تاثیر تورم جهانی بر بازار محصولات کشاورزی

رشد ۳۰ درصدی بهای گندم، رکورد شکنی تاریخی نرخ جو، افزایش ۲۱ درصدی قیمت ذرت ظرف یک سال اخیر و صعود بهای محصولات پروتئینی از جمله گوشت و شیر امنیت غذایی مردم در نقاط مختلف دنیا را تحت شعاع قرار داده است.

تورم جهانی و افزایش بهای کالا‌های پایه بر بازار محصولات کشاورزی نیز اثرگذار بوده و بسیاری از محصولات این بخش ظرف سال جاری میلادی با رکورد شکنی قیمتی در بازار‌های جهانی روبرو شده‌اند. افزایش بهای محصولات کشاورزی ظرف ماه‌های اخیر به میزانی جدی بود که سازمان‌های مختلف نسبت به استمرار رشد قیمتی در بخش مواد غذایی به دلیل افزایش تورم جهانی هشدار می‌دهند. فائو (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد) نیز در گزارشی که در اواسط نوامبر امسال منتشر کرد هشدار داد که افزایش قیمت نهاده‌های کشاورزی باعث افزایش هزینه تولید مواد غذایی و در نتیجه رشد بهای مواد غذایی در بازار‌های جهانی خواهد شد. فائو در گزارش‌های پیشین خود به جهش اخیر قیمت نهاده‌های کشاورزی، از جمله کود‌های شیمیایی در ماه آگوست سال‌جاری میلادی اشاره و این جهش قیمتی را عامل رشد قیمت محصولات کشاورزی عنوان کرده بود. رشد بهای محصولات کشاورزی و مواد غذایی می‌تواند سلامت بخش قابل توجهی از مردم در اقصی نقاط دنیا و به خصوص مردم در کشور‌های کم‌تر توسعه‌یافته را با تهدید روبرو کند.

رشد بهای محصولات کشاورزی به مفهوم افزایش تولید کشاورزان در این بازه زمانی نبوده است. بروز سیل، خشکسالی و تبعات شیوع کویید ۱۹ در دنیا، رشد نرخ انرژی و افزایش بهای نهاده‌های کشاورزی در این بازه زمانی بر چالش کشاورزان در دنیا افزوده است و در عین حال که از سود فعالیت کشاورزی کاسته عموم مردم را نیز با بحران رشد قیمتی روبرو کرده است.

گندم به‌عنوان پرمصرف‌ترین محصول کشاورزی در دنیا ظرف یک سال اخیر رشد قیمتی ۳۰ درصدی را در معاملات آتی بورس شیگاگو تجربه کرد. در حال حاضر هر بوشل گندم در این بازار با نرخ ۸.۴ دلار مورد معامله قرار می‌گیرد که این رقم رکورد قیمتی آن پس از سال ۲۰۱۲ است. این صعود قیمتی از کاهش عرضه این محصول از سوی صادرکنندگان برتر دنیا نشات می‌گیرد.

برداشت محصول گندم استرالیا که از ابتدا با هدف صادرات کشت می‌شود به دلیل تغییرات آب و هوایی و بارندگی شدید در این کشور آسیب دید و این موضوع به کاهش صادرات این محصول انجامید. در عین حال از میزان صادرات گندم روسیه از ژانویه تا نوامبر نسبت به مدت مشابه در سال قبل به میزان ۱۶ درصدکاهش داشت. دولت روسیه مالیات سنگینی بر صادرات گندم این کشور وضع کرده است تا با تورم داخلی در بخش مواد غذایی این کشور مقابله کند. در عین حال انتظار می‌رود که تولید گندم در کانادا در سال جاری میلادی با کاهش ۳۸ درصدی نسبت به سال قبل روبرو شود و این موضوع نیز بر چالش‌های موجود در بخش عرضه بیفزاید. برآورد می‌شود که میزان ذخایر جهانی گندم به کمترین میزان ظرف ۶ سال اخیر رسیده باشد که این موضوع پتانسیل رشد قیمتی این محصول در بازار‌های جهانی را به همراه دارد.

در عین حال شورای جهانی غلات پیش‌بینی خود نسبت به میزان تولید گندم دنیا در سال ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ را کاهش داده و از کاهش تدریجی ذخایر غلات در دنیا ابراز نگرانی کرده است.

فائو در گزارشی که در نیمه ابتدایی سال جاری میلادی منتشر کرد اعلام کرد تعداد افرادی که با عدم امنیت غذایی روبه‌رو بوده یا نیاز فوری به مواد غذایی داشته‌اند در سال ۲۰۲۰ به بالاترین میزان ظرف ۵ سال اخیر رسیده است. فائو در شرایطی به این آمار‌ها اشاره می‌کند که استمرار روند گرم شدن زمین، کشمکش‌ها و بحران‌های ژئوپلیتیک و اقتصادی و شیوع ویروس کرونا بر وخامت این اوضاع می‌افزاید؛ در عین حال وضعیت آب و هوایی در جهان در سال جاری رو به گرم شدن گذاشته و ریسک کاهش بارش به قوت وجود دارد. مجموع این عوامل می‌تواند به تعداد افرادی که با ریسک امنیت غذایی روبه‌رو هستند بیفزاید. در هر حال در سال ۲۰۲۰ نزدیک به ۱۵۵ میلیون نفر با ریسک عدم امنیت غذایی در ۵۵ کشور (یا حوزه جمعیتی) روبه‌رو بودند که این رقم به نسبت سال ۲۰۱۹ رشد ۲۰ درصدی داشته و مشخص نیست امسال چه میزان به این ارقام افزوده شود.

بهای جو در معاملات آتی بورس شیکاگو از ابتدای سال ۲۰۲۱ تا اواسط نوامبر امسال رشدی ۱۰۹ درصدی داشته و بهای این محصول به ۷.۵ ر دلار به ازای هر بوشل رسید که این رقم رکورد تاریخی بهای این محصول بود. عمده مصرف جو مربوط به تامین خوراک دام شده و این جهش قیمتی به افزایش نرخ دام و در نتیجه گوشت در دنیا منجر می‌شود. خشکسالی و افزایش تقاضای جهانی، مهم‌ترین دلایل این جهش قیمتی بود. کانادا بزرگ‌ترین صادرکننده جو به بازار‌های جهانی ظرف سال‌های گذشته بود که میزان صادرات جو این کشور در سال‌جاری با کاهش ۴۳.۶ درصدی نسبت به سال قبل روبه‌رو شد و به ۲.۶ میلیون تن رسید که این رقم کمترین میزان صادرات جو کانادا در ۱۱ سال گذشته بود. خشکسالی در نیم کره‌شمالی و تغییر نوع کشت از سوی کشاورزان به سمت محصولات با سود بالاتر مهم‌ترین دلایل رکوردشکنی قیمتی این محصول بوده است.

افزایش بهای محصولات کشاورزی در تمامی بازار‌های دنیا رقم خورد به‌گونه‌ای که شاخص Api که شاخص قیمت محصولات کشاورزی در بریتانیا است نیز در ۱۲ ماه منتهی به سپتامبر امسال رشدی ۷.۸ درصدی داشت. بیشترین سهم افزایشی در نرخ تورم ۱۲ ماهه در تولیدات کشاورزی مربوط به شیر با ۱.۸ درصد رشد و جو با افزایش ۱.۲ درصدی بود. در این میان نرخ میوه‌های تازه، گوشت خوک و گیاهان علوفه‌ای در مسیر کاهش نرخ قدم برداشت. به صورت ماهانه، شاخص قیمت محصولات کشاورزی در سپتامبر ۲۰۲۱ به میزان ۱.۶ درصد کاهش یافت.

کود‌ها و بهبود دهنده‌های خاک بیشترین سهم افزایشی را در نرخ تورم ۱۲ ماهه نهاده‌های کشاورزی (۴ واحد درصد) داشته‌اند، صعود بهای انرژی در دنیا و رکوردشکنی بهای گاز طبیعی در کشور‌های اروپایی باعث شد تا قیمت تمام شده تولید کود‌های کشاورزی رشدی قابل ملاحظه داشته باشد.