پشت پرده «پگاسوس»

فرارو- «رونن برگمن» روزنامه نگار تحقیقی، نویسنده و از تحلیل‌گران برجسته امور نظامی - امنیتی اسرائیل و نویسنده ارشد امور امنیتی در روزنامه «یدیعوت آحرونوت» است. مقالات و گزارش‌های او به طور کلی بر اساس مطالب طبقه بندی شده نظامی و اطلاعاتی هستند. همین موضوع سبب شده او اجازه دسترسی انحصاری به منابع و داده‌هایی را داده باشد که برای کم‌تر روزنامه نگاری میسر است. او افشاگری‌هایی را انجام داده است هم چون، واریز درآمد‌های مالیاتی دولت فلسطینی به حساب بانکی شخصی «یاسر عرفات» رهبر سابق سازمان آزادیبخش فلسطین، تولید کود از استخوان قربانیان هولوکاست در یک کارخانه ایتالیایی در طول جنگ جهانی دوم، پرونده پزشکی «اسحاق رابین» نخست وزیر اسبق اسرائیل که در شب ترور او تنظیم شده بود، آزمایش‌های پزشکی که بر روی سربازان اسرائیلی به عنوان بخشی از تلاش‌های مشترک امریکا و اسرائیل برای ساخت واکسن ضد سیاه زخم انجام شد و رسوایی‌های متعدد مرتبط با فساد سازمانی در اسرائیل.

به گزارش فرارو به نقل از نیویورک تایمز، در ژوئن ۲۰۱۹، سه مهندس رایانه اسرائیلی وارد ساختمانی که در نیوجرسی شدند که توسط پلیس فدرال (اف بی آی) مورد استفاده قرار می‌گرفت. آنان ده‌ها سرور رایانه را باز کردند و آن را روی قفسه‌های بلند در یک اتاق جدا قرار دادند. هنگامی که آنان تجهیزات را راه اندازی کردند مجموعه تماس‌هایی را با روسای خود در هرتزلیا در حومه تل آویو در مقر NSO Group بدنام‌ترین سازنده نرم افزار‌های جاسوسی در جهان برقرار کردند. سپس این مهندسان با در اختیار داشتن تجهیزات خود شروع به آزمایش کردند.

پلیس فدرال امریکا نسخه‌ای از پگاسوس، ابزار جاسوسی برتر NSO را خریداری کرده بود. برای نزدیک به یک دهه، این شرکت اسرائیلی نرم افزار نظارتی خود را به صورت اشتراکی به سازمان‌های مجری قانون و اطلاعات در سراسر جهان می‌فروخت و وعده می‌داد که پگاسوس قادر است کاری را انجام دهد که هیچ فرد و نهاد دیگری نه یک شرکت خصوصی و نه حتی یک سرویس اطلاعاتی دولتی نمی‌تواند انجام دهد: به طور مداوم و قابل اعتمادی ارتباطات رمزگذاری شده هر تلفن هوشمند آیفون یا اندروید را در هم شکسته و ردیابی می‌کند.

از آنجایی که NSO، پگاسوس را در سال ۲۰۱۱ میلادی به بازار‌های جهانی معرفی کرد به مقامات مکزیکی کمک نمود تا «خواکین گوزمان لوئرا» سلطان مواد مخدر معروف به «ال چاپو» را دستگیر کنند. بازرسان اروپایی بی سر و صدا از پگاسوس برای خنثی کردن توطئه‌های تروریستی، مبارزه با جرایم سازمان یافته و در یک مورد، از بین بردن یک حلقه جهانی کودک آزاری استفاده نموده و ده‌ها مظنون را در بیش از ۴۰ کشور شناسایی کردند.

در مفهومی گسترده تر، به نظر می‌رسید که محصول NSO یکی از بزرگترین مشکلات پیش روی مجریان قانون و سازمان‌های اطلاعاتی در قرن بیست و یکم را حل کرده است: این که تا پیش از پگاسوس جنایتکاران و تروریست‌ها از فناوری بهتری برای رمزگذاری ارتباطات خود نسبت به بازرسان برای رمزگشایی آن‌ها برخوردار بودند، اما اکنون وضعیت به نفع دولت‌ها فرق کرده بود.

از زمانی که مهندسان این شرکت در سال ۲۰۱۹ میلادی از تاسیسات نیوجرسی خارج شدند بسیاری از سوء استفاده‌ها از پگاسوس نیز مستند شده اند. مکزیک این نرم افزار را نه تنها علیه تبهکاران، بلکه علیه روزنامه نگاران و مخالفان سیاسی دولت خود نیز به کار گرفت. امارات متحده عربی از این جاسوس افزار برای هک کردن تلفن یک فعال حقوق مدنی استفاده کرد که دولت آن کشور او را به زندان انداخت. عربستان سعودی از پگاسوس علیه فعالان حقوق زنان استفاده کرد و بر اساس شکایتی که توسط یک مخالف سعودی تنظیم شده ریاض از پگاسوس برای جاسوسی از ارتباطات صورت گرفته توسط «جمال خاشقجی» ستون نویس واشنگتن پست نیز استفاده کرده بود. خاشقجی توسط عوامل دولت عربستان سعودی در سال ۲۰۱۸ میلادی در کنسولگری آن کشور در استانبول به قتل رسید.

هیچ کدام از این موارد مانع از نزدیک شدن مشتریان جدید از جمله ایالات متحده به NSO نشد. جزئیات خرید و آزمایش پگاسوس توسط پلیس فدرال هرگز پیش‌تر علنی نشده بود. علاوه بر این، در همان سالی که خاشقجی کشته شد سازمان اطلاعات مرکزی جیبوتی ترتیباتی را فراهم کرد تا دولت آن کشور پگاسوس را خریداری کرده و به امریکا در مبارزه با تروریسم کمک کند. موافقت امریکا با این موضوع در حالی صورت گرفت که جیبوتی سابقه طولانی مدت نقض حقوق بشر از جمله آزار و اذیت روزنامه نگاران و شکنجه مخالفان دولت را در کارنامه خود داشته است.

به عنوان بخشی از آموزش نیرو‌های خود، کارمندان پلیس فدرال امریکا گوشی‌های هوشمند جدیدی را در فروشگاه‌های محلی خریداری کردند و با استفاده از سیم کارت‌های سایر کشور‌ها آن را با حساب‌های ساختگی راه‌اندازی کردند چرا که پگاسوس به گونه‌ای طراحی شده بود که قادر به هک کردن شماره‌های آمریکایی نباشد. پلیس فدرال ترتیباتی را داده بود که از طریق آن از نظر تئوریک پگاسوس می‌تواند تلفن‌های سراسر جهان را به ابزار‌های نظارتی و جاسوسی قدرتمندی تبدیل کند البته در هر نقطه‌ای به جز در ایالات متحده. نحوه کار بدین ترتیب بود که شبکه عظیمی از داده‌های ذخیره شده روی نمایشگر‌های بزرگ رایانه‌های پگاسوس باز می‌شدند: مکان مشاهده هر ایمیل، هر عکس، هر پیام متنی و هر تماس شخصی فرد دارنده گوشی وجود داشت. پگاسوس هم چنین قادر بود موقعیت مکانی گوشی را مشاهده کرده و حتی دوربین و میکروفون آن را کنترل کند.

پلیس فدرال امریکا قرارداد جاسوس افزار پگاسوس را تمدید کرد و حدود ۵ میلیون دلار به NSO پرداخت. در طول این مدت، مهندسان NSO به طور مکرر با مقامات پلیس فدرال در تماس بودند. در ماه نوامبر، وزارت بازرگانی امریکا این شرکت اسرائیلی را به دلیل فعالیت‌هایی که «مخالف امنیت ملی یا منافع سیاست خارجی ایالات متحده است» به فهرست سیاه خود اضافه کرد. این فهرست در اصل برای جلوگیری از فروش شرکت‌های آمریکایی به کشور‌ها یا سایر نهاد‌هایی طراحی شده بود که احتمال آن وجود داشت در زمینه تولید سلاح‌های کشتار جمعی فعالیت کنند و در سالیان اخیر چندین شرکت تسلیحات سایبری را شامل می‌شد. NSO دیگر نمی‌توانست تجهیزات حیاتی را از شرکت‌های آمریکایی بخرد. این یک توبیخ بسیار علنی از سوی امریکا علیه شرکتی بود که از بسیاری جهات به جواهر صنعت دفاعی اسرائیل تبدیل شده بود. پس از آن، بدون دسترسی به فناوری آمریکایی که برای اجرای عملیات پگاسوس از جمله رایانه‌های Dell و سرور‌های آمازون مورد نیاز بود آن جاسوس افزار در معرض خطر ناتوانی در عملکرد قرار گرفته بود.

ایالات متحده این خبر را کمتر از یک ساعت پیش از انتشار عمومی به اطلاع وزارت دفاع اسرائیل رساند. مقامات اسرائیلی خشمگین بودند. مقامات اسرائیل به گونه‌ای واکنش نشان دادند که گویی این ممنوعیت حمله‌ای به آن کشور بوده است. «یگال اونا» مدیر کل اداره ملی سایبری اسرائیل در تاریخ ۵ ژانویه گفت: «افرادی که تیر‌های خود را علیه NSO نشانه می‌گیرند در واقع پرچم آبی و سفیدی را که پشت آن آویزان است نشانه گرفته اند». خشم اسرائیلی‌ها تا حدی در مورد ریاکاری ایالات متحده بود: ممنوعیت آمریکا پس از سال‌ها آزمایش مخفیانه محصولات NSO در داخل و قرار دادن آن در دست حداقل یک کشور یعنی جیبوتی کشوری که دارای دولتی با سابقه نقض حقوق بشر صورت گرفته بود و امریکا در این موارد نقش داشت. با این وجود، اسرائیل نیز از منافع خود محافظت می‌کرد تا حدی که پیش‌تر مشابه آن دیده نشده بود. اسرائیل از طریق فرآیند صدور مجوز صادرات داخلی، در مورد این که NSO می‌تواند نرم افزار‌های جاسوسی خود را به چه کسی بفروشد حرف نهایی را زده بود. این موضوع به اسرائیل اجازه داده است که NSO را برای سال‌ها به یکی از اجزای اصلی استراتژی امنیت ملی خود تبدیل کند و از آن و شرکت‌های مشابه برای پیشبرد منافع آن کشور در سراسر جهان استفاده کند.

تحقیقات «نیویورک تایمز» نشان می‌دهد که چگونه فروش پگاسوس به دولت هایی، چون مکزیک و پاناما سبب شد تا دولت اسرائیل رای آن کشور‌ها را در سازمان ملل متحد به نفع خود تغییر دهد و کشور‌های گوناگون را در نهاد‌های بین المللی در کنار خود قرار داد. هم چنین، تحقیقات «نیویورک تایمز» نشان می‌دهد که فروش پگاسوس نقشی حیاتی در نزدیکی کشور‌های عربی به اسرائیل در کارزار علیه ایران حتی در به نتیجه رسیدن مذاکره درباره توافق ابراهیم و توافق‌های دیپلماتیک ۲۰۲۰ که روابط اسرائیل را با برخی از دشمنان دیرینه عرب آن کشور عادی ساخت نیز ایفا کرده است.

ترکیبی از تلاش برای افزایش نفوذ اسرائیل و انگیزه NSO برای کسب سود منجر به این شده است که این ابزار قدرتمند جاسوسی در دستان نسل جدیدی از رهبران ملی گرا در سراسر جهان قرار گیرد. اگرچه هدف اولیه نظارت دولت اسرائیل بر NSO برای جلوگیری از استفاده از این جاسوس افزار قدرتمند برای مقاصد سرکوبگرانه بود با این وجود، پگاسوس از سوی شرکت سازنده آن علیرغم سوابق مشکوک برخی کشور‌ها در زمینه حقوق بشر، چون لهستان، مجارستان و هند به دولت‌های آن کشور‌ها این جاسوس افزار را فروخته است.

رویارویی فعلی میان امریکا و اسرائیل بر سر پگاسوس نشان می‌دهد که چگونه دولت‌ها به طور فزاینده‌ای به سلاح‌های سایبری قدرتمند توجه می‌کنند همان گونه که سال‌ها سخت افزار‌های نظامی مانند جنگنده‌ها و سانتریفیوژ‌ها چنین نقشی را داشتند. سلاح‌های سایبری در دنیای امروز نه تنها نقشی محوری برای دفاع ملی دارند بلکه به مثابه ابزاری برای خرید نفوذ و جلب حمایت دیگر کشور‌ها در سراسر جهان قلمداد می‌شوند.

سلاح‌های سایبری روابط بین‌الملل را عمیق‌تر از هر پیشرفت دیگری از زمان ظهور بمب اتمی تغییر داده اند. از برخی جهات، سلاح‌های سایبری حتی عمیق‌تر از قبل عاملی بی ثبات کننده هستند. این تسلیحات نسبتا ارزان هستند و به راحتی توزیع می‌شوند و می‌توانند بدون پیامد برای مهاجم مستقر شوند. برخورد با گسترش این تسلیحات ماهیت روابط دولت‌ها با یکدیگر را به طور اساسی تغییر می‌دهد همان گونه که اسرائیل مدت‌ها پیش کشف کرد و بقیه جهان نیز اکنون شروع به درک این موضوع کرده اند. برای اسرائیل، تجارت تسلیحات همواره محور احساس بقای ملی آن کشور بوده است. این موضوع محرک اصلی رشد اقتصادی بوده که به نوبه خود بودجه تحقیقات و توسعه نظامی بیش‌تر را تامین می‌کرد.

سرمایه گذاری اسرائیل بر روی ساخت تسلیحات به حدی بود که اواسط دهه ۸۰ میلادی آن کشور به یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان تسلیحات در جهان تبدیل شد و تخمین زده می‌شود از هر ۱۰ کارگر اسرائیلی یک نفر به نحوی در این صنعت استخدام شده بودند. فروش تسلیحات به کشور‌های دیگر از سوی اسرائیل سبب شد تا آن کشور‌ها اغلب در شورای امنیت و دیگر مجامع بین المللی به نفع اسرائیل رای دهند. آنان هم چنین به موساد و نیرو‌های دفاعی اسرائیل اجازه دادند تا از کشور‌های خود به عنوان پایگاهی برای انجام عملیات علیه دیگر کشور‌ها استفاده کنند.

پگاسوس چگونه متولد شد و چگونه کار می‌کند؟

شرکت NSO سازنده پگاسوس موفق‌ترین شرکت از نظر تولید جاسوس افزار در اسرائیل بوده است. این شرکت در محل یک مرغداری سابق در خارج از تل آویو در اواسط دهه ۲۰۰۰ میلادی تاسیس شد زمانی که مالک آن مرغداری متوجه شد برنامه نویس‌ها می‌توانند سود بیش تری در مقایسه با مرغ‌ها برایش به ارمغان آورند! در نتیجه، تغییر کاربری در آن محل صورت گرفت. تقریبا تمام اعضای تیم تحقیقاتی NSO از اعضای سابق دستگاه‌های اطلاعاتی اسرائیل هستند. اکثر آنان در اداره اطلاعات نظامی اسرائیل (AMAN) بزرگترین نهاد در جامعه اطلاعاتی اسرائیل فعالیت کرده اند و بسیاری از آنان در واحد مشهور ۸۲۰۰ عضویت داشته اند. برنامه ۸۲۰۰ باهوش‌ترین نیرو‌ها را جذب می‌کند و آنان را با پیشرفته‌ترین روش‌های برنامه نویسی سلاح‌های سایبری آموزش می‌دهد.

در ابتدای کار در سال ۲۰۱۱ میلادی، NSO درصدد بود هر چه سریع‌تر مشتری خارجی پایداری را برای خرید پگاسوس پیدا کند. بسیاری از کشور‌ها به ویژه دولت‌های اروپایی در ابتدا نسبت به خرید محصول اطلاعاتی خارجی با احتیاط رفتار می‌کردند به ویژه آن که شرکت سازنده پگاسوس کارکنانی داشت که همگی از مقام‌های ارشد اطلاعاتی سابق اسرائیل بودند. اروپایی‌ها می‌ترسیدند که جاسوس افزار پگاسوس سیستم‌های آنان را آلوده سازد و به موساد اجازه دسترسی به سیستم‌های داخلی شان را بدهد. شرکت NSO، اما در شرایط فروش خود این مورد را ذکر کرد که آن شرکت سیستم را راه اندازی نمی‌کند و تنها به دولت‌ها می‌فروشد و فروش نیز به افراد یا شرکت‌ها صورت نگرفته و نمی‌گیرد و آن شرکت تنها با دولت‌ها کار می‌کند. هم چنین، در مورد این که کدام دولت اجازه استفاده از نرم افزار را می‌دهد نیز این موضوع انتخابی خواهد بود.

شرکت NSO با طرح این شروط توانست اطمینان دولت‌های خارجی را جلب کند. اولین پیروزی برای سازندگان پگاسوس استفاده موفقیت آمیز دولت مکزیک از آن در نبرد مداوم با کارتل‌های مواد مخدر و هک کردن سرویس پیام رسانی رمزگذاری شده گوشی‌های بلک بری مورد علاقه عوامل آن کارتل بود. NSO هر سال فروش خود را دو برابر افزایش می‌داد ۱۵ میلیون دلار، ۳۰ میلیون دلار و ۶۰ میلیون دلار. این رشد توجه، سرمایه گذاران را به خود جلب کرد. در سال ۲۰۱۴ میلادی، Francisco Partners، یک شرکت سرمایه گذاری جهانی مستقر در ایالات متحده، ۱۳۰ میلیون دلار برای ۷۰ درصد سهام NSO پرداخت کرد و پس از آن شرکت دیگر اسرائیلی تسلیحات سایبری به نام Circles را در خرید جدید خود ادغام کرد.

کارکرد پگاسوس برای انجام معاملات دیپلماتیک اسرائیل و نقش آن در سرکوب مخالفان سیاسی در کشور‌های دیگر

پگاسوس با مجموعه‌ای از معاملات جدید به نسل رو به رشدی از رهبران راستگرا در سراسر جهان کمک می‌کرد. در سال ۲۰۱۶ میلادی، مدتی کوتاهی پس از دیدار «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر پیشین اسرائیل و همسرش با «بئاتا شیدلو» نخست وزیر راستگرای لهستان NSO قراردادی را با او به منظور خرید پگاسوس برای اداره مرکزی مبارزه با فساد لهستان امضا کرد. در عمل، اما مشخص شد دولت لهستان از پگاسوس علیه سه تن از اعضای اپوزیسیون لهستان استفاده کرده است نتانیاهو، اما دستور قطع همکاری شرکت سازنده پگاسوس با لهستان را صادر نکرد.

علیرغم کارزار آزار و شکنجه مخالفان سیاسی تحت رهبری «ویکتور اوربان» در مجارستان وزارت دفاع اسرائیل مجوز فروش پگاسوس به مجارستان را صادر کرد. اوربان این جاسوس افزار را علیه چهره‌های مخالف، فعالان اجتماعی و روزنامه نگارانی مورد استفاده قرار داد که علیه او و خانواده‌های شرکای تجاری اش تحقیقاتی را انجام داده بودند. در مقابل، اوربان نیز حامی وفادار اسرائیل در اتحادیه اروپا بوده است. در سال ۲۰۲۰ میلادی، مجارستان یکی از معدود کشور‌هایی بود که در آن زمان به طور علنی علیه طرح اسرائیل برای الحاق یکجانبه بخش‌هایی از کرانه باختری موضع گیری نکرد. در ماه مه همان سال، وزرای خارجه اتحادیه اروپا تلاش کردند درخواست آتش بس بین اسرائیل و گروه فلسطینی حماس و افزایش کمک‌های بشردوستانه به غزه به اتفاق آرا به تصویب برسد. با این وجود، مجارستان از پیوستن به ۲۶ کشور دیگر خودداری کرد.

قطعا از موثرترین اتحاد‌هایی که با کمک پگاسوس ایجاد شد اتحاد بین اسرائیل و همسایگان عرب آن کشور بود. اسرائیل ابتدا مجوز فروش این جاسوس افزار را به امارات صادر کرد. پس از آن که ماموران موساد در سال ۲۰۱۰ میلادی یکی از اعضای ارشد حماس را در اتاق هتلی در دبی هدف حمله قرار داده بودند معامله جاسوس افزار میان دو کشور مانند دادن شاخه زیتون به یکدیگر قلمداد می‌شد. در سال ۲۰۱۳ میلادی، توافق بر سر معامله امارات با سازنده پگاسوس صورت گرفت. امارات در استفاده از پگاسوس علیه دشمنان داخلی حکومت آن کشور از جمله «احمد منصور» منتقد صریح دولت تردیدی به خود راه نداد. پس از آن، در سال ۲۰۱۷ میلادی، مقامات اسرائیلی با فروش پگاسوس به «محمد بن سلمان» حاکم واقعی عربستان سعودی موافقت کردند. منبعی آگاه به «نیویورک تایمز» می‌گوید که گروه کوچکی از اعضای ارشد تشکیلات دفاعی اسرائیل که به طور مستقیم به نتانیاهو گزارش می‌دادند مسائل مرتبط با فروش پگاسوس به عربستان سعودی را به اطلاع او رسانده بودند. این قرارداد با هزینه نصب اولیه ۵۵ میلیون دلار در سال ۲۰۱۷ میلادی با ریاض امضا شد. راضی نگه داشتن سعودی‌ها برای نتانیاهو که در میانه یک ابتکار عمل دیپلماتیک محرمانه بود اهمیت زیادی داشت چرا که نتانیاهو معتقد بود این کار میراث اش را تثبیت می‌کند: عادی سازی رسمی در روابط میان اسرائیل و چندین کشور عربی که برای اسرائیل حائز اهمیت بود.

در سپتامبر ۲۰۲۰ میلادی، نتانیاهو به همراه دونالد ترامپ و وزرای خارجه امارات متحده عربی و بحرین، توافق نامه ابراهیم را امضا کردند و همه امضاکنندگان آن را به عنوان عصر جدیدی از صلح برای منطقه اعلام نمودند. به دنبال تلاش برای تصمیم گیری درباره تمدید صدور مجوز همکاری سازنده پگاسوس با عربستان سعودی، محمد بن سلمان از اهرم صدور مجوز استفاده از حریم هوایی عربستان سعودی برای اسرائیل استفاده کرد. این موضوع باعث تماس تلفنی نتانیاهو با مقام‌های وزارت دفاع اسرائیل شد. آنان این مشکل را برطرف کردند و NSO بار دیگر به همکاری با سعودی‌ها ادامه داد. به گفته کارمند NSO این دستور به طور مستقیم از سوی نتانیاهو صادر شده بود و با پذیرش ایمیل ارسال شده، وزارت دفاع اسرائیل با آن موافقت کرد.