همه چیز درباره دوز سوم واکسن کرونا؛ از گروه‌های واجد شرایط تا عوارض

نگرانی در مورد اینکه سیستم ایمنی بدن پس از گذشت مدتی از واکسیناسیون دوباره در برابر ویروس کوید۱۹ ضعیف شود باعث شد تا برخی از کشور‌ها تصمیم بگیرند دوز سوم (یادآور) واکسن کرونا را در اختیار شهروندان خود قرار دهند. دوز سوم واکسن کوید۱۹، یک دوز اضافی از واکسن کروناست که کمک می‌کند قدرت ایمنی به‌دست‌آمده از واکسن کوید۱۹ همچنان در برابر این ویروس مهلک حفظ شود.

 دوز سوم واکسن لازم است یا خیر؟ این پرسش مردم کشور‌هایی است که آنقدر خوش‌شانس بودند تا همگی تزریق واکسن کوید۱۹ خود را تکمیل کنند. با توجه به کرونای دلتا، نوع جهش‌یافته و بسیار مسری ویروس کوید۱۹ و احتمال اینکه اثر واکسن‌ها به‌مرور زمان محو شوند، برخی از کشور‌ها از جمله آلمان، پیش از کشور‌های دیگر تصمیم به تزریق دوز سوم واکسن گرفتند. اکنون بسیاری از کشور‌های دنیا دوز سوم واکسن را هم به شهروندان خود ارائه داده‌اند.

مطالعات نشان داده افرادی که دوز سوم واکسن را دریافت کرده‌اند، در مقایسه با افرادی که از دوز دوم واکسن‌شان حداقل ۵ ماه گذشته است، ۹۳درصد کمتر در خطر بستری شدن در اثر ابتلا به کوید۱۹ هستند. همچنین شدت بیماری و خطر مرگ ناشی از ویروس کرونا در افرادی که دوز سوم واکسن را دریافت کرده‌اند به‌ترتیب ۹۲ و ۸۱درصد کمتر خواهد شد.

افراد واجد شرایط دریافت دوز یادآور

افرادی که از دوز دوم واکسن‌شان حداقل ۵ یا ۶ ماه گذشته باشد و البته جزو گروه‌های پرخطر هستند باید دوز سوم واکسن را دریافت کنند. از این گروه‌های پرخطر باید به موارد زیر اشاره کرد:

* افراد ۵۰ سال به بالا

* کادر درمان و افرادی که در مراکز مراقبت و بهداشت کار یا زندگی می‌کنند

* افراد ۱۶ سال به بالایی که به بیماری‌های خاص مبتلا هستند یا نقص ایمنی دارند و ممکن است در خطر ابتلا به نوع شدید کرونا قرار گیرند. (معمولا افراد مبتلا به انواع سرطان، ایدز یا افرادی که دارو‌های خاصی مصرف می‌کنند، دچار نقص ایمنی می‌شوند.)

* افراد ۱۶ سال به بالایی که مراقب اصلی فردی مبتلا به بیماری یا در خطر ابتلا به نوع شدید کوید۱۹ هستند

* زنان باردار

باقی افراد پس از اینکه گروه‌های پرخطر واکسن یادآور را دریافت کردند و حداقل ۵ ماه از واکسن‌شان گذشته باشد می‌توانند واکسن یادآور را هم دریافت کنند.

فایده دوز سوم (یادآور) واکسن کوید۱۹

واکسیناسیون در مرحله اول سلول‌های ایمنی بسیار زیادی تولید می‌کند و در نتیجه سطح پادتن و مولکول‌های دیگر افزایش می‌یابد. اما این روند پس از مدتی رو به کاهش گذاشته و از مقدار پادتن‌های موجود در بدن کم می‌شود.

البته بخش کمی از لنفوسیت‌های «بی» و «تی» دستگاه ایمنی بدن که دارای حافظه طولانی‌مدت هستند باقی می‌مانند تا در صورت مشاهده عامل بیماری‌زا در آینده از بدن محافظت کنند.

یکی از ایمنی‌شناس‌های دانشگاه واشنگتن می‌گوید، «دوز یادآور واکسن باعث چند برابر شدن لنفوسیت‌های «بی» می‌شود و مقدار پادتن‌ها را یک بار دیگر علیه عامل بیماری‌زا بالا می‌برد.

پس از واکسیناسیون با گذشت زمان از مقدار پادتن‌ها کاسته می‌شود، اما با تزریق دوز سوم، تعداد لنفوسیت‌های «بی» بیش از گذشته در بدن ایجاد خواهد شد.

این لنفوسیت‌ها به غدد لنفاوی می‌روند و در آنجا جهش یافته و پادتن‌ها را در برابر عامل بیماری‌زای کوید۱۹ قوی‌تر می‌کنند و بدن در برابر بیماری کرونا از مصونیت بیشتری برخوردار می‌شود.

مقدار لنفوسیت‌های «بی» در افرادی که واکسن یادآور کوید۱۹ را دریافت کرده‌اند، بسیار بیشتر از افرادی است که دوز سوم را نزده‌اند.

فرق دوز سوم (یادآور) با دوز اضافی

برخی افراد دوز یادآور را با دوز اضافی واکسن اشتباه می‌گیرند. دوز یادآور واکسن زمانی به فرد داده می‌شود که تمام دوز‌های واکسن خود را زده باشد، ولی به‌مرور زمان قدرت بدن در برابر ویروس کرونا کم شده باشد.

اما دوز اضافی واکسن به افرادی تزریق می‌شود که به نقص ایمنی ضعیف تا بسیار شدید مبتلا هستند. این دوز اضافی پاسخ سیستم ایمنی بدن فرد را در برابر ویروس کرونا بهتر می‌کند. این افراد هم پس از گذشت ۶ ماه می‌توانند دوز یادآور واکسن را دریافت کنند.

بنابر بررسی‌های محققان چینی تزریق دوز سوم واکسن سینوفارم می‌تواند سطح پادتن‌های بدن را که از مقدار آن چند ماه بعد از تزریق دوز دوم واکسن کاسته می‌شود، دوباره افزایش داده و سیستم ایمنی بدن را در برابر ویروس کرونا قوی می‌کند. همچنین دستگاه ایمنی بدن در برابر ویروس کرونا بهتر عمل می‌کند.

در بررسی‌ها مشخص شده که ۵ ماه بعد از دریافت دوز دوم واکسن سینوفارم از ایمنی آن تا ۷۰درصد کاسته می‌شود، اما یک هفته پس از دریافت دوز سوم این واکسن، مقدار پادتن‌های بدن ۷،۲ برابر می‌شود.

محققان روسی اعلام کردند واکسن تک‌دوزی اسپوتنیک لایت به‌تن‌هایی کافی است و می‌توان از این واکسن در برابر کرونای دلتا هم ۷۰درصد کارایی دارد. از توان و ایمنی‌بخشی این واکسن هم مانند واکسن‌های دیگر پس از ۵ ماه کاسته می‌شود و به دوز یادآور نیاز هست.

این محققان در بررسی‌ها واکسن‌های موجود دیگر به این نتیجه رسیدند که از واکسن اسپوتنیک لایت می‌توان به عنوان دوز یادآور تمام واکسن‌های دیگر کوید۱۹ استفاده کرد.

در ضمن افرادی که از واکسن‌های اسپوتنیک وی، اولین واکسن به ثبت‌رسیده روسی استفاده کردند هم می‌توانند دوز سوم این واکسن را هم حداقل ۶ ماه بعد دریافت کنند.

افرادی که واکسن آسترازنکا دریافت کرده‌اند، برای دوز سوم بهتر است آسترازنکا دریافت کنند یا از واکسنی که از نوع واکسن‌های وکتور ویروسی هستند استفاده کنند. البته اگر افرادی پس از دریافت آسترازنکا دچار حساسیت شدند، می‌توانند با نظر پزشک از واکسن یادآور دیگری استفاده کنند.

عوارض جانبی دوز یادآور

عوارض جانبی دوز سوم واکسن‌های کوید۱۹ مانند عوارضی است که برخی از افراد هنگام دریافت دوز‌های قبلی این واکسن مبتلا شده بودند.

این عوارض موقتی است که می‌توان به درد و تورم در محل تزریق، تب، بدن‌درد، سردرد و احساس خستگی یک یا دو روزه اشاره کرد. البته در برخی موارد تب‌ولرز و تورم غدد لنفاوی هم گزارش شده است.

بروز این علایم به معنای ابتلا به کوید۱۹ نیست، بلکه نشان می‌دهد سیستم ایمنی بدن به واکسن واکنش نشان داده و خود را برای مقابله با ویروس کرونا آماده می‌کند.

البته اگر فردی گرفتار عوارضی شدید مانند درد در قفسه سینه تنگی نفسو تپش شدید قلب شد باید به مراکز درمانی مراجعه کند. همچنین اگر فردی هنگام دوز‌های قبلی واکسن کوید۱۹ دچار عوارض جانبی شدیدی شده بود باید پیش از دریافت دوز سوم واکسن، پزشک را در جریان بگذارد.

منابع:nature و reuters و wionews