محمد درویش، فعال محیط زیست گفت: چرا سازمان محیط زیست به عنوان متولی این حوزه اعلام نمی‌کند انتشار متان نسبت به آبان ۱۴۰۰ بیشتر شده یا نشده. اگر شده چقدر شده. با عدد و رقم می‌شود شفاف‌سازی کرد. نیازی نیست بگوییم ناسا دروغ می‌گوید، خود شما کنترل پایش هوا دارید، باید با عدد و رقم صحبت کنید، بگویید به این دلیل ناسا دارد دروغ می‌گوید. چرا حرف‌هایی که میتواند کارشناسی‌تر باشد و افکار عمومی را قانع کند منتشر نمی‌کنید. اگر ناسا دروغ گفته باشد شهرداری تهران و محیط زیست از ابزار‌های لازم برای افشای این دروغ برخوردارند.
ناسا در گزارشی اعلام کرد ۵۰ نقطه در جهان را شناسایی کرده که تولید متان در آنها چشمگیر بوده است. یکی از این مناطق که عکس ماهواره‌ای آن نیز منتشر شد، جنوب شهر تهران بود. بر اساس این گزارش، ابر متانی به طول تقریبی ۵ کیلومتر بر فراز منطقه کهریزک تهران ایجاد شده. اما واکنش مسوولان شهری نسبت به این قضیه تکذیب و انکار بود؛ از شهردار و رییس شورای شهر تهران تا مدیرعامل مرکز جمع‌آوری پسماند و معاونش.
به گزارش اعتماد، علیرضا زاکانی شهردار تهران اعلام کرد «ناسا چیزی را اعلام کرده، این برای ما اعتبار ندارد. تا الان هیچ قرینه‌ای مبنی بر درستی این حرف نداریم. از اساس باید صحت و سقم این مساله را بررسی کنیم و اساسا این نوع مواجهه را سیاسی می‌دانیم. این مواجهه بیشتر برای التهاب‌آفرینی است.
این ادعا، ادعای عجیب و غریبی است و در این شرایط تلقی به این است که تشویش اذهان میکنند، لذا ما هیچ راهی نداریم اگر چنین نکته‌ای به ما رسید، عقل حکم می‌کند که رسیدگی کنیم. مجموعه خدمات شهری ما با دانشگاه تهران یک تفاهم‌نامه‌ای را انجام دادند که دانشگاه تهران این موضوع را بررسی کند و مساله را به ما بگوید. در حال حاضر مشغول رسیدگی هستیم، نتیجه‌اش را که یک نهاد دانشگاهی رسیدگی می‌کند، ان‌شاءالله اعلام می‌کنیم.
واکنش مهدی چمران، رییس شورای شهر تهران هم به عکس ابر متان در ناسا این بود «که عکس منتشرشده از جنوب تهران درست نیست و گویا برای یک کشور دیگر است.»
از سوی دیگر مهدی عزیزی رییس سازمان مدیریت پسماند شهر تهران نیز در واکنش به خبر ناسا به فارس گفت: «ما به‌طورکلی بحث تولید گاز متان در آرادکوه را تکذیب نمی‌کنیم و نمی‌گوییم که وجود ندارد، بلکه باید صحت این موضوع از طریق سازمان محیط زیست و مراجع ذیصلاح بررسی و بعد ابلاغ شود. ما اقدامی که در کهریزک موجب تولید گاز متان شود انجام نداده‌ایم. البته بحث پسماند‌تر در مجموعه آرادکوه وجود دارد که هوادهی برای آن انجام می‌شود؛ اما اقدامی که گاز متان در این مجموعه تولید کند، نداشته‌ایم. گزارش باید مکتوب اعلام شود.»
حیدریان معاون پردازش و دفع سازمان پسماند شهرداری تهران نیز ارتباط ابر متان با مرکز پردازش و دفن زباله آرادکوه در جنوب تهران را رد کرد و گفت: «در مرکز آرادکوه ۶۰ سال است که زباله‌ها پردازش و دفن می‌شود. اگر به ایجاد ابر متان بود در این مدت نیز باید این ابر دیده می‌شد. تولید متان به اندازه‌ای نیست که ابری ایجاد کند.»
آنچه از مسوولان مرتبط با مساله می‌بینیم جز انکار و رد قضیه نیست. اما کارشناسان این حوزه معتقدند اگر قرار بر انکار مساله است باید به شکل فنی رد شود. آنها بر لزوم شفاف‌سازی شهرداری و شورای شهر در این خصوص تاکید داشتند و معتقدند ما ابزار لازم علمی و فنی برای شفاف‌سازی این مساله را داریم، اما از آن استفاده نمی‌کنیم.
«چرا سازمان محیط زیست به عنوان متولی این حوزه اعلام نمی‌کند انتشار متان نسبت به آبان ۱۴۰۰ بیشتر شده یا نشده. اگر شده چقدر شده. با عدد و رقم می‌شود شفاف‌سازی کرد. نیازی نیست بگوییم ناسا دروغ می‌گوید، خود شما کنترل پایش هوا دارید، باید با عدد و رقم صحبت کنید، بگویید به این دلیل ناسا دارد دروغ می‌گوید. چرا حرف‌هایی که میتواند کارشناسی‌تر باشد و افکار عمومی را قانع کند منتشر نمی‌کنید. اگر ناسا دروغ گفته باشد شهرداری تهران و محیط زیست از ابزار‌های لازم برای افشای این دروغ برخوردارند.»
این‌ها سخنان محمد درویش، فعال محیط زیست است. از نگاه او وقتی ابزار لازم برای صحت‌سنجی خبر ناسا را داریم چرا از آن استفاده نمی‌کنیم؟
این نگاه را صدرالدین علیپور هم دارد. او مدیرعامل سابق مدیریت پسماند و متخصص محیط زیست است. او معتقد است: «راجع به موضوعات پایش گاز و آلاینده‌های مربوط به هوا شاخص‌مان نمی‌تواند صرفا یک عکس ماهواره‌ای باشد، حتما باید ایستگاه پایش داشته باشیم و آلاینده را پایش کنیم. عکس‌های ماهواره‌ای هم بر اساس حساسیت‌شان نسبت به گاز‌ها می‌توانند منطقه‌ای را نشان دهند که گاز وجود دارد، اما باید دید غلظت و میزان انتشار چقدر هست. گاز متان هرجایی که مرکز دفن و پسماند آلی (پسماند با منشأ گیاهی و جانوری) وجود داشته باشد وجود دارد.»
به گفته علیپور در زمان مدیریت او بر سازمان پسماند چند ایستگاه پایش پرتابل در منطقه آرادکوه با محوریت موضوع متان مستقر شده بود که هرازگاهی در منطقه مستقر می‌شد و پایش می‌کرد.
یوسف رشیدی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی که در سال‌های پیش، مدیرعامل مرکز کنترل کیفیت هوای تهران بود هم در زمینه مقایسه داده‌های حاصل از پایش در ایستگاه سنجش و داده‌های ماهواره‌ای با علیپور هم‌نظر است. به گفته رشیدی یکی از کار‌هایی که ماهواره‌ها میکنند این است که غلظت پارامتر‌های گازی با سنجش از راه دور را ثبت و ضبط میکنند و با غلظتی که ماهواره با پارامتر نوری می‌سنجد مقایسه میکنند.
«نکته‌ای که درباره کهریزک هست این است که ماهواره بر اساس یکسری پیش‌فرض‌هایی غلظت متان را سنجیده است. قطعا یک چیزی بوده، اینطور نیست که نباشد. یک تغییری در محیط اطرافش مشاهده شده. طبیعی است که مراکز دفن زباله تولید گاز متان میکنند. وجودش قطعی است، اما غلظتش نیازمند آن است که اندازه‌گیری سطحی و مقایسه شود.»
به گفته رشیدی، متان جزو آلاینده‌های معیار نیست که بتوان در ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا سنجیده شود. گازی گلخانه‌ای است که تاثیر جهانی در آب و هوا دارد. همچنین می‌توان از آن به عنوان سوخت استفاده کرد. در کشور‌های مختلف آن را استحصال میکنند. می‌توان در مصارف گرمایشی مرکز پسماند حتی از آن استفاده کرد، محصول بی‌ارزشی نیست. چاه گاز می‌گذارند که متان استخراج شود، اینجا متان رایگان داریم و از آن بهره‌‍‌ای نمی‌بریم.
تغییر سوخت مصرفی از سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های تجدیدپذیر و روی آوردن به استفاده از آنها، استفاده از گاز‌هایی که در مراکزی، چون دفن پسماند به عنوان یک گاز آلاینده تولید می‌شوند میتواند گامی مثبت در جهت رسیدن به تراز مناسب‌تری از مصرف انرژی در کشور شود. استحصال گاز متان از مراکزی، چون دفن پسماند از جمله اقداماتی است که سال‌هاست در دنیا در حال انجام است. در کشور ما خیلی اراده و انگیزه‌ای برای استفاده از چنین فرصت‌هایی نیست.
«یکی از بزرگترین مصیبت‌های ما در حوزه انرژی این است که مصرف انرژی‌مان بسیار بالاست. ۹۴ درصد سوخت ما فسیلی است. هرچقدر فرآوری داشته باشیم، هرچقدر کارهای‌مان استاندارد باشد، با این مصرف بالای انرژی همه‌چیز به هم می‌ریزد.»
داریوش گل علیزاده، مدیرکل دفتر هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست، در خصوص رتبه ایران در مصرف انرژی می‌گوید: «مساله مشخص است، راهکار هم دارد. اگر اراده‌ای شکل بگیرد به راحتی می‌شود گاز متان را استحصال کرد. ما رتبه یک را در دنیا به لحاظ شدت مصرف انرژی داریم، ما ۱۵ برابر ژاپن انرژی مصرف می‌کنیم. بیش از صد سال است آرادکوه مرکز دفن پسماند تهران است. اینکه همه متان مال آرادکوه باشد یا نه نیاز به تحقیق دارد. در آن منطقه مجتمع‌های دامداری گسترده داریم؛ ۲۷ هزار راس دام داریم، مرغداری داریم. شاید مقدار انتشار متانش اندازه آرادکوه نباشد، اما آنها هم در این انتشار سهم دارند. با کتمان قضیه مشکل حل نمی‌شود باید جسارت اعلام آن را داشته باشیم و برایش راهکار بیابیم.»
به گفته او، سازمان محیط زیست به شهرداری برای راه‌اندازی ایستگاه سنجش گاز‌های گلخانه‌ای اخطاریه صادر کرده است. اما تاکنون شهرداری اقدامی در این جهت انجام نداده است.
تاکنون دو گزارش جهانی در زمینه منتشرکننده‌های متان در جهان منتشر شده است. بعد از گزارش ناسا، گزارشی در سایت بلومبرگ منتشر شد که به همراه شرکت سنجش از دور جی‌اچ‌جی است (که در زمینه سنجیدن میزان انتشار گاز‌های گلخانه‌ای از فضا فعالیت دارد) تهیه شده است.
در این گزارش تصویری ماهواره‌ای از یک ابر متان برفراز یک ایستگاه تقویت فشار گاز در استان فارس منتشر شده که انتشار متان را با فعالیت بخش نفت و گاز مرتبط می‌داند و سرعت پخش این گاز را در زمان مشاهده، ۷۹۵ کیلوگرم بر ساعت تخمین می‌زند.
همچنین براساس گزارش اخیر موسسه غیردولتی گلوبال انرژی مانیتور، شرکت ملی نفت ایران با اختلاف بیش از هر تولیدکننده انرژی دیگر در جهان، متان منتشر می‌کند. این موسسه دریافته است که فقط ۳۰ شرکت سوخت فسیلی مسوول تقریبا نیمی از انتشار جهانی متان در بخش انرژی هستند.
متان به عنوان یک گاز گلخانه‌ای قوی، جزو اصلی گاز طبیعی محسوب می‌شود و عامل تقریبا ۳۰ درصد از گرمایش زمین است. نشت متان میتواند در حین استخراج و حمل‌ونقل گاز طبیعی رخ دهد. آن‌طور که بلومبرگ می‌نویسد، انتشار متان در نزدیکی ایستگاه تقویت فشار گاز ارسنجان - خیرگو رخ داده است.
استارت‌آپ ایرانی تیزنگر در بررسی‌های سری زمانی یک ساله سال ۲۰۲۲ خود ثابت کرده است که توده گاز متان نه تنها وجود دارد بلکه در ماه شهریور به‌طور چشم‌گیری افزایش یافته و میانگین غلظت یکساله آن در این محدوده به ۱.۹ ppm واحد در میلیون رسیده است. به گزارش پیام ما، نتایج این پژوهش با ادعای ناسا یکسان است.
یاسر عشورزاده، مدیرعامل این استارت‌آپ اعلام کرده است داده‌های‌مان را از ماهواره‌های گروه کوپرنیک آژانس فضایی اروپا گرفتیم و با پردازنده بومی سیستم هوشمند مشاهدات ماهواره‌ای خودمان آنها را آنالیز کرده‌ایم.
«گاز متان در طول یکسال در حد نرمال وجود دارد، اما هر ساله در ماه شهریور با کاهش دما به ناگهان با افزایش محسوسی روبرو بوده و انکار وجود آن امکان‌پذیر نیست. درباره موقعیت منشأ گاز نیز با همپوشانی نقشه‌های تولیدی با گزارش ناسا به راحتی توده متان قابل شناسایی و در هر دو گزارش یکسان است.»
عشورزاده، اما در گفت‌وگویی که با «اعتماد» داشت هم با تایید تصویر منتشرشده در ناسا گفت: «دریافت مشاهدات ناسا بر اساس تراکم گاز متان است و محدوده‌ای که شناسایی کرده ۵ کیلومتر است. ما هم در ادامه تایید کردیم که ابری به این غلظت وجود دارد، اما میزانی که دارد در حجم تولید می‌شود، باید بررسی شود. اینکه بتوانیم حجم تولیدی را برآورد کنیم مهم است.»
به گفته عشورزاده، استارت‌آپ تحت نظر او که در حال حاضر میتواند نیروگاه‌هایی که اقدام به سوزاندن مازوت میکنند را شناسایی کند، میتواند پیش‌بینی حریق و سیلاب را داشته باشد. میتواند در سراسر کشور پایش متان و آلاینده‌های دیگر را داشته باشد. نیتروژن دی‌اکسید، دی‌اکسید گوگرد و دیگر آلاینده‌ها را شناسایی کند. اما فقط در دولت قبل از داده‌های آنها استفاده می‌شد و اطلاعات تولیدی این استارت‌آپ مورد استفاده قرار می‌گرفت. «در دولت فعلی کسی از ما کمکی نخواسته. حتی بعد از انتشار گزارش ناسا، کسی از ما دیتا نخواست در حالی که ما در همه این موارد می‌توانیم پایش کنیم. خود شهرداری هم می‌داند بحث فنی نیست، سیاسی است. وقتی ما گزارش ارایه کردیم، می‌توانند از ما اطلاعات بگیرند. نگاهی که این نیاز حس شود وجود ندارد، اولویت‌های اصلی کشور چیز‌های دیگر شده است.»
به گفته او میزان میانگین یکساله متوسط انتشار متان در سال جاری ۱.۹ ppm واحد در میلیون یا ۱۶ گرم بر مول یا به عبارتی دیگر ۱.۲۴۶ میکروگرم در مترمکعب است، این سنجش را می‌شود نسبت به ماه‌های مختلف هم سنجید.
او همچنین در خصوص گزارش بلومبرگ اعلام کرد «در مورد حاشیه خلیج فارس هم گزارش مبسوط دادیم، انتشار متان در آن منطقه به دلیل فعالیت نفتی و گازی بسیار بالاست.» آنچه در خصوص مساله پیش‌آمده در خصوص انتشار متان به عنوان گازی گلخانه‌ای و واکنش‌های نسبت به آن مطرح شد، تامل‌برانگیز است. مساله ساده‌ای که شاید با بررسی و آنالیز داده‌های به دست آمده می‌شد به راحتی درستی و غلط بودن آن را اعلام کرد، دچار پیچش‌های سیاسی شد. مسوولان شهری و محیط زیست کشور به خوبی به این مساله واقفند که انتشار گاز‌های گلخانه‌ای چه عواقبی برای سرزمین دارد. تصویر منتشرشده از سوی ناسا در صورت صحت یا نادرستی، نباید تغییری در رویه توقف انتشار از سوی مراکز مختلف آلاینده ایجاد کند. مراکزی، چون دفن پسماند در شهر‌های مختلف، کارخانجات، میدان‌های نفتی همه در این زمینه سهم دارند. مهم ابلاغ سیاست‌های مرتبط با این جریان است که هیچ نهادی آن را گردن نمی‌گیرد.
در نقشه‌برداری ناسا متان نور مادون قرمز را در الگویی منحصر به فرد جذب می‌کند و طیف‌سنج تصویربرداری EMIT قادر است با دقت بالا آن را تشخیص دهد.
در این گزارش عکس‌هایی از ابر‌های بزرگی از گاز متان برفراز ایالات متحده، ایران و ترکمنستان منتشر شده است؛ یک میدان نفتی در جنوب شرقی شهر کارلسبد ایالت نیومکزیکو، زیرساخت‌های نفت و گاز در شهر بندری خزر در ترکمنستان و مجتمع پسماندی در جنوب تهران، پایتخت ایران. ستون‌های متان در نیومکزیکو، تهران و ترکمنستان به ترتیب تا ۳٫۳، ۴٫۸ و ۳۲ کیلومتر در امتداد این منابع کشیده شده‌اند. پژوهشگران تخمین می‌زنند این سه منبع آلاینده در مجموع در هر ساعت بیش از ۷۷ هزار کیلوگرم گاز متان در جو منتشر میکنند.
متان یکی از محصولات جانبی تجزیه یکسری مواد است و محل دفن زباله میتواند از منابع اصلی آن باشد. دانشمندان نرخ جریان در مجتمعی در جنوب شهر تهران را ۸۵۰۰ کیلوگرم در ساعت تخمین زده‌اند.
رابرت گرین محقق ارشد امیت می‌گوید، این ماموریت مکان‌هایی را مشاهده کرده است که قبلا کسی گمان نمی‌کرد آنجا محل انتشار گاز‌های گلخانه‌ای باشد و ستون‌هایی از انتشار آلودگی پیدا شده است که کسی انتظارش را نداشته است.
