آیت الله پورمحمدی گفت: اصلا آمر به معروف و ناهی از منکر شرایطی دارد و یکی از شرایطش این است که بداند معروف چیست و منکر چیست. اگر گشت نیروی انتظامی و غیر نیروی انتظامی هم باشد، این‌ها هم باید توجیه شوند و به تعبیر رهبری باید با متانت برخورد کنند. یعنی چکشی و با احساسات برخورد نکنند.
عضو مجلس خبرگان رهبری و امام جمعه مراغه با اشاره سفارش اکید رهبری در این خصوص که باید دعوت به حجاب دور از احساسات باشد، گفت: بی حجابی یا بد حجابی مساوی با بی عفتی نیست. ولی در عین حال حجاب یک مسأله اسلامی و اصلا ملی است. اگر تاریخ ایران را مطالعه کنیم، حتی قبل از اسلام می‌بینیم که زنان ایرانی یک نوع حجاب داشته اند. بنابر این، حجاب علاوه بر اینکه اسلامی است، ملی هم هست. ولی به این معنا نیست که اگر خدای ناکرده جوانی اشتباه کرده و مثلا بد حجاب بوده، بگوییم مستلزم بی عفتی است؛ مستلزم بی عفتی نیست.
مشروح گفت و گوی جماران با آیت الله محمدتقی پورمحمدی را در ادامه می‌خوانید:
مقام معظم رهبری در دیدار اخیر با ائمه جمعه نکات ارزنده‌ای را در مورد حجاب و نقش پدری ائمه جمعه مطرح کردند. برداشت شما از این سخنان چیست؟ به ویژه آنجایی که در مورد حجاب بر منطقی و متین صحبت کردن تأکید داشتند.
توفیقی دست داد در سالروز اقامه اولین نماز جمعه توسط مرحوم آیت الله طالقانی، به محضر مقام معظم رهبری مشرف شویم. ایشان مطالبی را بیان فرمودند از جمله مسأله عفاف و حجاب که شما اشاره کردید. ایشان فرمودند دعوت به عفاف و حجاب باید متین، منطقی، حساب شده و به دور از احساسات باشد. البته ایشان فرمودند احساسات در بعضی از موارد خیلی خوب است؛ اما باید موارد را در نظر گرفت. یعنی در واقع این مسأله از مواردی است که نمی‌شود با احساسات دعوت کرد؛ باید با زبان لیّن و اخلاق و با برخورد سنگین و متین و به طور منطقی این کار انجام شود.
البته من برداشتم را عرض می‌کنم. ایشان فرمودند در واقع این‌ها هم بچه‌های ما هستند. در یک خانواده گاهی آدم نسبت به بعضی از بچه‌ها محبت بیشتری دارد؛ حتی ممکن است پدر و مادر به یکی از بچه‌ها محبت بیشتری داشته باشد، ولی به این معنا نیست که بقیه بچه‌های این پدر و مادر نیستند، آنها هم بچه‌های این پدر و مادر هستند.
بنابر این، اگر دعوت به خیر، عفاف و حجاب می‌کنیم یا در موارد مشابه این قضیه، باید متین، منطقی و مستدل باشد و تأثیرگذاری این بیشتر است. البته سفارش اسلام همین است و ایشان در واقع دیدگاه اسلام را بیان فرمودند.
ممکن است موارد نادری نیاز به برخورد باشد و آن هم ضابطین موظف هستند؛ موارد نادر حسابش جدا است. خدای ناکرده کسانی پیدا شوند که عناد داشته باشند، لجاجت کنند و لازم باشد که با این‌ها برخورد شود؛ و الّا معمولا مردم متدیّن هستند و حتی افراد بد حجاب هم وقتی محرم و تاسوعا و عاشورا می‌شود با چشم گریان در عزای حضرت اباعبدالله الحسین (ع) حضور پیدا می‌کنند.
مقام معظم رهبری در همین صحبتشان به روز غدیر اشاره فرمودند. روز غدیر مخصوصا در تهران آن جمعیت میلیونی حضور پیدا کردند و حتی چهره‌هایی بودند که شاید قبل از این ماجرا کسی باور نمی‌کرد این‌ها در چنین وادی‌هایی باشند. رهبری اشاره کردند گاهی در بعضی مسافرت‌ها ماشین ما را که محاصره می‌کنند، بعضی چهره‌ها را دیده ام چنان گریه می‌کنند که اگر شما آن را می‌دیدید اصلا باورتان نمی‌شد آنها به این مسائل اعتقاد داشته باشند. در حالی که این‌ها چنین هستند؛ یعنی قلبشان پاک، خانواده متدیّن، نجابت و دیانت دارند و ممکن است چهره ظاهری آنها این را نشان ندهد.
به هر صورت، در این قضیه رهبری سفارش اکید فرمودند که باید دعوت به دور از احساسات و به طور متین، منطقی و مستدل باشد. امیدوارم در مقام عمل هم کسانی که احساس وظیفه و دعوت می‌کنند به این تذکر رهبری عنایت داشته باشند.
بعضی‌ها این روز‌ها تعابیر زشتی به کار بردند. آیا این طور حرف‌ها موجب وهن دین و توهین به شعور مردم نیست؟
این تعبیرات صحیح نیست. شاید کسانی که این تعبیر را کرده اند در یک لحظه احساساتی شده باشند و من مطمئنم از کسانی که این تعبیرات را به کار برده اند هم سؤال کنید، خودشان هم این تعبیرات را صحیح نمی‌دانند.
سؤال این است که آیا بی حجابی مساوی با بی عفتی است؟
نمی‌شود این را گفت؛ بی حجابی یا بد حجابی مساوی با بی عفتی نیست. ولی در عین حال حجاب یک مسأله اسلامی و اصلا ملی است. اگر تاریخ ایران را مطالعه کنیم، حتی قبل از اسلام می‌بینیم که زنان ایرانی یک نوع حجاب داشته‌اند. بنابر این، حجاب علاوه بر اینکه اسلامی است، ملی هم هست. ولی به این معنا نیست که اگر خدای ناکرده جوانی اشتباه کرده و مثلا بد حجاب بوده، بگوییم مستلزم بی عفتی است؛ مستلزم بی عفتی نیست.
چه قدر از این بد حجابی‌ها به مسأله تغییر ذائقه نسل جدید و شکل زندگی آنها بر می‌گردد؟ یعنی هیچ عنادی ندارند و این امر تبدیل به مدل زندگی آنها شده؛ چه قدر شما با این موافق هستید؟
این طور نیست. ممکن است بگوییم عده‌ای از این‌ها چشم باز کرده اند و مثلا در خانواده دیده اند که زیاد رعایت نمی‌شود؛ این‌ها عناد هم ندارند. این طور بار آمده اند؛ نه اینکه عناد داشته باشند و یا خدای ناکرده بی عفت باشند. اما تعداد محدودی هم ممکن است تعمد داشته باشند که وضعیت را به هم بزنند؛ حساب آنها جدا است.
اکثریت چشم باز می‌کنند و خانواده ها، دختر عمو، دختر خاله و دختر دایی‌ها را می‌بینند که مثلا زیاد حجاب رعایت نمی‌شود، این‌ها هم خیال می‌کنند وضعیت همین است و این طور بار می‌آیند. نمی‌شود گفت العیاذ بالله این‌ها عناد دارند یا دنبال بی عفتی هستند؛ این تعبیرات درست نیست. اما در عین حال ممکن است افراد معدود و محدودی عناد داشته باشند و بنا داشته باشند که آن را رواج بدهند.
شما به عنوان فقیهی که صاحب کرسی درس و بحث خارج هم هستید، حجاب را امری اختیاری می‌دانید یا اجباری؟
البته حجاب از واجبات است و اینکه بگوییم «اختیاری»، واقعا بحث را منحرف کرده اند. الآن حجاب به عنوان یک قانون مطرح می‌شود. مثلا پشت چراغ راهنمایی ایستادن چه طور است؟ آیا جبرئیل آورده، آیه قرآن است یا پیامبر (ص) فرموده پشت چراغ راهنمایی توقف کنید؟! این طور نیست؛ ولی در کشور یک قانون شده و قانون باید رعایت شود؛ رعایت نشود هرج و مرج می‌شود.
حجاب علاوه بر اینکه از واجبات اسلامی است، یک قانون و رعایت آن واجب است؛ در این بحثی نیست که بعضی‌ها این را مطرح می‌کنند. من فکر می‌کنم حجاب اجباری یا اختیاری، بحث را از مسیر اصلی منحرف می‌کند. بحث این است که یک قانون شده است. مثلا شما خودتان را موظف می‌دانید پشت چراغ راهنمایی بایستید؛ جبرئیل نیاورده یا قرآن و پیامبر (ص) نفرموده و به صورت یک قانون شده است.
توصیه شما به گشت‌های ارشاد و نحوه تبیین مسأله حجاب چیست؟ آیا خودشان باید از آگاهی برخوردار باشند؟
اصلا آمر به معروف و ناهی از منکر شرایطی دارد و یکی از شرایطش این است که بداند معروف چیست و منکر چیست. اگر گشت نیروی انتظامی و غیر نیروی انتظامی هم باشد، این‌ها هم باید توجیه شوند و به تعبیر رهبری باید با متانت برخورد کنند. یعنی چکشی و با احساسات برخورد نکنند و با متانت، منطقی و مستدل راهنمایی کنند.
از نظر شما توصیه مهم رهبری به ائمه جمعه در عدم دخالت در مسائل اقتصادی و سیاسی چه بود و اساسا چرا رهبری وارد این موضوع شدند؟
البته رهبری توصیه‌های مهمی کردند. یک توصیه ایشان در رابطه با منش و رفتار ائمه جمعه بود. رهبری فرمودند علاوه بر گفتار، منش و رفتار ائمه جمعه مهم است. مثلا در روز جمعه امام جمعه سفارش به تقوا می‌کند، شنبه تا پنجشنبه خودش هم باید تقوا را مراعات کند؛ مردم از او دوگانگی نبینند که در حرف چیزی می‌گوید، اما در عمل خودش رعایت نمی‌کند.
توصیه دیگر ایشان این بود که ائمه جمعه به شبهات پاسخگو باشند. رهبری فرمودند لازم نیست شما شبهه را مطرح کنید، به طور غیر مستقیم بحثی را انتخاب کنید که یک نوع جوابگو به آن شبهه باشید.
همچنین فرمودند که امام جمعه باید نقش پدری داشته باشد. همان مثالی که عرض کردم؛ فرمودند ممکن است در یک خانواده پدر، مادر و سرپرست خانواده به یکی از بچه‌ها محبت بیشتری داشته باشد، ولی بچه‌های دیگر هم بچه‌های این‌ها هستند و فرق نمی‌کند. یعنی در یک شهر یا منطقه هم امام جمعه مقتدا و پیشوا است و مردم به او نگاه می‌کنند. ممکن است مردم افکار یا سلایق سیاسی و روش‌های مختلفی داشته باشند.
خود امام جمعه هم دارای یک سلیقه است و نمی‌شود گفت که کسی سلیقه نداشته باشد و از نظر فکری، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی سلیقه خاص خودش را دارد. ولی به این معنا نیست که به کسانی که با سلیقه امام جمعه موافق نیستند، عنایت نداشته باشد. باید با همه اقشار و کسانی که در آن شهر یا منطقه زندگی می‌کنند، پدرانه برخورد کند.
یک سری موارد دیگر هم فرمودند و یکی دیگر از مواردی که اشاره و توصیه فرمودند، پرهیز از کار‌های اقتصادی است. البته به نظرم موارد نادری است که برخی از ائمه جمعه وارد مسائل اقتصادی شده اند. مثلا در استان خودمان آدربایجان شرقی، ۳۸ امام جمعه هست و هیچ کدام دنبال کار‌های اقتصادی نیستند و استان‌های دیگر هم مشابه همین است.
اما موارد نادری بوده که گفته اند مثلا دفتر ما هزینه دارد و فقرا مراجعه می‌کنند یا حوزه‌ها و مدارس علمیه داریم و هزینه این‌ها سنگین است و نمی‌شود تأمین کرد. این‌ها به کار‌های اقتصادی رفته اند تا منبع درآمدی برای تأمین چنین هزینه‌هایی باشد. نتیجه این می‌شود که امام جمعه از چشم مردم می‌افتد و مردم دیگر به این امام جمعه وجوهات و پول نمی‌دهند و می‌گویند او خودش پول دارد.
رهبری به این مسأله عنایت داشتند و فرمودند بعضی‌ها به این مسائل وارد شده اند و خودشان هم سر در نمی‌آوردند و برای نظام و جامعه مستلزم هزینه شده است. واقعا برای روحانیت مستلزم هزینه شده که سنگ بزرگی را در رابطه با کار‌های اقتصادی برداشته اند و نتوانسته اند به نتیجه برسانند؛ با اینکه نیتشان خیر بوده، اما موفق نبوده اند.
رهبری فرمودند از این هم خجالت نکشید که مثلا بگویید مردم ما را اداره می‌کنند؛ این عیب نیست. این افتخار است که آخوند و روحانی مردمی باشد و مردم او را اداره کنند. عیب این است که این نظام احتیاج به دولت‌ها داشته باشد و در برابر آنها زبانش کوتاه باشد؛ و به تعبیر من، نتواند حرفش را بزند برای اینکه خودش را بدهکار این دولت بداند.
نکته دیگری که خیلی اهمیت دارد، هشدار ایشان نسبت به خلوت شدن نماز‌های جمعه به ویژه از جوانان است. به نظر شما چرا نماز‌های جمعه خلوت شده اند؟
البته این را هم به طور یک اصل مسلم نمی‌شود مطرح کرد. اوایل انقلاب شرایط خاصی داشته و گاهی بعضی‌ها الآن را با اوایل انقلاب مقایسه می‌کنند. اوایل انقلاب شور و شوق انقلاب و حتی زمان جنگ شهدایی که می‌آوردند و شهر‌ها را معطر می‌کرد، تأثیراتی در حضور مردم داشت. مثلا گاهی در شهر‌های بزرگ شهدا میلیونی تشییع می‌شدند. آن شرایط خاصی بود و الآن هم نماز‌های جمعه خالی از جوانان نیست.
البته در روزگار کرونا، اعم از جوان و غیر جوان، متأسفانه شرایطی پیش آمد که مردم یک نوع به ترک نماز جمعه عادت کرده اند. چون وضعیت شهر‌ها قرمز و نماز جمعه‌ها تعطیل شد، اثر منفی گذاشت. ولی این طور نیست که بگوییم مثلا نماز‌های جمعه از جوانان خالی شده است. نماز جمعه خودمان را می‌بینیم که جوانان شرکت می‌کنند و بعضی از جوانان هستند که اصلا ترک نمی‌کنند.
ولی در عین حال امام جمعه باید تلاش کند ارتباطش با مدارس، دانشگاه ها، پایگاه‌های مقاومت، محلات و انجمن‌هایی که جوانان در آنجا حضور دارند ارتباط داشته باشد و سازوکاری را برای جذب جوانان بیشتر فراهم کند. ولی اگر بخواهیم موقعیت فعلی با این شرایط و مشکلات مردم را با اوایل انقلاب مقایسه کنیم که یک حال انقلابی داشت و احساسات انقلابی بوده، به نظر من درست نیست.
بحمدالله الآن هم در خیلی از شهر‌ها جوانان حضور خوبی دارند. اما در عین حال رهبری فرمودند باید تلاش کرد جوانان هم حضور بیشتری داشته باشند. مثلا در اعتکاف سال‌های قبل از کرونا، ۹۵ درصد جوانان حضور پیدا می‌کردند. این روز‌ها محرم می‌آید و در هیأت‌های عزاداری و دسته‌های عزاداری اکثرا جوان هستند و این طور نیست که جوانان نباشند. در نماز‌های جمعه هم این طور است، اما در عین حال باید تلاش کرد تا به آن نتیجه مطلوب رسید.
چون شما یکی از امام جمعه‌هایی هستید که همه مردم با همه گرایش‌ها دور شما جمع می‌شوند. آیا احساس نمی‌کنید یک دلیل خلوت شدن نماز‌های جمعه این باشد که همه ائمه جمعه از یک طیف خاص فکری و یک جناح خاص انتخاب شده اند و جناح مقابل هیچ امام جمعه‌ای در کشور ندارد؟
اگر از جناح مقابل هم امام جمعه انتخاب شود، باز همین مسأله هست؛ فرق نمی‌کند ائمه جمعه از چه جناحی باشند، مهم این است که امام جمعه پدری کند و همه را تحویل بگیرد. یعنی ممکن است من سلیقه سیاسی خاصی داشته باشم و شما یک سلیقه سیاسی خاص، نه اینکه وقتی با شما برخورد می‌کنم قیافه بگیرم؛ باید برادرانه و با محبت، عشق و علاقه برخورد کنم. فرق نمی‌کند از چه جناحی باشد، او فردی متدیّن، انقلابی، معتقد به نظام اسلامی و عاشق اهل بیت (ع) است. مگر ما در محرم و صفر می‌گوییم که از کدام جناح هستید؟! مگر در پیاده روی اربعین دنبال این حرف‌ها هستیم که این آقا از کدام جناح است؟! این مسائل مطرح نیست.
