آیا پرنده آبی در حال مرگ است؟

اقدامات ایلان‌ماسک تاکنون نگرانی‌های زیادی را در مورد آینده توییتر ایجاد کرده است. اقدام‌های خلق‌الساعه مالک جدید توییتر، در کنار خداحافظی تعداد زیادی از آگهی‌دهندگان که منبع مالی اصلی این شبکه اجتماعی محسوب می‌شوند، تردید‌های زیادی را در مورد حیات این شبکه اجتماعی ایجاد کرده است.

به گزارش اعتماد، او تقریبا نیمی از ۷۵۰۰ کارمند توییتر را اخراج کرده است، تعداد زیادی از نیرو‌های توییتر که مسوولیت اعتبارسنجی و بررسی حقوقی محتوای منتشره در این شبکه اجتماعی را داشتند از کار برکنار شده‌اند.

هفته گذشته بعد از آنکه ماسک در یک تماس عمومی با کارکنان اعلام کرد که مقررات سختگیرانه‌ای برای کار در این کمپانی وضع می‌کند، تعداد بیشتری از کارکنان این شبکه اجتماعی تصمیم گرفتند که استعفا بدهند.

بر اساس گزارش‌ها نزدیک به ۱۲۰۰ کارمند توییتر یکجا تصمیم گرفته‌اند تا به کار خود در این کمپانی پایان دهند. این اقدام دسته جمعی برای ترک توییتر، باعث نگرانی مالک جدید شد.  

ماسک برای اینکه کارکنان ناراضی اقدام به خرابکاری در زیرساخت‌های این شبکه اجتماعی نکنند، تصمیم گرفت که شنبه و یکشنبه این هفته ساختمان مرکزی توییتر را تعطیل کند و به هیچ‌یک از کارکنان اجازه عبور و مرور به داخل ساختمان با استفاده از کارت‌های شناسایی ندهد.

عدم اطمینان به آینده توییتر باعث شد که شبکه تلویزیونی سی‌بی‌اس امریکا اعلام کند تا اطلاع ثانوی از این شبکه اجتماعی برای اطلاع‌رسانی استفاده نمی‌کند. سی‌بی‌اس در بیانیه‌ای نوشته است: «در پی نگرانی‌ها در خصوص توییتر و از روی احتیاط بسیار، شبکه خبری سی‌بی‌اس در حالی که وضعیت توییتر را رصد می‌کند، فعالیت‌هایش را روی این شبکه اجتماعی متوقف می‌کند.» در واکنش به اتفاق‌های اخیر برخی از کاربران توییتر با هشتگ «توییتر در آرامگاه ابدی بخواب (#RIPTwitter)» نسبت به مرگ این شبکه اجتماعی اظهارنگرانی کردند.

حساب کاربری ترامپ برگشت، اما ترامپ برنمی‌گردد

ایلان‌ماسک روز شنبه تلاش کرد تا یک برگ برنده برای کاربران توییتر رو کند. او که از ابتدای فرآیند خرید توییتر اعلام کرده بود قصد دارد این شبکه اجتماعی را به یک فضای امن برای آزادی بیان تبدیل کند، اعلام کرد که حساب کاربری دونالد ترامپ، رییس‌جمهور پیشین امریکا، ۲۲ ماه بعد از حذف او از این شبکه اجتماعی مجددا به توییتر باز گشته است.

ماسک ابتدا یک نظرسنجی توییتری در مورد بازگشت ترامپ به این شبکه اجتماعی منتشر کرد و بعد از پایان این نظرسنجی با ۵۱.۸ درصد جواب بله در بین بیش از ۱۵ میلیون شرکت‌کننده در نظرسنجی، در توییتی نوشت: «مردم حرف زدند. حساب کاربری ترامپ باز می‌گردد.»

وی در پایان این توییت به لاتین نوشت: «حرف مردم، حرف خدا.» بلافاصله پس از این پیام حساب کاربری دونالد ترامپ که چند روز بعد از شورش ۶ ژانویه و حمله صد‌ها هوادار او به کنگره امریکا از توییتر حذف شده‌بود، دوباره با تمامی توییت‌های پیشینش به توییتر بازگشت.

این اتفاق چهار روز پس از آن رخ داد که دونالد ترامپ در جمع هوادارانش از قصد خود برای نامزدی در انتخابات ۲۰۲۴ امریکا خبر داد. هر چند حساب کاربری بازگشته ترامپ فالوئری نداشت، اما در عرض چند ساعت میلیون‌ها کاربر توییتر حساب کاربری ترامپ با دنبال کردند.

با این حال دونالد ترامپ گفته است که علاقه‌ای به بازگشت به این شبکه اجتماعی ندارد. وی در سخنرانی مجازی در مراسم سالانه «ائتلاف یهودیان جمهوری‌خواه» در پاسخ به سوالی در خصوص بازگشتش به توییتر گفت: «من دلیلی برای این کار نمی‌بینم.» او گفته است که ترجیح می‌دهد در شبکه اجتماعی خودش «تروت سوشیال» باقی بماند و تاکید می‌کند که این شبکه اجتماعی به لحاظ تعامل کاربران بسیار بهتر از توییتر است و وضعیتش «فوق‌العاده خوب» است.

ترامپ نزدیک به ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار دنبال‌کننده در شبکه اجتماعی تروت سوشیال دارد، در حالی که در دوران ریاست‌جمهوری‌اش ده‌ها میلیون دنبال‌کننده در شبکه اجتماعی توییتر داشت.

خطر‌های ناشی مالکیت خصوص بر پلتفرم‌های جهانی ارتباطات

جنجال‌های اخیر در مورد توییتر در پی رخداد‌های سالیان اخیر در حوزه شبکه‌های اجتماعی، از جمله رسوایی‌های فیس‌بوک در سوءاستفاده از اطلاعات کاربران یا اتهام‌های مرتبط به استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای انتشار اخبار جعلی و گمراه‌کننده در درگیری‌های میانمار و اتیوپی و ادعا‌های مرتبط به استفاده از این پلتفرم‌ها برای انتشار اخبار جعلی با هدف دخالت در انتخابات کشور‌های دیگر، باعث شده است تا تحلیلگران نسبت به قدرت و نفوذ کمپانی‌های خصوصی و میلیاردر‌های جاه‌طلب در این رسانه‌های جمعی اظهار نگرانی کنند.

برخی تحلیل‌گران معتقدند که شبکه‌های اجتماعی باید به عنوان زیرساخت‌های عمومی با قوانین سختگیرانه‌تری اداره شوند. درست ساعاتی بعد از آنکه ایلان‌ماسک به عنوان مالک جدید توییتر وارد ساختمان این کمپانی شد و توییت کرد: «پرنده آزاد شد»، کمیسیونر بازار داخلی اتحادیه اروپا با انتشار پیامی در حساب کاربری توییتر خود به او واکنش نشان داد و نوشت: «در اروپا، پرنده تحت قوانین ما پرواز می‌کند.»

این بده بستان توییتری، نشان داد که تا چه اندازه نگرانی‌ها از حاکمیت کمپانی‌های خصوصی بر زیرساخت‌هایی که جریان اطلاعات را تسهیل می‌کنند، جدی شده است. الکس کراسودمسکی، پژوهشگر ارشد اندیشکده ابتکار جامعه دیجیتال می‌نویسد: «خوش‌مان بیاید یا نه توییتر به عنوان شبکه اجتماعی کلیدی برای خوانندگان اخبار و خبرسازان تبدیل شده است. به‌رغم اینکه تعداد کاربران این شبکه اجتماعی به مراتب از پلتفرم‌هایی مانند فیس‌بوک کمتر است، اما توییتر نقش مرکزی در تعیین دستور کار رسانه‌ها و نیروی اصلی در تعیین روایت سیاست جهانی بازی می‌کند و جبهه کلیدی در جنگ‌های اطلاعاتی است که همراه با هر رویارویی جهانی رخ می‌دهد.»

این کارشناس رسانه‌های اجتماعی ادامه می‌دهد که این قدرت تعیین‌کننده در مسائل سیاسی، مسوولیت سنگینی را بر عهده مالکان این شبکه‌های اجتماعی قرار داده است، اما حالا با تغییر مدیریت توییتر این مساله پیش آمده است که تا چه اندازه می‌توان به مالکیت خصوصی شرکت‌های بزرگ بر شبکه‌های اجتماعی با این سطح از تاثیرگذاری اعتماد کرد.

کراسودومسکی می‌نویسد: «دولت‌ها باید مقرراتی برای پلتفرم‌های توزیع‌شده تصویب کنند، دموکراسی‌ها در تعیین استاندارد‌ها نقش بیشتری ایفا و شاید از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری مستقل برای سوگیری‌های جدید فناوری سرمایه‌گذاری کنند.» این تحلیلگر رسانه‌های اجتماعی معتقد است: «باید اهمیت فضای عمومی آنلاین را تشخیص دارد و شاخه‌های آن را به عنوان زیرساخت عمومی تلقی کرد و به گونه‌ای در مورد آن قانونگذاری کرد که دموکراسی قربانی منفعت و سود مالی نشود.»

علاقه عوام‌گرایان به شبکه‌های اجتماعی

ایلان‌ماسک، تنها چهره برجسته‌ای نیست که تلاش کرد تا یک شبکه اجتماعی پرمخاطب را یکجا تملک کند. دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری امریکا هم مدتی پس از آنکه حساب کاربری‌اش از توییتر حذف شد، با تاسیس کمپانی «گروه رسانه و فناوری ترامپ» یک شبکه اجتماعی جدید تاسیس کرد تا از این طریق مستقیما با هوادارانش در ارتباط باشد.

شبکه اجتماعی تروت سوشیال، این روز‌ها به محل اظهارنظر و ارسال پیام‌های دونالد ترامپ تبدیل شده است. کانیه وست، رپر و ستاره سیاه‌پوست امریکایی هم که چندی پیش به دلیل آنچه اظهارات یهودستیزانه عنوان شده‌بود، حساب‌های کاربری‌اش از توییتر و اینستاگرام حذف شده بود، اعلام کرده است قصد دارد شبکه اجتماعی «پارلر» را که شبکه اجتماعی محبوب راست‌گرایان افراطی است، خریداری کند.

کانیه وست که از نزدیکان ترامپ است و عقایدی مشابه او دارد. او چندی پیش به دلیل اینکه جای واکسن کرونا را با جای بوسه شیطان مقایسه کرده بود، یا زمانی که در یک شوی لباس، تی‌شرتی با نوشته «جان سفیدان مهم است» (در برابر شعار جان سیاهان مهم است) پوشیده‌بود، خبرساز شده بود.

تحلیل‌گران معتقدند که شبکه‌های اجتماعی روز به روز برای سیاستمداران و شخصیت‌های عوام‌گرا محبوب‌تر می‌شوند، چرا که برخلاف رسانه‌های سنتی و رسمی، در این شبکه‌ها می‌توان بدون هیچگونه فیلتر، نظارت و اعتبارسنجی، مستقیما با هواداران و مخاطبان‌شان سخن بگویند. در طول سالیان گذشته، انتشار گسترده نظریه‌های توطئه، شایعات، اخبار جعلی، اطلاعات گمراه‌کننده و نفرت‌پراکنی در شبکه‌های اجتماعی، نگرانی‌ها در مورد آثار شبکه‌های اجتماعی بر دموکراسی‌ها را افزایش داده است.

نشریه علمی ماکس-پلانک- گزلشافت در مقاله‌ای با عنوان «رسانه‌های دیجیتال چقدر برای دموکراسی مضر هستند؟» می‌نویسد: «براساس مطالعات رسانه‌های دیجیتال ۶ عامل موثر بر دموکراسی تاثیرگذار هستند: مشارکت، دانش سیاسی، اعتماد، قطبی شدن، عوام‌گرایی و اتاق‌های پژواک. دو عامل نخست تاثیر مثبت دارند، اما بخش برزگی از مطالعات نشان می‌دهند که رسانه‌های دیجیتال به اعتماد به سیاست و نهاد‌های دموکراتیک از جمله پارلمان‌ها آسیب می‌زنند. اعتماد به رسانه‌های سنتی مانند روزنامه و شبکه‌های تلویزیونی نیز در حال کاهش است. علاوه بر این، پوپولیسم (عوام‌گرایی) و قطبی شدن هم در جوامع در حال رشد است.»