در یک دستاورد علمی جالب توجه، دانشمندان علوم مولکولی موفق شدند با استفاده از بقایای آثار کشف شده در یک کارگاه عطرسازی مشهور، عطر مورد علاقه کلئوپاترا، ملکه مشهور مصر را بازسازی کنند.
فرارو- کلئوپاترا یکی از مشهورترین چهره‌های مصر باستان است که دست مایه بسیاری از افسانه‌های جذاب باستانی بوده است. این ملکه اکنون بار دیگر در مرکز توجه قرار گرفته، زیرا گروهی از دانشمندان متخصص در زمینه عطر‌های باستانی مدعی هستند عطر مورد علاقه این ملکه را بازسازی کنند.
به گزارش فرارو، به طور معمول باستان شناسان با امور مادی و محسوسات سرو کار دارند و بر اساس چیز‌های که قابل لمس است، به پژوهش می‌پردازند، اما شاید برای شما جالب باشد که بدانید گروهی از این دانشمندان نیز وجود دارند که به مسائلی همچون بو و عطر‌های باستانی می‌پردازند. یکی از جذاب‌ترین تمدن‌ها برای این دانشمندان اخیر، مصر باستان است، زیرا بو و عطر در این تمدن جایگاه بسیار ویژه‌ای داشت.
رامسس ششم هنگامی که در سال ۱۱۴۵ قبل از میلاد به پادشاهی مصر رسید، با چالشی بدبو مواجه شد. اولین کار فرعون جدید این بود که سرزمین را از بوی تعفن ماهی‌ها و پرندگان ساکنان باتلاق‌های کثیف دلتای نیل، پاک کند. به هر حال، این دستوری بود که در سرودی که برای رامسس ششم هنگام عروجش به تخت سلطنت سروده شد، بدان اشاره شده است. گزارش‌های مکتوب دیگر باقی‌مانده نیز نشان می‌دهند که ساکنان مصر باستان طیف وسیعی از بو و عطر‌ها را مورد توجه قرار می‌دادند. به نظر می‌رسد که هوای گرم مصر این تقاضا برای روغن‌ها و پماد‌های معطر را نیز بسیار افزایش می‌داد.
دورا گلداسمیت مصر شناس از دانشگاه فرای برلین می‌گوید: «منابع مکتوب نشان می‌دهند که مصریان باستان در دنیای سرشار از بو‌های خوب و بد زندگی می‌کردند.» او معتقد است که درک کامل فرهنگ مصر باستان مستلزم بررسی همه جانبه این است که چگونه فراعنه و رعایای آن‌ها از طریق بویایی به زندگی خود معنا می‌دادند، مطالعه‌ای که تاکنون انجام نشده است. گلداسمیت می‌گوید که شهر‌های باستانی در مصر و جا‌های دیگر تاکنون به عنوان «رنگارنگ و تاریخی، اما بی بو و عطر» معرفی شده اند. با این حال، برخی از باستان شناسان در حال استشمام مولکول‌های بو از آثار باستانی یافت شده در مکان‌های حفاری و موزه‌ها هستند و برخی دیگر نیز در حال بررسی متون باستانی برای یافتن دستور العمل‌های تولید عطر هستند. هدف این محققان در مطالعه و احیای رایحه‌های گذشته، درک چگونگی تجربه و تفسیر مردمان باستان از جهان هایشان، از طریق بو است.
در سالهای اخیر، باستان شناسی مولکولی پیشرفت‌های قابل توجهی در زمینه شناسایی عطر‌های باستانی داشته است. مجموعه‌ای رو به رشد از تکنیک‌های زیست مولکولی، شناسایی مولکول‌ها را از مواد معطر باستانی موجود در دیگ‌های پخت و پز و سایر ظروف تولید عطر، روی دندان‌های انسان و حتی در بقایای مومیایی ها، امکان پذیر کرده است. باربارا هوبر، باستان شناس مولکولی از مؤسسه ماکس پلانک آلمان می‌گوید؛ «کشف ترکیب مولکولی باقی‌مانده‌های چسبیده به ظروفی همچون دستگاه بخور، می‌تواند مشخص کند که دقیقاً چه چیزی سوزانده شده است و بازسازی می‌کند که آیا رایحه مربوط به کندر، مر، چوب‌های معطر یا ترکیبی از مواد معطر مختلف بوده است».
همچنین برخی دانشمندان همچون ژاکوب لاناسا، شیمیدان تحلیلی دانشگاه پیزا در ایتالیا و همکارانش از نسخه قابل حمل یک طیف سنج جرمی برای مطالعه آثار باقی مانده بر روی ظروف استفاده می‌کنند. این طیف‌سنج می‌تواند ترکیب شیمیایی گاز‌های نامرئی ساطع شده در طول پوسیدگی گیاهان معطر مختلف و سایر موادی که در داخل رگ‌ها قرار گرفته‌اند را تشخیص دهد. این روش به گفته دانشمندان پتانسیل بالایی برای شناسایی ترکیبات عطر‌های باستانی دارد.
تحقیقات گلداسمیت نشان می‌دهد که سنت دارو‌های معطر و عطر‌ها از زمانی که اولین سلسله‌های سلطنتی مصر قدرت را در حدود ۵۱۰۰ سال پیش به دست گرفتند آغاز شد. اسناد هیروگلیف و خط شکسته مصر باستان دستور العمل‌های تولید چند عطر را شرح می‌دهند، اما مواد تشکیل دهنده و روش‌های آماده سازی آن‌ها هنوز ناشناخته مانده است. با این همه، این محدودیت‌ها باعث نشد که گلداسمیت و شان کوفلین، تاریخدان آکادمی علوم چک در پراگ، نتوانند عطر مشهور «منذری» که گفته می‌شود همان عطر مورد علاقه کلئوپاترا است، را بازسازی نکنند.
بر اساس اسناد تاریخ، کلئوپاترا در تمام دوران فعالیت خود به عنوان ملکه مصر، از سال ۵۱ تا ۳۰ پیش از میلاد مسیح، از عطر منذری برای خوشبو کردن خود استفاده می‌کرد. اگرچه تصور می‌شود که این عطر شناخته شده است، اما به نظر نمی‌رسد چیزی که ملکه مصر از آن استفاده می‌کرد همان چیزی باشد که به طور عموم تصور می‌شد. این تصور بیشتر از آنجا ناشی می‌شود که نام این عطر از شهری به همین اسم که به تولید عطر مشهور بود، گرفته شده است.
حفاری‌های انجام‌شده از سال ۲۰۰۹ در این منطقه، بقایای تقریباً ۲۳۰۰ سالهای را که احتمالاً یک کارخانه عطرسازی بود، از جمله کوره‌ها و ظروف عطر سفالی کشف کرد. رابرت لیتمن باستان شناس دانشگاه هاوایی در مانوآ و جی سیلورستاین، باستان شناس مردم شناس از دانشگاه تیومن در روسیه، که حفاری منطقه را هدایت می‌کردند، از گلداسمیت و کوفلین خواستند تا با مراجعه به نوشته‌های باستانی رمز عطر مندزی را بشکنند.
گلد اسمیت و کوفلین پس از آزمایش موادی که شامل روغن خرمای صحرا، مر، دارچین و رزین کاج بود، رایحه‌ای تولید کردند که گمان می‌رود تقریباً همان عطری است که کلئوپاترا به طور دائم از آن استفاده می‌کرد. آن‌ها میگویند این عطر یک ترکیب قوی، اما دلپذیر و ماندگار از تندی و شیرینی است. این عطر بازآفرینی شده توسط محققان Eau de Cleopatra نامیده شد. گلد اسمیت چندین عطر دیگر مصر باستان را از دستور العمل‌های نوشته شده برای عطر‌هایی که در زندگی روزمره، برای مراسم معابد و در فرآیند مومیایی استفاده می‌شد، بازسازی کرده است. نتایج این تحقیق جالب توجه در نشریه Near Eastern Archaeology به چاپ رسیده است.
منبع: sciencenews
نوشته: مصطفی جرفی-فرارو
