فرارو- یک کارشناس مسایل ترکیه می‌گوید «فعالیت بنیادهای خیریه، شکل گیری بورژوازی مسلمان و پاکدامنی مهمترین دلایل موفقیت اردوغان و اسلامگرایان در ترکیه است.»
بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که حزب عدالت و توسعه خواهد توانست که بنیادهای ترکیه لائیک را متحول کند.
موافقان حزب عدالت و توسعه طیف‌های گسترده‌ای را در بر می‌گیرد. از یک سو جریانات و گروه‌های سیاسی که ایدوئولوژی اسلامی را سر لوحه فعالیت خود قرار دادند، از مواضع شجاعانه رجب طیب اردوغان تجلیل می‌کنند و از سویی دیگر بسیاری از نو اندیشان مذهبی در جهان اسلام این حزب را مروج خوانشی از اسلام می‌دانند که ارزش‌های غربی را نفی نمی‌کند و سازگار با حقوق بشر و دمکراسی است.
در مقابل مخالفان این حزب کسانی هستند که معتقدند عدالت و توسعه برنامه‌ای پنهان برای پیشبرد یک کودتای اسلامی را دنبال می‌کند و خواهان عبور از کمالیسم یعنی مشی پذیرفته شده جامعه سیاسی ترکیه است.
در حالی که اسماعیل هنیه فلسطینی مواضع اردوغان مقابل اسرائیل را تمجید کرده و حتی به نشانه تشکر نام نوه خود رجب طیب اردوغان می‌گذارد، احزاب سکولار ترکیه این مواضع را لغزیدن به سمت بنیاد گرایی تلقی می‌کنند.
در این میان نباید از متحدان غربی اردوغان یعنی آمریکا و اتحادیه اروپا غافل شد. بی شک حمایت غرب از عدالت و توسعه این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که چرا کشورهای غربی از یک حزبی که رنگ و لعاب اسلامی دارد حمایت می‌کنند و نه یک حزب لائیک و وفادار به ارزش‌های غربی.
اسد الله اطهری کارشناس امور ترکیه در گفت‌وگو با خبرنگار فرارو در این باره گفت: «آنها به دنبال اسلامی بودند که هم با غرب و اتحادیه اروپا در ارتباط باشد. در عین حالی که پاسدار سنت است با دمکراسی، مدرنیته و صلح سر جنگ نداشته باشد.»
وی افزود: «از طرف دیگر این خوانش از اسلام مخالف تروریسم و القاعده بوده و با اسرائیل هم ارتباط داشته باشد؛ با این حساب چه حزبی بهتر از عدالت و توسعه می‌تواند این نقش را ایفا کند.»
این تحلیل‌گر مسایل ترکیه با اشاره به بازنگری اسلامگرایان ترکیه در مشی فکری و سیاسی خود از حزب رفاه تا عدالت و توسعه، اظهار کرد: « آقای گل و اردوغان به فرزندان معنوی نجم الدین اربکان معروف هستند. زمانی که اردوغان شهردار استانبول بود گفت که مناره‌های مساجد کلاه خودهای ما هستند. با این وجود ما شاهد هستیم که اینها توانستند تغییرات بسیاری در خود به وجود آورند.»
وی اضافه کرد: «اگر بخواهیم این تغییرات را در یک کلمه خلاصه کنیم باید گفت که آنها عملگرا و پراگماتیست شدند.»
به گفته اطهری چنانچه در انقلاب ایران امام خمینی(ره) از پائین به بالا حرکت کرده و تمام سنگرها را فتح کرد، عدالت و توسعه هم از شورای‌های روستا شروع کردند و نهایتا به پارلمان و دولت و ساختمان ریاست جمهوری رسیدند و حتی در رفراندوم اخیر توانستند نظامیان را تحت لوای سیاسیون در آورند.
این استاد دانشگاه فعالیت بنیادهای خیریه، شکل گیری بورژوازی مسلمان، شعارهای اسلامی و پاکدامنی را مهمترین عوامل موفقیت اردوغان و یارانش دانست.
