بزرگان حزبی که ممکن است شی را به چالش بکشند

فرارو- ملیندا لیو خبرنگار خارجی برنده جایزه که از نوامبر ۱۹۹۸ به عنوان رئیس دفتر نیوزویک در پکن کار کرده است. او یکی از مجرب‌ترین خبرنگاران خارجی مستقر در پکن بوده است. لیو به طور مستقیم از مدرنیزاسیون چین پس از مائو، خونریزی در میدان تیان آن من، اشغال افغانستان توسط شوروی، سقوط طالبان، پایان اشغال کویت توسط عراق در سال ۱۹۹۱ و مداخله نظامی ایالات متحده در سومالی و هائیتی گزارش تهیه کرده است. در سال ۲۰۰۶ میلادی لیو جایزه روزنامه نگاری شورنشتاین را به دلیل گزارشگری خود در حوزه مسائل آسیا کسب کرد.

لیو برای پوشش آخرین روز‌های صدام در ژانویه ۲۰۰۳ میلادی وارد عراق شد و یکی از معدود روزنامه نگاران امریکایی در بغداد در جریان بمباران پایتخت عراق توسط نیرو‌های امریکایی بود. گزارش او به نام «شاهد عینی بغداد» در شماره ویژه جنگ در نشریه «نیوزویک» در آن سال جایزه معتبر مجله ملی را دریافت کرد. او از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ رئیس باشگاه خبرنگاران خارجی چین بود.

به گزارش فرارو به نقل از فارین پالسی، آنان پیش‌تر «هشت جاودان» نامیده می‌شدند: بزرگان حزب کمونیست چین که در پشت صحنه نفوذ سیاسی داشتند. در بهار ۱۹۸۹ میلادی در حالی که تظاهرات خیابانی و مبارزات داخلی قدرت دنگ شیائوپینگ مرد قدرتمند چین را آزار داده بود او هفت مقام ارشد بازنشسته را انتخاب کرد که به وی کمک نمایند تا رهبری جناحی شده درون حزب را متحد کنند و مردم را از نظر عاطفی آرام سازند.

بزرگان انتخاب شده در همدستی با یکدیگر «ژائو زیانگ» وارث آشکار دنگ که با تظاهرکنندگان ابراز همدردی کرده بود را پاکسازی کردند و به سربازان دستور داده شد تا به سوی غیر نظامیان تیراندازی کنند. من در آن زمان در میان گروهی از اهالی رسانه و دیپلمات‌های خارجی بودم و به سختی می‌توانستم باور کنم که انقلابیون سالخورده که اکثرشان مدت‌ها از دید عموم محو شده بودند ناگهان در کانون توجه قرار گرفتند و در کنار یکدیگر در برنامه‌های تلویزیون سراسری چین ایستاده بودند. یک خبرنگار روزنامه غربی در کنار من زمزمه کرد: «مثل این است که در حال تماشای شب مردگان زنده باشم».

چالش‌هایی که شی جین پینگ با آن مواجه است کاملا متفاوت از بحران تیان آنمن در سال ۱۹۸۹ میلادی است. با این وجود، عادات قدیمی به سختی از بین می‌روند. آشوب سال ۱۹۸۹ میلادی بار دیگر ثابت کرد که جانشینی پاشنه آشیل حزب کمونیست چین است و در صورت مدیریت نادرست می‌تواند حتی شهرت مورد احترام‌ترین رهبران کشور را خدشه دار سازد.

زمانی که سیاست چین به هم ریخته می‌شود به خصوص اگر تغییر کارکنان و اعضا رخ دهد بزرگان حزب اغلب دوباره ظاهر می‌شوند. این موضوع نشان می‌دهد که چرا شی به محض آن که در سال ۲۰۱۲ میلادی دبیرکل حزب کمونیست چین شد با سرعتی برق آسا برای تحکیم قدرت‌اش حرکت کرد و این که امروز چرا او به سختی تلاش می‌کند تا نگهبانان قدیمی بازنشسته حزب را از دید عموم دور نگه دارد.

بدین منظور حزب کمونیست چین در بهار سال جاری دستورالعمل‌های جدید و سخت‌گیرانه‌تری را منتشر کرد. این دستورالعمل‌ها به شخصیت‌های ارشد حزب هشدار می‌دهد که در مورد بحث‌های سیاستگذاری در سطوح بالا سکوت کنند، از اظهارنظر‌های منفی سیاسی و از اعمال نفوذ خودداری ورزند. هم چنین، آنان باید از «فعالیت‌های سازمان‌های اجتماعی غیر قانونی» دوری ورزند و مهم‌تر از همه «با قاطعیت با تفکر نادرست مخالفت کرده و در برابر آن مقاومت کنند».

برخی پیش بینی می‌کنند که تنش‌های سیاسی کنونی چین در بیستمین کنگره حزب که در ۱۶ اکتبر برگزار می‌شود حل خواهد شد. آنان اشتباه می‌کنند. کنگره حزب ممکن است یک مسئله را حل کند، اما بسیاری از مسائل دیگر آغاز خواهند شد. به طور گسترده انتظار می‌رود که شی برای سومین دوره به عنوان رهبر حزب کمونیست چین انتخاب شود. او احتمالا میراث «دنگ» برای محدودیت مدت زمان رهبری حزب را کنار می‌گذارد و خواستار در قدرت ماندن تا پایان عمر را خواهد شد. این بدن معناست که او جعبه پاندورایی از سردرد‌های سیاسی را باز می‌کند.

کنگره بیستم حزب احتمالا یک گسست آشکار از الگو‌های گذشته جانشینی سیاسی خواهد بود. دوره بعدی شی ممکن است در ایجاد هنجار‌های جدید برای سیاست نخبگان قطعی باشد. شی تصمیم گیری مرکزی را از بوروکراسی دولتی خارج کرده و با ترس شدید از بقای رژیم در پنج سال آینده، بدون توجه به واکنش‌های بین‌المللی احتمالا  اقدامات شدیدی از خود نشان خواهد داد که نمود عینی آن را می‌توان در وسواس منحصر به فرد و نامحبوب شی در اجرا و ادامه سیاست کووید صفر مشاهده کرد.

شی به قدری بیرحمانه منتقدان را سرکوب کرده که مخالفت عمومی علیه او و تصمیمات‌اش بسیار نادر است. با این وجود، مخالفت‌ها در همان سطح محدود صورت می‌گیرند. در تاریخ ۱۳ اکتبر در پکن دو بنر اعتراضی حیرت‌انگیز در ناحیه هایدیان در پکن جایی که تعدادی از پردیس‌های دانشگاهی در آن قرار دارند در معرض دید عموم قرار گرفت. بر روی یکی از بنر‌ها در روگذری در بالای یک بزرگراه بزرگ نوشته شده بود: «نه به آزمایش کووید آری به غذا، نه به قرنطینه آری به آزادی، نه به دروغ آری به کرامت، نه به انقلاب فرهنگی آری به اصلاحات، نه به رهبر عالی آری به رای دادن. برده نباش، شهروند باش».

در بنر دیگری نوشته شده بود: «اعتصاب کنید، شی جین پینگ دیکتاتور و خائن ملی را حذف کنید». تفسیر بنر‌ها به سرعت توسط سانسورچیان هوشیار از پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی پاک شد. برخی از کاربران با به اشتراک گذاشتن یک آهنگ چینی با عنوان «جنگجوی تنها» از اعتراض با نوشتن روی بنر حمایت کردند.

شی دست کم یک دهه پیش زمینه‌سازی برای بازی قدرت جاه طلبانه خود را آغاز کرد. در همان زمان، او از حمایت اولیه از سوی گارد قدیمی حزب برخوردار بود، زیرا «شی ژونگ شان» پدر او از بزرگان معروف حزب بود. با این وجود، در اوایل سال ۲۰۱۵ میلادی شی به صراحت اعلام کرد که نمی‌خواهد نسل قدیمی‌تر در امور مداخله کند. روزنامه رسمی «خلق»، - در یک هشدار پنهانی که ظاهرا مخاطب آن «جیانگ زمین» رئیس سابق حزب بود-، خطاب به رهبران بازنشسته در توصیه‌ای نوشت: «به محض رفتن مردم چای سرد می‌شود» و از آنان خواست تا «ذهنیت خود را با وضعیت بازنشستگی‌شان تنظیم کنند».

از آن زمان، شی زمان زیادی را برای ریشه کن ساختن رقبا و همتایان‌اش داشته است. ابزار اصلی او برای تحکیم اقتدار، کارزار بی‌امان ضد فساد بوده که بسیاری از مقام‌های بلندپایه را به دام انداخته است.

در دوره نخست ریاست جمهوری او یکی از اعضای سابق کمیته دائمی دفتر سیاسی حزب و ده‌ها مقام و ژنرال نظامی به عنوان بخشی از کارزار سرکوب فساد، از مقام‌شان برکنار شدند.

این کارزار هم‌چنین چهره‌های کلیدی را در بخش‌های نظامی، امنیتی و اطلاعاتی به دام انداخت. در سال ۲۰۱۷، «لیو یاژو» یک افسر بلندپایه نظامی پس از پیشنهاد درباره این که پکن بهتر است سیاست‌های سخت گیرانه خود را در منطقه عمدتا مسلمان‌نشین شین جیانگ تغییر دهد از عرصه عمومی ناپدید شد و به گفته رسانه‌های اجتماعی چین و یکی از اعضای سابق تبعیدی حزب کمونیست چین، خانه او مورد حمله قرار گرفت. «لی شیانیان» از اقوام «لیو» یکی از «هشت جاودان» اصلی بود.

در اواخر سپتامبر نیز «سون لیجون» یک مقام ارشد پلیس به اتهام رسمی ارتکاب فساد به دلیل تشکیل «دسته‌ای برای کنترل چندین بخش کلیدی» و داشتن «ویژگی‌های سیاسی شیطانی» به اعدام محکوم شد. بر اساس گزارش‌های رسانه‌های چینی جرم اصلی او شرکت در یک دسته وابسته به جیانگ بود که اکنون ۹۶ سال دارد.

«جیانگ زمین» از سال ۱۹۸۹ تا ۲۰۰۲ رئیس حزب بود و با باقی ماندن در ریاست کمیسیون مرکزی نظامی قدرتمند حزب تا سال ۲۰۰۴ به عنوان رئیس حزب به قدرت چسبیده بود. جیانگ رئیس به اصطلاح «دسته شانگهای» در سیاست چین در نظر گرفته می‌شود و یکی از تاثیرگذارترین مقام‌های بازنشسته چینی بوده، اگرچه شایعه شده که او در وضعیت بدی از نظر سلامتی قرار دارد.

به همین ترتیب، «ژو رانگ جی» ۹۳ساله نخست وزیر صریح و مورد احترام او نیز ناخوش است. البته وضعیت بد جسمانی مانع از آن نشده که برخی از تحلیلگران چینی تاکید کنند که ژو از سیاست‌های فاجعه بار اقتصادی و انزواگرایانه شی در کارزار ضد کووید وحشت زده شده است. یک منبع آگاه چینی که نخواسته نام‌اش فاش شود می‌گوید: «ژو می‌داند که بسیاری از مردم به او امید بسته‌اند و از او انتظار دارند در لحظه مناسب صحبت کند».

با این وجود، باید پرسید که آیا بزرگان حزب کمونیست چین حتی در دوران شی کماکان به تلاش خود ادامه می‌دهند؟ هشت جاودان اصلی ۱۹۸۹ میلادی از بین رفتند. در آن زمان، آن هشت نفر دنگ را نیز شامل می‌شدند، زیرا او جانشین ژائو زیانگ رئیس سابق شده بود تا آن که ژائو نیز پاکسازی شد.

دنگ در سال ۱۹۹۷ درگذشت. اصطلاح «هشت جاودان» که یادآور هشت شخصیت جاودان تائوئیسم با قدرت‌های ماوراء طبیعی در فرهنگ چینی بود برای مدتی ماندگار شد. در نهایت، این به معنای هشت تن از قدیمی‌ترین اعضای بازنشسته حزب بود که هنوز زنده بودند. اکنون به دلیل کارزار بیرحمانه شی در قبال رقبای سیاسی اکثر رقبای بالقوه هم نسل او یا نادیده گرفته شده‌اند یا متعهد به شی شده‌اند و موافق نظرات او هستند و یا پشت میله‌های زندان به سر می‌برند.

البته شواهدی وجود دارند که به شایعات دامن زده‌اند. در ویدئویی ضبط شده از ماه سپتامبر که در آن «سونگ پینگ» مسن‌ترین عضو حزب که امسال ۱۰۵ساله شد در حال صحبت کردن در بنیاد خیریه دیده می‌شد که ظاهرا چیزی مبهم در مورد «اصلاحات و گشایش» می‌گفت. پس از آن، رسانه‌های اجتماعی این ویدئو را منتشر کردند و شایعاتی مبنی بر کودتا علیه شی مطرح شد. سونگ که یک بازیگر سیاسی برای سه نسل از رهبران چینی است ظاهرا در وضعیت نسبتا خوبی از نظر سلامتی قرار دارد و در میان ۲۰ نفر یا تعداد بیش‌تری از اعضای سابق کمیته دائمی کلیدی دفتر سیاسی حزب باقی مانده است. علاوه بر آن، او در سیاست چین با جناح اتحادیه جوانان کمونیست شناخته می‌شود.

هدف این اتحادیه پرورش جوانان چینی بین سنین ۱۴ تا ۲۸ سال است. (پیش‌تر نوجوانان به عنوان پیشگامان جوان شناخته می‌شدند و اغلب با دستمال قرمز دیده می‌شوند). مدافعان اتحادیه جوانان اغلب به دنبال ترویج توسعه و مقابله با اختلاف درآمد در مناطق فقیرتر داخلی چین هستند.

با این وجود، جناح اتحادیه جوانان کمونیست در دوران شی شکوفا نشده است. «لی کچیانگ» نخست وزیر شی به عنوان چهره‌ای از آن اتحادیه در نظر گرفته می‌شود، اما نفوذ لی به دلیل انباشت مداوم قدرت توسط شی کاهش یافته و شی لقب «رئیس همه چیز» را به خود اختصاص داده است. اتحادیه جوانان به لحاظ بوروکراتیک نفوذ خود را از دست داده و چهره‌های کلیدی آن با تنزل رتبه مواجه شده و یا پاکسازی شده‌اند.

شی یک بار از کادر‌های اتحادیه جوانان انتقاد کرد و گفته بود «تمام کاری که آنان می‌توانند انجام دهند این است که همان صحبت‌های قدیمی بوروکراتیک و کلیشه‌ای را تکرار کنند». اکنون نه تنها از اقتدار «لی» کاسته شده که برخی گزارش‌های غیر مستند حاکی از آن است که او از ملاقات (حتی به طور تصادفی) با بزرگان حزب منع شده است.

یک منبع چینی که تعدادی از مقام‌های ارشد دولتی آن کشور را می‌شناسد می‌گوید: «مقام‌های ارشد بازنشسته قرار نیست با مقام‌های ارشد حزب معاشرت و ملاقاتی داشته باشند جز با شخص شی. این موضوع سال هاست که در جریان بوده است».

در چنین بستری ظهور مجدد «سونگ» این گمانه زنی را تقویت کرده که طرفداران جناح اتحادیه جوانان کمونیست اکنون در پشت صحنه فشار می‌آورند تا تعداد بیش‌تری از نامزدهای‌شان در طول تغییرات پرسنلی آینده ارتقا یابند. انتظار می‌رود دست کم دو نفر از هفت عضو کمیته دائمی دفتر سیاسی حزب (بدون احتساب شی) بازنشسته شوند.

هم چنین، انتظار می‌رود تقریبا نیمی از دفتر سیاسی با فرض اینکه هنجار‌های سنی امروز هم چنان پابرجا هستند بازنشسته شوند. دو تن از ارشد‌ترین دیپلمات‌های چین نیز قرار است بازنشسته شوند. آخرین مورد، اما نه کم اهمیت‌ترین آن «لی» است که به احتمال زیاد از سمت نخست وزیری کناره گیری خواهد کرد و همه نگاه‌ها به این است که چه کسی می‌تواند جایگزین او در این نقش کلیدی دولتی شود.

شی در حال هدایت سیاست چین به قلمرویی ناشناخته است. او با کنار گذاشتن محدودیت‌های دوره و سایر هنجار‌ها که تا حدی قابلیت پیش بینی را برای سیاست‌های پس از دنگ به ارمغان آورده بود دشمنان زیادی پیدا کرد. به طرز متناقضی، او هم چنین زندگی را برای هر جانشین انتخابی دشوار کرده است. دوره‌ای از ابهام در مورد جانشینی شی قابل پیش بینی است و تا زمانی که شی «جانشینی واضح و معتبر» را نامزد نکند و یک جدول زمانی مشخص و معتبر برای انتقال قدرت تعیین نکند، این شرایط پایان نخواهد یافت.

این مورد آسان نخواهد بود همان طور که «ریچارد مک گرگور» تحلیلگر موسسه لوی مستقر در سیدنی و نویسنده کتاب «حزب» که عملکرد درونی حزب کمونیست چین را توضیح می‌دهد می‌گوید: «یکی از خطرناک‌ترین مسائل نامزدنشینی شی خواهد بود. مردم نمی‌توانند به شی حمله کنند، اما می‌توانند در مقابل هر کسی که او برای جایگزینی دوست دارد صف آرایی نمایند».

سال‌ها پیش رئیس ارشد حزب از بزرگان حزبی درخواست می‌کرد تا به هدایت رقابت‌های سیاسی و کنترل درگیری‌های جناحی در زمان انتقال قدرت کمک کنند. امروز، اما نیرو‌های قدیمی حزبی بیش از آن که از شی حمایت کند احساس بیگانگی و حتی عصبانیت از او را دارند. در همین حال، موج آتی کادر‌های تازه بازنشسته، یک قشر تازه از بزرگان حزب ایجاد خواهد کرد. حتی اگر آنان فاقد اعتبار انقلابی «جاودان»‌های مسن‌تر باشند ممکن است هوش سیاسی بیش‌تری نسبت به همکاران کم سن و سال‌تر خود داشته باشند.

یک ضرب المثل چینی می‌گوید: «زنجبیل کهنه‌تر تندتر است». در دوران ریاست جمهوری شی ترس از اخراج یا پاکسازی به احتمال زیاد مانع از طرح برخی از انتقادات از سیاست‌های فعلی او شد. با این وجود، بازنشستگی ممکن است تعدادی از اعضای سابق حزب را متقاعد سازد که چیزی برای از دست دادن ندارند و بهتر است که از شی انتقاد کنند.