«کشور ما یک کشور پرآب است و هیچ مشکل و نگرانی بابت کم‌آبی نداریم»؛ شاید برای من و شمایی که از وضعیت منابع آبی کشورمان خبر داریم، این جمله بیشتر شبیه به یک شوخی باشد، اما متاسفانه باید گفت حدود ۴۰ درصد مردم چنین باوری دارند و با این خوش‌خیالی آبی، معلوم نیست چه آینده نگران‌کننده‌ای در انتظارمان باشد.
به گزارش خراسان، با این‌که در سال‌های اخیر بار‌ها و بار‌ها درباره تغییر اقلیم کشور، کاهش بارندگی‌ها، پایین آمدن منابع ذخیره سدها، بحرانی‌شدن وضعیت دشت‌ها و... صحبت شده است، اما خروجی نظرسنجی اخیر مرکز افکارسنجی ایسپا نشان می‌دهد که بخش قابل‌توجهی از مردم یا چیزی دراین‌باره نشنیده‌اند یا بحرانی‌بودن شرایط آبی کشور را باور ندارند. در این نظرسنجی از ۱۵۸۴ شهروند بالای ۱۸ سال ساکن در مناطق شهری و روستایی کل کشور، پرسیده شده است که «به نظر شما ایران از نظر منابع آبی، کشور کم‌آبی است یا پرآب؟»؛ نتایج این نظرسنجی بسیار نگران‌کننده است.
اگرچه ۵/۶۱ درصد مردم معتقدند ایران کشور کم‌آبی است، اما در نقطه مقابل، ۷/۳۱ درصد آنها ایران را کشور پرآبی می‌دانند و ۸/۶ درصد هم گزینه «نمی‌دانم» را انتخاب کرده‌اند. این یعنی در مجموع حدود ۴۰ درصد مردم اطلاعات کافی درباره بحران آبی کشور ندارند و حتی بسیاری از آنها با خوش‌خیالی، کشورمان را پر آب می‌دانند. در واقع از هر ۱۰ شهروند بالای ۱۸ سال کشور، ۳ نفر معتقدند کشور ایران از نظر منابع آبی، پرآب است.
نکته مهم دیگر مربوط به بازه سنی افرادی است که مشکل کم‌آبی کشور را باور ندارند. شاید دلیل اصلی‌اش این باشد که بزرگ‌تر‌ها به خوبی سال‌های پرباران و زمستان‌هایی که برف‌های سنگین را از روی پشت‌بام‌ها و حیاط خانه‌ها پارو می‌کردند، به یاد دارند و دیگر مدت‌هاست که آن زمستان‌ها فقط برایشان یک خاطره است و بس. نظرسنجی اخیر نشان می‌دهد که با افزایش سن، باور به این‌که ایران کشور کم‌آبی است، بیشتر می‌شود.۷/۶۶درصد افراد بالای ۵۰ سال، ایران را کشور کم‌آبی می‌دانند؛ درحالی که این میزان بین جوانان ۱۸ تا ۲۹ سال ۶/۶۰درصد است. همچنین افراد با تحصیلات دانشگاهی (۹/۶۲ درصد) بیش از سایر افراد، ایران را کشور کم‌آبی می‌دانند و این میزان بین افراد با تحصیلات کمتر از دیپلم۴/۵۹درصد است.
با این‌که باید خوشحال باشیم که ۶۱.۵ درصد مردم، کم‌آب‌بودن کشور را باور دارند، اما چاره‌ای نداریم جز این‌که باز هم بخشی از خبرها، گزارش‌ها و آمار‌های هفته‌ها و ماه‌های اخیر را مرور کنیم تا آن ۳۸.۵ درصد دیگر هم خوش خیالی آبی‌شان را کنار بگذارند:
* در فهرست ۴۵ کشور در معرض خطر، ایران در رتبه چهارم قرار گرفته است. گزارش ناسا تاکید می‌کند که بعید نیست بین ۳۰ تا ۴۰ سال آینده بخش‌های وسیعی از ایران به بیابان مطلق تبدیل شود.
* سالانه ۲۰ میلیارد متر مکعب از منابع طبیعی و آب‌های زیرزمینی اضافه برداشت و منابع آب نیز غارت می‌شود که با این روند ۲۰ سال دیگر (۱۴۲۰) اطراف زاگرس دیگر اثری از کشاورزی نخواهد بود، چون منابع آب را غارت می‌کنیم.
* برخلاف خوش‌خیالی ایجادشده درباره بارش‌های روز‌ها و هفته‌های اخیر در کشور، گزارش‌ها نشان می‌دهد میزان کل حجم ورودی به سد‌های کشور از ابتدای مهر تا دوم بهمن‌ماه معادل۶/۸میلیارد مترمکعب است که کاهشی معادل ۱۸ درصد نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته را نشان می‌دهد.
رئیس مرکز خشکسالی درباره این موضوع می‌گوید «احد وظیفه»، رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور، به خراسان می‌گوید: احتمالا آن گروه از مردم که ایران را کشوری پرآب می‌دانند، به اطلاعات و گزارش‌های درست دسترسی نداشته‌اند یا به آن اعتماد ندارند؛ چراکه همه چیز کاملا مشخص است و شکی نیست که ما به هیچ‌وجه یک کشور پرآب نیستیم. او مصداق‌هایی هم برای صحبت خود دارد:
- در مقایسه منطقه‌ای ما نسبت به کشور‌هایی مانند عربستان، کویت، اردن و امارات وضعیت مناسب‌تری در میزان بارندگی سالانه داریم، اما نسبت به کشور‌هایی همچون تاجیکستان و ترکیه به‌مراتب وضعیت بدتری داریم.
- متوسط بارش‌های سالانه در جهان حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلی‌متر است، اما متوسط بارندگی‌های ما به ۲۴۰ میلی‌متر رسیده است؛ یعنی حدود یک‌سوم تا یک‌چهارم متوسط جهانی؛ در حالی که کشوری مانند ترکیه به طور متوسط ۶۰۰ میلی‌متر بارندگی در سال دارد.
- درست است که این روز‌ها در برخی استان‌ها بارندگی‌های به‌نسبت خوبی داشته‌ایم، اما در همین مدت، در استان‌های پربارانی مانند ایلام و کرمانشاه، میزان بارش‌ها ۵۰ درصد نسبت به قبل کمتر بوده است، در سایر استان‌ها از جمله تهران و خراسان رضوی هم حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش بارش داشته‌ایم.
- اگر در اسفند و فروردین پیش رو، کمبود بارش‌ها جبران نشود، همانند تابستان امسال در سال آینده هم در بسیاری از شهر‌ها و روستا‌های کشور تنش آبی خواهیم داشت و این بسیار نگران‌کننده است.
- طرح‌ها و برنامه‌های کلان در حوزه آب و محیط‌زیست بدون همراهی مردم به نتیجه نمی‌رسد و اگر جامعه باور نداشته باشد که وضعیت آبی کشور بحرانی است، مشکلات فراوانی خواهیم داشت.
- نهاد‌های متولی در حوزه‌هایی مانند کشاورزی باید برای مدیریت بهتر منابع آب اقدام جدی‌تری داشته باشند؛ اما این هم مهم است که مردم به کم‌آب‌بودن کشور باور داشته باشند و به نوبه خودشان در مصرف آب صرفه‌جویی کنند.
