به گزارش بنیاد سلامت استخوان و پوکی استخوان آمریکا، به واسطه عوارضی نظیر تضعیف استخوان به دنبال یائسگی، از هر ۲ زن بالای ۵۰ سال، ۱ نفر دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می‌شود. مردان نیز با افزایش سن بیشتر در معرض شکستگی استخوان هستند.
به منظور کمک به تعیین خطر ابتلا به چنین آسیبی، دانشمندان ابزار ارزیابی خطر شکستگی (FRAX) را توسعه داده اند. امتیاز FRAX خطر شکستگی ناشی از پوکی استخوان طی ۱۰ سال آینده را مشخص می‌کند. نکاتی که در ادامه در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرند، با استناد به مقالات منتشر شده توسط مایو کلینیک جمع آوری شده اند.
- سن
- وزن
- جنسیت
- سابقه استعمال سیگار
- استفاده از الکل
- سابقه شکستگی
به بیان ساده پوکی استخوان به معنای "استخوان متخلخل" است. استخوان‌ها معمولا به دلیل تغییرات هورمونی یا کاهش سطح کلسیم و ویتامین D در بدن، شکننده‌تر می‌شوند. از دست رفتن توده استخوانی به مرور آنها را ضعیف‌تر می‌کند و در صورت زمین خوردن یا آسیب دیدگی احتمال شکستگی بیشتر خواهد شد.
آزمایش اولیه مورد استفاده برای تشخیص پوکی استخوان، جذب سنجی دوگانه اشعه ایکس (DEXA) است. اسکن DEXA تراکم مواد معدنی استخوان‌ها (BMD) را اندازه گیری می‌کند. این یک تست تصویربرداری بدون درد است که از سطوح پایین تشعشع استفاده می‌کند. طی روند آزمایش، بیمار دراز می‌کشد و یک اسکنر از روی بدن وی عبور می‌کند. برخی از آزمایشات BMD کل اسکلت را اندازه گیری می‌کنند. این در حالی است که انواع دیگر اسکن‌های DEXA تعدادی از استخوان‌ها مانند باسن، مچ دست و ستون فقرات را بررسی می‌کنند.
گفتنی است که تشخیص پوکی استخوان به معنای ریسک ۱۰۰ درصدی شکستگی استخوان‌های بیمار نیست. آزمایش BMD به ما ایده می‌دهد که استخوان هایمان تا چه اندازه ضعیف‌تر شده اند. در ادامه امتیاز FRAX می‌تواند تصور بهتری از میزان ریسک به ما بدهد.
پرسشنامه FRAX شامل ۱۲ مورد متفاوت است. هر کدام از این موارد یک عامل خطر مهم برای پوکی استخوان را نشان می‌دهند. این عوامل عبارت اند از:
- سن: کاهش توده استخوانی با افزایش سن بیشتر می‌شود
- جنسیت: بانوان در معرض خطر بالاتری برای پوکی استخوان و شکستگی‌های مرتبط با آن قرار دارند، اما آقایان نیز ممکن است به پوکی استخوان مبتلا شوند
- وزن: وزن پایین و ضعف عمومی بدن خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد
- قد: نسبت قد به وزن می‌تواند به تعیین میزان ضعیف بودن یا اضافه وزن بیمار کمک کند
- شکستگی قبلی: اگر شکستگی خود به خود رخ داده باشد، امتیاز FRAX بیمار بالاتر خواهد بود. همچنین اگر استخوانی در اثر ضربه شکسته باشد که به طور معمول احتمال شکستگی آن بسیار پایین است، امتیاز FRAX بیشتر خواهد شد
- سابقه شکستگی لگن در والدین: اگر مادر یا پدر دچار شکستگی لگن شده باشند، خطر آسیب مشابه به فرزند بیشتر است
- استعمال سیگار: سیگار یک عامل خطر قابل کنترل برای تضعیف استخوانی و پوکی استخوان است
- مصرف گلوکوکورتیکوئیدها: این دارو‌ها برای درمان آلرژی، اختلالات خودایمنی و سایر مشکلات سلامتی استفاده می‌شوند. متاسفانه آنها می‌توانند با تشکیل بافت استخوانی جدید و جذب کلسیم توسط بدن تداخل ایجاد کنند
- روماتیسم مفصلی: این وضعیت خودایمنی با خطر بالاتر پوکی استخوان همراه است
- پوکی استخوان ثانویه: شامل شرایطی است که به طور غیر مستقیم بر پوکی استخوان تاثیر می‌گذارند مانند دیابت نوع ۱، پرکاری تیروئید، بیماری مزمن کبد، یائسگی زودرس (قبل از ۴۵ سالگی) و چندین بیماری دیگر
- مصرف نوشیدنی‌های الکلی: مصرف زیاد الکل خطر پوکی استخوان را افزایش می‌دهد
-تراکم معدنی استخوان (BMD): به منظور تعیین امتیاز FRAX، باید نوع اسکن تراکم استخوان انتخاب شود.
ماشین حساب امتیاز FRAX
پس از اینکه پزشک تمام اطلاعات بیمار را در پرسشنامه وارد کرد، امتیاز FRAX محاسبه خواهد شد. در ادامه درصد خطر ۱۰ ساله شکستگی استخوان‌های اصلی و درصد خطر ۱۰ ساله شکستگی استخوان لگن در اختیار بیمار قرار خواهد گرفت.
سپس این امتیاز روی نموداری رسم می‌شود که نشان می‌دهد فرد برای مدیریت خطر باید تحت درمان قرار بگیرد یا سبک زندگی خود را تغییر دهد. امتیاز FRAX بیش از ۵ درصد برای شکستگی لگن، در سن ۷۰ سالگی و بالاتر به این معنی است که باید درمان را همراه با تغییر سبک زندگی در نظر گرفت. امتیاز FRAX کمتر، اما در سنین پایین‌تر نیز ممکن است نیاز به درمان یا حداقل نظارت پزشک داشته باشد.
اگر تغییرات سبک زندگی قابل اجرا باشد، پزشک ممکن است رعایت موارد زیر را توصیه کند:
- ورزش منظم و مداوم
- ترک سیگار
- محدود کردن الکل
همچنین معمولا به بیمار توصیه می‌شود که خطر سقوط خود را از راه‌های مختلفی کاهش دهد. در واقع باید خانه خود را به کمک روش‌های زیر ایمن‌تر کنیم:
- خلاص شدن از شر قالیچه‌هایی که با حرکت سبب لیز خوردن فرد می‌شوند
- در صورت لزوم نصب میله‌های دستگیره در نواحی مختلف
- بهبود روشنایی منزل در شب
- پوشیدن کفش‌هایی که احتمال لیز خوردن ندارند
همچنین ممکن است به بیمار پیشنهاد شود که روی تمرینات تعادلی کار کند.
درمان‌های دارویی پوکی استخوان به طور معمول شامل بیس فسفونات ها، مانند آلندرونیت است. همچنین ممکن است از دارو‌های دیگری مانند دنوزومب (پرولیا) یا زولدرونیک (Reclast) استفاده شود که به صورت تزریقی تجویز می‌شوند.
درمان جایگزینی استروژن برای زنان و درمان با تستوسترون برای مردان نیز در راستای درمان پوکی استخوان کاربرد دارد. معمولا درمان‌های مرتبط با هورمون‌ها در ترکیب با سایر روش‌های درمانی و بهبود شیوه زندگی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
