری می‌کند. برای تهیه ماسک نرم کننده و شفاف کننده پوست فیجوا یک قاشق غذاخوری روغن زیتون، نیمی از میوه رنده شده فیجوا، کمی ماست کم چرب و زرده تخم مرغ را با هم مخلوط کنید. ماسک را به آرامی روی پوست صورت یا گردن بزنید. بعد از ۲۰ دقیقه صورت را با آب ولرم بشویید.

ویتامین‌های گروه B برای عملکرد‌های کلی بدن و فعالیت‌های متابولیکی مانند سنتز گلبول‌های قرمز و پروتئین‌ها، عملکرد سیستم عصبی، هدایت و تولید نورون‌ها و تولید انرژی درون سلول‌ها ضروری است. تقریبا تمامی ویتامین‌های گروه B به مقدار لازم در میوه فیجوا یافت می‌شود.

 

ـ در کشور‌های آمریکای لاتین از فیجوا به دلیل داشتن ید فراوان برای درمان بیماری تیروئید استفاده می‌کنند.
ـ چای تهیه شده از میوه و گل فیجوا در برزیل برای درمان اسهال معمولی و اسهال خونی استفاده می‌شود.
ـ در پاراگوئه گل‌های خرد شده فیجوا را در درمان سوختگی‌های سطحی، گزش حشرات و خارش پوست موثر می‌دانند.
ـ در برخی از کشور‌های آمریکای جنوبی لوسیون تهیه شده از گل‌های فیجوا را در درمان آفتاب سوختگی مفید می‌دانند.
ـ در اکثر مناطق دنیا از فیجوا به دلیل داشتن مقادیر بالایی از ویتامین C برای درمان سرماخوردگی و تب شدید استفاده می‌کنند.
ـ متخصصان طب سنتی معمولا خوردن میوه فیجوا را برای افراد مبتلا به فشار خون بالا توصیه می‌کنند.

ـ به دلیل طبع گرم میوه فیجوا ممکن است برای افراد گرم مزاج علائمی همچون داغ شدن بدن، خارش پوست سر و گرفتگی صدا به همراه داشته باشد.
ـ تاکنون گزارشی از حساسیت با میوه فیجوا گزارش نشده است.
ـ افراد دیابتی در مصرف بیش از حد این میوه پرهیز کنند.
ـ ممکن است موجب اسهال شود.

با این‌که درخت فیجوا جز معدود درختان گرمسیری مقاوم به سرماست؛ اما اقلیم مناسب برای کاشت و پرورش درخت فیجوا مناطق گرم‌سیری تا نیمه گرم‌سیری و مرطوب است. درخت فیجوا برای میوه‌دهی به یک دوره زمستانی کوتاه نیاز دارد. اگر شهر شما دارای زمستان کوتاه و معتدل و تابستان گرم و مرطوب است، فیجوا را می‌توانید به‌راحتی در حیاط یا باغ پرورش بدهید. توجه داشته باشید که سرمای بیشتر از منفی ۹ درجه سانتی‌گراد به درخت آسیب وارد می‌کند.

درخت فیجوا به‌راحتی از طریق بذر تکثیر می‌شود؛ اما درختان بذری شبیه به پایه مادری نیستند. این درختان معمولا میوه‌های نامطلوب تولید می‌کنند و شاخه‌هایی بسیار حساس و نازک دارند. از نهال‌های بذری بیشتر به عنوان پایه پیوند بهره می‌برند. با پیوند درختان قوی به پایه‌های بذری می‌توان درخت فیجوا پر محصول ایجاد کرد. در نتیجه بهتر است نهال‌های پیوندی فیجوا را از باغ‌داران یا گل‌خانه‌داران مطمئن تهیه کنید.

درختان فیجوا به خاک سبک و حاصل‌خیز، آب فراوان، نور مستقیم خورشید، رطوبت و گرمای هوا، زمستان کوتاه و خنک و کود مناسب احتیاج دارند. بهترین محیط کاشت نهال فیجوا در باغچه یا باغ است.

میوه‌های فیجوا مانند خرمالو در فصل پاییز می‌رسند. زمان برداشت میوه فیجوا بسته به شرایط اقلیمی هر منطقه متفاوت است. بهترین زمان برداشت میوه در مناطق شمال کشور آبان ماه است.

متاسفانه این میوه قبل از رسیدن کامل از درخت می‌افتد. با گذشت یک روز از افتادن میوه به زیر درخت لکه‌هایی روی میوه ایجاد می‌شود و طعم و عطر میوه را تغییر می‌دهد. فیجوا خاصیت انبارداری ندارد و باید بلافاصله مورد استفاده قرار بگیرد. به همین دلیل بیشتر باغ‌داران از کاشت این درخت استقبال نمی‌کنند.