فرارو- «ابراهیم رئیسی» رئیس جمهوری ایران و «ولادیمیر پوتین» همتای روس او در حالی که برای رعایت فاصله اجتماعی نسبت به شیوع کووید -۱۹ در دو سوی یک میز با فاصله زیاد از یکدیگر نشسته بودند به تازگی با همدیگر در روسیه دیدار داشتند. رئیسی در اظهارات تلویزیونی خود گفت که ایران و روسیه در رویارویی با امریکا به یکدیگر نزدیک شده اند. این نمایش ژئوپولیتیک در کرملین در لحظه‌ای حساس برای واشنگتن رخ داد. رئیسی روز چهارشنبه سفری دو روزه را به روسیه انجام داد که به منظور نمایش روابط مستحکم‌تر میان دو کشور با منافع اغلب متفاوت و سابقه روابط تیره طراحی شده بود، اما به طور فزاینده‌ای همراه با تقویت روابط با چین با یک هدف مشخص صورت گرفته است: مقابله با حریف مشترک؛ ایالات متحده امریکا.
به گزارش فرارو به نقل از نیویورک تایمز، برای پوتین که درگیر مناقشه با امریکا بر سر حوزه‌های نفوذ است و در صورت تداوم حمله تهدیدآمیز به اوکراین با تحریم‌های سختی مواجه می‌شود، دیدار با رئیسی فرصتی بود تا به امریکا نشان دهد که روسیه دوستانی دارد که می‌تواند در نبردهایش روی آنان حساب کند. هم چنین، ابراهیم رئیسی در مجلس دومای روسیه نطقی را ایراد خواهد کرد که افتخاری نادر برای یک رهبر بازدیدکننده از روسیه محسوب می‌شود.
ایران پیش‌تر اقتصادش به دلیل تحریم‌های امریکا خفه شده است و اکنون درگیر مذاکراتی ظریف برای احیای برجام در وین است. با این وجود، رئیسی در دیدارش با پوتین ضمن حمایت ضمنی از موضع روسیه در قبال اوکراین اعلام کرد که دو کشور بر روی چارچوب توافقی که بر افزایش همکاری‌های اقتصادی و نظامی تاکید دارد با یکدیگر به توافق رسیده اند.
با این وجود، هیچ توافقی به صورت علنی امضا نشد و میزان تمایل کرملین برای فروش بیش‌تر تسلیحات مدرن روسی به ایران که تهران‌ها به دنبال آن بوده نامشخص باقی ماند. با این حال، در کنار رزمایش دریایی آتی که در آن ناوگان نظامی دریایی روسیه، ایران و چین در کنار هم حضور خواهند داشت به نظر می‌رسد که کرملین قصد دارد این پیام را ارسال کند که به تقویت روابط جدید ادامه می‌دهد که می‌تواند به عنوان وزنه‌ای برای توازن قوا در برابر غرب عمل کند و ایران نیز نشان می‌دهد اگر تحریم‌های غرب لغو نشوند، جایگزین‌هایی دارد. در این راستا، رئیسی به نزدیک‌تر شدن ایران به بلوک تجاری موسوم به اتحادیه اقتصادی اوراسیا تحت رهبری روسیه اشاره کرد.
روسیه و ایران هنوز اختلافات زیادی با یکدیگر دارند. علیرغم سال‌ها تحریم اقتصاد روسیه، اقتصاد آن کشور برخلاف اقتصاد ایران از روابط نزدیکی با غرب برخوردار است. پوتین برای تقویت روابط نزدیک با اسرائیل که رهبران ایران آن را دشمن قلمداد می‌کنند تلاش کرده و در وین، روسیه با امریکا و اروپا کار می‌کند تا مذاکرات متزلزل بر سر احیای برجام را تقویت نماید.
با تشدید درگیری روسیه با غرب، مقام‌های روسیه به طور فزاینده‌ای از برخی اختلافات شان با ایران چشم پوشی می‌کنند.
«گریگوری لوکیانوف» کارشناس روابط بین الملل در مدرسه عالی اقتصاد در مسکو می‌گوید مقام‌های روسیه در سالیان اخیر با مواضع تندتر ضد غربی همتایان شان در ایران همسوتر شده اند. رئیسی روحانی محافظه کار که در ماه آگوست رئیس جمهوری شد علیرغم بدبینی در افکار عمومی ایران خواستار روابط نزدیک‌تر کشورش با روسیه است.
لوکیانوف در مورد سفر رئیسی به روسیه می‌گوید: «این دیدار نه تنها برای مخاطبان داخلی در هر دو کشور بلکه بیش از همه برای نشان دادن اتحاد، به غرب صورت گرفته است. اکنون تعداد افراد بیش تری در هیئت حاکمه روسیه از اتخاذ مسیر رادیکال توسط ایران در برابر غرب حمایت می‌کنند. این موضوع پیش‌تر بی سابقه بود و روس‌ها موضع سرسختانه ایران را غیر قابل قبول قلمداد می‌کردند».
اکنون تنش میان روسیه و ناتو بر سر اوکراین افزایش یافته است. رئیسی در بخش عمومی دیدارش با پوتین موضوع اوکراین را مطرح نکرد، اما بی اعتنایی دیرینه کرملین به ناتو را تکرار نمود. رئیسی در این دیدار گفت که نفوذ ناتو به هر بهانه‌ای در قفقاز و آسیای مرکزی تهدیدی برای منافع متقابل کشور‌های مستقل است. اشاره او به مناطقی بود که زمانی در حوزه نفوذ اتحاد حماهیر شوروی بودند و کرملین هنوز آن مناطق را بخشی از حوزه نفوذ روسیه قلمداد می‌کند.
رئیسی اصولگراست و برخلاف روحانی میانه رو که خواستار نزدیکی بیش‌تر ایران با غرب بود خواستار همسویی کشورش با مواضع پوتین است. پوتین در دیدار اخیر برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی همزمان با ورود سویه اومیکرون به مسکو در فاصله ۶ متری از رئیسی نشسته بود. پوتین به رئیسی گفته بود که نه کنفرانس‌های ویدئویی و نه تماس‌های تلفنی نمی‌توانند جایگزین تماس‌های حضوری شوند حتی تماسی این چنینی.
کارشناسان ایرانی معتقدند که مهم‌تر از مشارکت اقتصادی ایران با روسیه اتحاد نظامی و امنیتی با آن کشور برای تهران حائز اهمیت است. در روسیه، بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که چشم انداز افزایش همکاری نظامی روسیه با دیگر دشمنان آمریکایی یکی از بهترین نقاط نفوذ کرملین علیه واشنگتن است. وزارت دفاع روسیه اخیرا اعلام کرد که ناوگان جنگی روسیه در آستانه برگزاری رزمایش مشترک دریایی با ایران و چین وارد بندر چابهار در ایران شده است.
با این وجود، شاید سخت‌ترین مسئله میان مسکو و تهران آینده برنامه هسته‌ای ایران باشد. گفتگو‌ها در وین در حال شکست است. تحلیلگران معتقدند که روسیه کماکان به ایفای نقش سازنده خود در مذاکرات وین ادامه می‌دهد و ایران مجهز به سلاح هسته‌ای و یا حمله امریکا یا اسرائیل به ایران را جایگزین‌های مطلوبی برای توافق هسته‌ای قلمداد نمی‌کند. این بدان معناست که پوتین احتمالا ایران را برای حرکت سریع‌تر تحت فشار قرار می‌دهد اگرچه ممکن است وسوسه شود تا از همکاری روسیه در مذاکرات به عنوان اهرمی برای چانه زنی در بن بست روسیه با غرب بر سر اوکراین استفاده کند.
«علی واعظ» مدیر برنامه ایران در گروه بین المللی بحران می‌گوید:«روسیه نه ایران مسلح به سلاح هسته‌ای را می‌خواهد و نه می‌خواهد ایران بمباران شود. روس‌ها در تفکیک و تمایز قائل شدن میان اختلافات خود با غرب بسیار خوب عمل کرده اند».
