وقتی ناصرالدین شاه گذرش به «یافت‌آباد» افتاد!

هرکدام از محله‌های منطقه ۱۸ سرگذشت و تاریخچه‌ای دارند که نشان می‌دهد گذشت زمان و اتفاقات مختلف موجب شکل‌گیری هویت محلی امروز آن‌ها شده است؛ محله یافت‌آباد هم از این قاعده مستثنا نیست.

به گزارش همشهری، اکنون هر محله برای خود، هویت خاص و شاخصی دارد که از قدمت، خاطرات و مهاجرت اقوام گوناگون از گوشه و کنار کشور به محله‌های منطقه۱۸ و نحوه زندگی آن‌ها را روایت می‌کند.

ما هم قصد داریم پلی بزنیم به سال‌های دور و هویت تاریخی و امکانات و کمبود‌های امروز محله‌های منطقه‌مان را بررسی کنیم. این هفته به سراغ قدیمی‌ترین محله منطقه، یعنی یافت‌آباد رفته‌ایم و کتاب زندگی این محله را باز کرده‌ایم تا داستان تاریخی آن را با هم مرور کنیم.

برای نخستین بار یافت‌آباد همزمان با به حکومت رسیدن آقا محمدخان قاجار و پایتخت شدن تهران مورد توجه قرار گرفت و پس از فتح شیراز به دست او، خانواده سلطنتی‌زند، شامل زندیه، زهره‌وند و کلهر از شیراز به یافت‌آباد کنونی در تهران منتقل شدند تا تحت مراقبت قرار گیرند.

وقتی ناصرالدین شاه گذرش به اینجا افتاد

آن‌ها در قلعه‌ای قدیمی زندانی بودند که در سال‌های بعد، در اطراف همان محل ساکن شدند. نام یافت‌آباد را برای نخستین بار این خانواده به این مکان نسبت دادند، اما برخی دیگر از شهروندان محله معتقدند که در یکی از سفر‌های ناصرالدین شاه به عتبات شهرری، شاه قاجار به دلیل تشنگی افرادی را برای پیدا کردن آب به اطراف می‌فرستد و پس از مدت طولانی یکی از قراولان با هیجان و شتاب زیادی در حالی‌که فریاد می‌زد: «یافتم»، «آب یافتم»، نزد شاه آمد و به همین دلیل نام این محل را یافت‌آباد نامیدند.

قدیمی‌های یافت‌آبادشمالی، محل اسکان ابتدایی طوایف زندیه را محدوده‌ای می‌دانند که امروزه به نوروزآباد معروف است. ظاهرا آن‌ها به مرور زمان به مکانی که به فخرآباد معروف بوده رفته‌اند و سرانجام مکان فعلی را برای سکونت خود انتخاب کرده‌اند.

اینجا ۱۴ سهمیه آب از رودخانه کرج داشت

بعداز فوت محمد شاه و پناهنده شدن حاجی میرزاآقاسی به شاه‌عبدالعظیم (ع)، ناصرالدین شاه قاجار این زمین‌ها را تصاحب و نام آن را یافت‌آباد نامگذاری کرد و مالکیت روستا را به داماد خود (خاندان فرمانفرمانیان) واگذارکرد که او هم آن را میان ورثه خود تقسیم کرده است.

از اسامی دیگر این روستا می‌توان به «چهارده بنه» اشاره کرد. به این دلیل این نام را برای این محله انتخاب کرده بودند که در آن زمان ۱۴ سهمیه آب رودخانه کرج در اختیار ۱۴ خانوار از اهالی روستا بوده است. در واقع این ۱۴ خانوار فقط سهمیه آب داشتند و کشاورزی و یا رعیتی که نیاز به آب کشاورزی داشت باید آن را از یکی از این ۱۴ خانوار تهیه می‌کرد.

تعداد ۴ شبانه‌روز آب، سهمیه قلعه بالا و ۴ شبانه‌روز دیگر سهمیه قلعه پایین بود و این سیکل به‌طور کامل از سوی ساکنان ۲ قلعه رعایت می‌شد، از این‌رو می‌توان به «چهارده بنه» به‌عنوان نام دیگر از این محله اشاره کرد.

در آن زمان، فعالیت عمده مردم روستا کشاورزی و باغداری بود و از باغ‌ها خود محصولاتی مانند توت، سیب و سایر محصولات باغی برداشت می‌کردند و برای فروش به تهران می‌بردند. محصولات زارعی همچون گندم و جو و یونجه را هم برای مصرف خود و حیوانات می‌کاشتند.

مهم‌ترین منبع آب کشاورزی محله‌مان آبی بود که با نهری از رودخانه کرج به این روستا می‌آمد، اما پس از ساختن سد امیرکبیر روی رودخانه کرج حق آب‌کشاورزی روستای یافت‌آباد قطع و چاه‌ها، تبدیل به تنها منبع تأمین‌کننده آب کشاورزی شدند، ولی به مرور زمان و به دلیل بالا رفتن هزینه‌ها، کشاورزی این روستا رو به نابودی رفت و مردمی که تأمین‌کننده مایحتاج تهران بودند خود تبدیل به مصرف‌کننده شدند.

در سال ۱۳۸۷ یافت‌آباد به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شد. اکنون هنوز بقایای فعالیت کشاورزی در اراضی و زمین‌های محله یافت‌آباد به‌خصوص در اراضی غرب و جنوب این محله به چشم می‌خورد.

اطلاعات فوری و مختصر درباره یافت‌آباد امروز

اکنون بیش از ۲۵۸ هزار زن و مرد در یافت‌آباد شمالی ساکن هستند، اما بر اساس سرشماری سال ۱۳۳۵ یافت‌آباد دارای ۱۹۲۲ نفر جمعیت بوده که از این میان تعداد ۹۹۷ نفر مرد و ۹۲۵ نفر زن بوده‌اند.

رشد جمعیت در یافت‌آباد با گذشت سال‌های دهه ۴۰ روند پرشتاب‌تری به خود گرفت. به اعتقاد معتمدان محله، این روستا درقدیم یکی از پایگاه‌های جذب جمعیت مهاجر شده بود و جمعیت آن در سال ۱۳۴۵ به تعداد ۴۱۱۵ نفر و ۸۸۲ خانوار رسید، که نسبت به ۱۰ سال قبل از آن یعنی سال ۱۳۳۵ رشد ۱۰۰‌درصد را نشان می‌دهد.

طبق اطلاعات جمع‌آوری شده توسط کارشناسان اجتماعی شهرداری منطقه۱۸ در محله یافت‌آباد، معضل اعتیاد و خرید و فروش موادمخدر، همچنین سرقت و بیکاری جوانان از شایع‌ترین آسیب‌های اجتماعی در این محله به‌شمار می‌رود.

به همین دلیل، مدیریت شهری در این محله قصد دارد با برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی و سلامت به‌صورت ماهانه و با حضور نهاد‌ها وارگان‌ها و سازمان‌های مختلف از جمله شهرداری، اداره سلامت و نیروی انتظامی، راهکار‌های اصولی واساسی برای رفع این معضلات را بررسی کنند و شهروندان هم می‌توانند پیشنهادا‌های خود را در این رابطه ارائه دهند.