باز هم مدیریت شهر به «باد» سپرده شد

 یک هفته از آغاز موج اخیر آلودگی هوا در پایتخت گذشت و هنوز آسمان تهران از ذرات معلق پاک نشده است.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، غلظت آلاینده اصلی پاییزی در پایتخت (ذرات معلق با قطر کوچک‌تر از ۵/ ۲ میکرون) از روز شنبه هفته گذشته افزایشی شد، اما داده‌های مربوط به آلودگی هر روز عملا در شاخص کیفیت هوای روز بعد منعکس می‌شود. به این ترتیب نخستین روز آلوده تهران به لحاظ شاخص کیفیت هوای ۲۴ ساعت منتهی به ۸ صبح، یکشنبه ۲۹ آبان ثبت شده است.

 با احتساب آمار رسمی شاخص ۲۴ساعته کیفیت هوا، تهرانی‌‌ها از ۲۹ آبان تا دوم آذرماه هوای ناسالم برای گروه‌های حساس تنفس کردند و به دلیل عدم مقابله موثر با افزایش غلظت آلاینده‌ها، این شاخص با توجه به نبود باد موثر در روزهای پایانی هفته با وجود تعطیلی و کاهش بار ترافیک همچنان روند افزایشی را طی کرد و پنج‌‌شنبه و جمعه هوای تهران برای همه شهروندان ناسالم شد. میانگین شاخص کیفیت هوای ایستگاه‌های سنجش آلودگی سطح شهر در ۲۴ ساعت منتهی به صبح روز شنبه پنجم آذرماه از ۱۶۲ به ۱۳۰ تنزل پیدا کرد. به این ترتیب یک هفته آلوده در پایتخت در حالی سپری شد که تنها اقدام مسوولان در مواجهه با آن، تعطیلی مهدهای کودک و غیرحضوری شدن مدارس بود و اکنون نیز وارد هفته دوم آلودگی شده‌‌ایم. شاخص کیفیت هوا ظهر دیروز تحت تاثیر افزایش جزئی سرعت باد اندکی بهبود پیدا کرد و در ساعات بعد از ظهر به ۱۱۰ رسید. با این حال تا زمان نگارش این گزارش هوا همچنان برای گروه‌های حساس آلوده و هشدار «نارنجی» در شهر پابرجا بود. روند طی شده در هشت روز اخیر جای خالی تصمیمات مهارکننده منابع انتشار آلودگی هوا را نشان می‌دهد. در حالی که منبع اصلی هوای آلوده تهران در روزهای گذشته pm ۲/ ۵ خروجی از اگزوز خودروهاست، جهت تصمیمات ضد آلودگی فقط پیشگیری از حضور برخی از گروه‌های حساس (خردسالان و دانش‌‌آموزان) در معرض هوای ناسالم بوده است. این در حالی است که انتظار می‌‌رود کمیته اضطرار آلودگی با توجه به پایداری آلودگی طی چند روز گذشته، تصمیماتی برای محدودیت تردد خودروها در مناطق پرآلاینده مرکزی (محدوده‌های ترافیکی) اتخاذ و به عنوان مثال فروش مجوز روزانه تردد خودرویی در مرکز شهر را متوقف کند. در کنار این اقدامات پیش‌‌بینی سرویس‌‌های حمل‌و‌نقل عمومی ویژه برای مناطقی که محدودیت در آنها اعمال می‌شود نیز یک تصمیم مکمل است که باید اتخاذ شود.

مادامی که منابع اصلی تولیدکننده آلودگی بدون کوچک‌ترین محدودیتی در سطح شهر تردد می‌کنند، جز «باد» نمی‌توان به رخداد دیگری برای تنفس دوباره هوای سالم در پایتخت امید بست. در این بین به نظر می‌‌رسد مدیران شهری نیز مثل شهروندان عادی فقط روی وزش باد حساب ویژه باز کرده‌‌اند و پاک شدن آسمان شهر از ذرات سمی را به این متغیر جوی سپرده‌‌اند؛ کمااینکه پس از اعلام تعطیلی چهارشنبه هفته گذشته مدارس، هیچ تصمیم دیگری به نفع بهبود کیفیت هوا اتخاذ نشده است. علیرضا زاکانی، شهردار تهران به تازگی در سخنانی از آلودگی هوا به عنوان دومین مشکل اصلی شهروندان یاد کرد که «ترافیک» و «بدمسکنی» هم در مرتبه قبل و بعد از آن قرار دارد. اما با وجود شناسایی آلودگی به عنوان یکی از معضلات سه‌‌گانه اصلی که پایتخت‌‌نشین‌‌ها با آن مواجه هستند، مدیریت ارشد در شهر چه در سطح شهرداری و چه در سطح دولت، بی‌عملی پیشه کرده و تلاش ویژه‌‌ای برای بهبود فوری کیفیت هوا نداشته‌‌اند؛ تا جایی که از نگاه شهروندان، آلودگی این روزها بحران جدی اما فراموش شده از سوی مدیران شهر تلقی می‌شود.

این بی‌‌عملی و نبود عزم راسخ برای مهار فوری منابع انتشار آلاینده‌ها در پایتخت در حالی صورت می‌گیرد که سازمان بهداشت جهانی برای بهبود هوا نسخه‌‌ به‌‌روز شده از توصیه‌های غیرالزام‌‌آور برای مقابله با اثرات سوء این پدیده را به تازگی منتشر کرده است؛ نسخه‌‌ای که اگر مبنای عمل دولت‌های مواجه با آلودگی شدید قرار گیرد، به تدریج می‌تواند با کاهش موثر آلاینده‌ها، به بهبود کیفیت زندگی شهروندان منجر شود.

در نسخه ۲۰۲۲ رهنمودهای کیفیت هوا (AQG) سازمان بهداشت جهانی به دولت‌ها توصیه کرده در بخش حمل و نقل، نسبت به تقویت زیرساخت شبکه‌های حمل و نقل سریع شهری به ویژه مترو اقدام کنند. به تعبیری می‌توان مترو را اولویت‌‌دار‌ترین پروژه حمل و نقل شهری در شهرهای بزرگ معرفی کرد که سرمایه‌‌گذاری در آن به منزله سرمایه‌‌گذاری موثر برای کاهش آلودگی هوا است. در تهران اما با وجود اظهارات مدیران شهری مبنی بر تسریع در ساخت مترو، در عمل هنوز هفت خط قدیمی مترو با نواقصی در بخش‌های توسعه‌‌ای مواجه است و کمبود واگن نیز سبب شده سرفاصله حرکت قطارها در این خطوط دو تا پنج برابر مقدار استاندارد و مطلوب باشد.

همچنین از میان چهار خط جدید مترو شامل خطوط ۸ تا ۱۱ فقط یکی از آنها یعنی خط ۱۰ در حال ساخت بوده و بقیه خطوط به مرحله کلنگ‌‌زنی نرسیده است.این کمبودهای توسعه‌‌ای در متروی پایتخت در حالی مسافران این ناوگان را با مشکل روبه‌رو کرده که این روزها مدیران شهری برای ساخت پروژه‌های بزرگراهی نیمه‌‌تمام قبلی بودجه اختصاص می‌دهند و در عمل مترو به عنوان مهم‌ترین پروژه شهری در اولویت واقعی تخصیص اعتبارات نیست.