خزر در حال خشک شدن است

فرارو- در حالیکه گزارش‌هایی از وضعیت نامناسب دریچه ارومیه منتشر شده است و گفته می‌شود طرح احیای این دریاچه موفقیت آمیز نبوده است حالا آمار تازه‌ای منتشر شده که نشان می‌دهد حال و روز دریای خزر هم خوب نیست.

مدیر کل مرکز علوم جوی و اقیانوسی سازمان هواشناسی کشور با اشاره به کاهش بارندگی در حوضه دریای خزر، از کاهش ۱.۵ متری تراز آب این دریاچه طی ۲۶ سال اخیر خبر داد.

بهزاد لایقی در گفت‌وگو با ایسنا ضمن اشاره به کاهش پنج سانتی‌متری تراز آب دریای خزر نسبت به سال گذشته اظهار کرد: "داده‌های ایستگاه‌های پایش دریای خزر از سال ۱۳۷۴ تاکنون روندی کاهشی در تراز آب دریای خزر را نشان می‌دهد."

او ادامه داد: «از سال ۷۴ تاکنون به‌طور متوسط سالانه حدود شش سانتی‌متر از تراز آب دریای خزر کاهش پیدا کرده یعنی طی ۲۶ سال اخیر تراز آب دریای خزر ۱.۵ متر کاهش پیدا کرده که رقم قابل توجهی است.»

لایقی مهم‌ترین عامل کاهش تراز آب این دریاچه را کاهش بارندگی در حوضه آبریز دریای خزر و کم شدن دِبی رودخانه‌های این حوضه به‌ویژه رودخانه ولگا - که بیش از ۸۵ درصد آب دریای خزر را تامین می‌کند- عنوان کرد و گفت: "شدت تابش خورشید بر دریای خزر و تبخیز آب در نتیجه کاهش ابرناکی و بارندگی افزایش می‌یابد و موجب کاهش هرساله تراز این دریاچه می‌شود."

او ادامه داد: "حجم آبی که سالانه در این دریاچه از دست می‌رود، کم نیست بنابراین به‌نظر نمی‌رسد که راهکارهای مصنوعی و انسانی مانند طرح‌های انتقال آب یا کاهش مصرف آب رودخانه‌های حوضه آبریز دریای خزر بتواند مشکلات را برطرف و کمبود آب را جبران کند و تنها بارش است که می‌تواند این شرایط را تغییر دهد."

لایقی کاهش سطح آب خزر را ناشی از تغییرات اقلیمی دانست و گفت: «افزایش گازهای گلخانه‌ای در جو به علت فعالیت‌های انسانی موجب ایجاد تغییراتی در الگوی بارش‌ها، آب و هوا و گرم شدن کره زمین شده است بنابراین کاهش انتشار این گازها شاید به‌طور ضمنی کمکی در این زمینه کند. با این حال یافتن راهکاری مناسب برای وضعیت تراز دریای خزر نیازمند همکاری، ‌همفکری و تعامل بین تمام کشورهای ساحلی دریای خزر است.»

نگرانی‌ها وقتی بیشتر می‌شود که می‌بینیم پژوهش‌های دیگری هم که پیش از این انجام شده‌، نشان داده‌اند که بر اساس سناریوهای مختلف، سطح آب دریای خزر تا پایان قرن حاضر، ۹ تا ۱۸ ‌متر پایین خواهد آمد. یکی از این پژوهش‌ها تحقیقی است که چند دانشمند آلمانی و هلندی در دسامبر ۲۰۲۰ انجام دادند و در نشریه «نیچر» به چاپ رسید.

در این گزارش با تاکید بر اینکه دریای خزر با «فاجعه» روبه‌رو است، تصریح شده است: «در سه دهه گذشته سطح دریای خزر مقداری افت کرده، اما تبخیر زیاد آب، یخ نبستن مناطق شمالی دریای خزر در زمستان و نبود تعادل در میزان آب‌های ورودی باعث خواهد شد که تا پایان قرن، حداقل ۹ متر از سطح آب دریا کاهش یابد و این رقم حتی می‌تواند به ۱۸ متر برسد که یک تهدید زیست‌ محیطی است.»

در این تحقیق همچنین اشاره شده که با توجه به عمق کم دریای خزر در بخش‌های روسیه و ترکمنستان، با افت ۹ متری آب، حدود ۲۴ درصد از مساحت دریا کم خواهد شد و اگر ۱۸ متر افت کند، ۳۴ درصد از سطح دریای خزر خشک خواهد شد.

در کنار کاهش سطح آب خزر نگرانی دیگر آلودگی شدید آن است. نشت مکرر و زیاد نفت در نواحی ساحلی جمهوری آذربایجان و قزاقستان، ورود مواد زائد و پسماندهای بالغ بر ۴۰ کارخانه و پالایشگاه از کشورهای حاشیه خزر به سمت دریا و پسرفت و انقراض انواع آبزیان دریای خزر از سال ۱۹۹۰ از جمله چالش‌هایی‌اند که دریای خزر با آن‌ها مواجه است.

اخیرا اخبار نگران کننده ای از وضعیت فوک‌های خزری منتشر شده است. افزایش مرگ و میر انها که ناشی از وجود آلاینده‌های خطرناک در خزر است احتمال در معرض انقراض قرار گرفتن این گونه را افزایش داده است.