کشف یک «پروانه تک بال» در کهکشان!

فرارو- روز سه شنبه ۷ دسامبر (۱۶ آذر ماه) گزارشی منتشر شد مبنی بر اینکه ستاره شناسان با استفاده از تلسکوپ Gemini South که در کشور شیلی مستقر است، موفق به رصد یک جسم نورانی شگفت انگیز در کهکشان شدند که شباهت بسیار زیادی به یک پروانه تک بال عظیم دارد. تصویر منتشر شده از این جسم نورانی به گونه‌ای است که یک پروانه آماده پرواز در فضا را برای بیننده تداعی می‌کند.

به گزارش فرارو، این جسم شگفت انگیز، جریانی از گاز است که به نام سحابی مادون قرمز Chamaeleon شناخته می‌شود، به این دلیل که در برخی از طول‌موج‌های فروسرخ نور درخشان است، اگرچه می‌توان آن را در نور مرئی نیز مانند این نما مشاهده کرد. در هسته این سحابی بازتابی و در مرکز این تصویر، منبع اصلی اصلی سحابی پنهان شده است؛ ستاره‌ای کم جرم (جرم کمتر از خورشید ما) که توسط یک نوار عمودی تیره فراگرفته شده است. این ستاره جوان و البته خنک‌تر از خورشید ما، با وجود اینکه از دید پنهان است، جریان‌هایی از گاز‌های سریع را ساطع می‌کند که تونلی از ابر بین‌ستاره‌ای را ایجاد کرده است. همین نور مادون قرمز و مرئی ساطع شده توسط ستاره در امتداد این تونل و دیواره‌های آن قرار می‌گیرد که باعث ایجاد این سحابی بازتابی می‌شود.

جسم قرمز روشن در سمت راست مرکز تصویر، جایی را نشان می‌دهد که بخشی از جریان سریع گاز پس از برخورد با گاز کندتر در سحابی، است. این جسم با نام هربیگ هارو (HH) شناخته می‌شود و دارای نام علمی HH 909A است. سایر اجرام هربیگ-هارو در امتداد محور خروجی ستاره در فراتر از لبه‌های تصویر به سمت راست و چپ نیز رصد شده اند.

ستاره شناسان پیشنهاد کرده اند که نوار تاریک در مرکز سحابی مادون قرمز Chamaeleon یک قرص دور ستاره‌ای است. قرص دور ستاره ای، به مخزنی از گاز و غبار اتلاق می‌شود که به دور یک ستاره می‌چرخد. این پدیده‌ها معمولاً با ستاره‌های جوان مرتبط هستند و مواد مورد نیاز برای ساخت سیارات را فراهم می‌کنند. دلیل اینکه دیسک در این تصویر به شکل یک نوار به نظر می‌رسد و نه دایره، این است که لبه‌ای است و تنها یک لبه آن برای ناظران روی زمین قابل رویت است. ستاره شناسان بر این باورند که ستاره مرکزی این سحابی یک جرم ستاره‌ای جوان است که درون دیسک جای گرفته.

سحابی پس‌زمینه که در این تصویر به رنگ آبی ظاهر می‌شود، در حال بازتاب نور از یک ستاره مجاور واقع در خارج از کادر تصویر است. سحابی مادون قرمز Chamaeleon نیز درون ابر تاریک بزرگتر Chamaeleon I قرار دارد که با ابر‌های تاریک Chamaeleon II و Chamaeleon III همسایه است. این سه ابر تاریک در مجموع «مجموعه آفتاب پرست» Chamaeleon Complex را تشکیل می‌دهند. مجموعه آفتاب پرست، ناحیه بزرگی از محل تشکیل یک ستاره است که تقریباً تمام صورت فلکی آفتاب پرست در آسمان جنوبی را اشغال می‌کند.

جزئیات موجود در این تصویر به لطف دو طیف‌نگار چند شیء جمینی (GMOS)، واقع در ارتفاعات سرو پاچون در شیلی محقق شده که بخشی از رصدخانه بین‌المللی جمینی و برنامه‌ای NOIRLab NSF است. تلسکوپ GMOS علاوه بر طیف نگار بودن، قابلیت تصویربرداری نیز دارد که آن را به ابزاری همه کاره تبدیل می‌کند. یکی از دانشمندان آلمانی این مزکز می‌گوید: «این تلسکوپ به دلیل میدان دیدش که می‌تواند به خوبی کل سحابی را به تصویر بکشد و به دلیل توانایی اش در گرفتن انتشار گاز‌های یونیزه شده سحابی، ابزار عالی برای انجام این مشاهدات است.»

منبع: phys

ترجمه: مصطفی جرفی-فرارو