تفال به حافظ ۲۲ تیر ماه ۱۴۰۱

فرارو- فال گرفتن از آثار ادبی، از باور‌های کهن این مرز و بوم است. در گذر زمان ساکنان این خاک به ادیبانی که گمان می‌بردند بهره‌ای از کلام حق دارند رجوع می‌شد. با این حال، اما در گذر زمان تنها تفال به حافظ در فرهنگ عامیانه ما باقی مانده است.

خستگان را چو طلب باشد و قوت نبود

گر تو بیداد کنی شرط مروت نبود

ما جفا از تو ندیدیم و تو خود نپسندی

آنچه در مذهب ارباب طریقت نبود

خیره آن دیده که آبش نبرد گریه عشق

تیره آن دل که در او شمع محبت نبود

دولت از مرغ همایون طلب و سایه او

زان که با زاغ و زغن شهپر دولت نبود

گر مدد خواستم از پیر مغان عیب مکن

شیخ ما گفت که در صومعه همت نبود.

چون طهارت نبود کعبه و بتخانه یکیست

نبود خیر در آن خانه که عصمت نبود

حافظا علم و ادب ورز که در مجلس شاه

هر که را نیست ادب لایق صحبت نبود

شرح لغت: ارباب طریقت: خداوندگاران آیین درویشی و جوانمردی / شهپر دولت: پر و بال پرنده‌ی بخت، استعاره‌ی مکنیه /مرغ همایون: پرنده‌ی خجسته و مقصود هماست که معتقد بودند به سر هر کس سایه گسترد نیکبخت گردد.

تفسیر عرفانی:

دل خسته‌هایی که درد طلب دارند، اما توان ندارند، اگر تو هم به آن‌ها ستم کنی، دور از آیین جوانمردی است. مقصود او از این شعر این است که سالکان درگاه دوست پیوسته در طلب و آرزوی معشوق بر می‌آیند و همواره این درد عشق را به جان می‌کشند تا به لقای او دست یابند، اما ممکن است در این راه مورد ستم و آزار دوست قرار گیرند. در واقع دوست طریقه‌ی دیگری در پیش گیرد و دل پاکان راهش را که توان ندارند، مورد ستم قرار دهد تا در این راه آب‌دیده گردند و خالص‌تر شوند.

تعبیر غزل:

دنیا پر از فریب و خدعه است، مراقب باش در دام آن گرفتار نشوی. به دیگران ستم مکن و همواره به درگاه خدواند پناه ببر و نیاز خود را از او تمنا کن، از غرور و تکبر دوری نما.