«ماندان» یا «ماندانا» در لغت به معنی شاه‌بوی عنبر سیاه، دختر «آژی دهاک» آخرین پادشاه ماد است که همسر «کمبوجیه» پدر کوروش شد و از این وصلت کوروش به دنیا آمد. او در تربیت و نیز انتقال قدرت به کوروش سهم بسیار موثری داشت.
زنان در تمام دوران همچون مردان تاریخ ساز بودند، اما اینکه چرا نام آنها کمتر بر سرزبان‌هاست، دلایل زیادی دارد، به طور مثال «آرتمیس» نخستین زنی بود که فرمان دریاسالاری خود را از سوی خشایارشا هخامنشی دریافت کرد.
به گزارش تسنیم؛ زنان در تمام دوران همچون مردان تاریخ ساز بودند، اما اینکه چرا نام آنها کمتر بر سرزبان هاست، دلایل زیادی دارد. از بین تمام زنان تاثیرگذار و قدرتمندی که در دوران هخامنشیان زندگی می‌کردند به تعدادی از آنها و آثارشان اشاره می‌کنیم.
«ماندان» یا «ماندانا» در لغت به معنی شاه‌بوی عنبر سیاه، دختر «آژی دهاک» آخرین پادشاه ماد است که همسر «کمبوجیه» پدر کوروش شد و از این وصلت کوروش به دنیا آمد. او در تربیت و نیز انتقال قدرت به کوروش سهم بسیار موثری داشت.
ماندان نخستین مدرسه جمعی را که در آن برگزیدگانی از پسران بودند، بنیان نهاد که خود شخصا به دانش‌آموزان این مدرسه درس حقوق وقانون می‌آموخت و به کوروش یاد می‌داد که باید پایه و اساس ظلم و بیدادی را ویران کند و در هر حال یار و همیار زیردستان باشد. در این مدرسه فنون سوارکاری و تیراندازی و نبرد نیز آموزش داده می‌شد.
«کاساندان» یا «کاساندانه» تنها همسر کوروش بزرگ، شهبانوی ایران (ملکه جهان) دختر «فرناسپه» از شاهدختان هخامنشی از دودمانی بود که از نجبای پارس محسوب می‌شدند و پدر واجدادش در چند نسل شاه پارسیان بودند.
«کاساندان» ملکه ۲۸ کشور آسیایی بوده و همواره در کنار همسرش کوروش بزرگ بود و پس از او نخستین فرد قدرتمند و سیاستمدار دربار هخامنشیان به‌شمار می‌آمده است. او پنج فرزند با نام‌های «کمبوجیه»، «بردیا»، «آتوسا»، «رکسانه» و «آرتیستونه» داشت. همه از فرزندان «کاساندان» و کوروش بزرگ به نحوی در تاریخ هخامنشیان دارای نقش تعیین‌کننده بوده و از نشانه‌ها چنین برمی‌آید که آنها از تربیتی خاص برخوردار بوده اند.
به نقل از «هرودوت» آمده است: «کاساندان» در ۶ نوامبر ۹۳۵ ق. م. فوت کرد و هنگام مرگ او در بابل ۶ روز همه به سوگواری همگانی فراخوانده شدند. «کاساندان» قبل از کوروش درگذشت و بعد از او کوروش در اندوهی فراوان ماند و برای همیشه و به احترام همسرش تنهایی را برگزید. مقبره ملکه «کاساندان» در پاسارگاد، در کنار آرامگاه کوروش بزرگ قرار دارد.
«آتوسا» در لغت به معنای خوش‌اندام است. همچنین به معنای قدرت و توانمندی نیز هست. آتوسـا (۵۷۴ ق. م.) از ملکه‌های ایران یکی از برجسته‌ترین زنان در تاریخ ایران قدیم است. او دختر کوروش کبیر و کاساندان، خواهر کمبوجیه، و همسر دو پادشاه هخامنشی، کمبوجیه و داریوش اول و مادر خشایارشا است.
آتوسـا بانویی زیبا، شاعر و ادیب بود و به نوجوانان درس ادبیات پارسی می‌داد. به‌خاطر خرد و اندیشه نیکویش داریوش با وی در مسائل مملکتی و سرنوشت‌ساز مشورت می‌کرد و نیز به وی اعتماد کامل داشت. اگر داریوش به منطقه‌ای لشگر می‌کشید، شورای سلطنت برای اداره امور کشور تشکیل می‌شد و رئیس و مافوق همه در راس شورای سلطنت شهبانو آتوسا بود.
هرودوت درباره زندگی سیاسی او نیز می‌گوید: «آتوسا از قدرت فوق‌العاده‌ای برخوردار بود و علاقه‌مند بود که در میدان کارزار نیز شوهرش را همراهی کند. او همواره یاور فکری داریوش بزرگ بوده و چندین نبرد بزرگ را شخصا فرماندهی کرده یا با نقشه‌های جنگی او انجام گرفته است.»
از زمان مرگ او هیچ اطلاعی در دست نیست. تنها می‌دانیم تا زمانی که خشایارشا از جنگ یونان برمی‌گردد زنده بوده است. احتمالا آرامگاه او در کنار آرامگاه داریوش اول در نقش‌رستم قرار دارد.
گفته می‌شود که «هما» در اساطیر ایران، بر مبنای یادمان‌هایی از «آتوسا شهبانوی پارسی» و رویداد‌های دوران داریوش و خشایارشا، همسر و پسرش شکل گرفته باشد.
هما در افسانه‌های مردمی مرغ فرخنده‌ای‌است که گاه از آن با نام «مرغ سعادت» نیز یاد می‌شود و در این باور‌ها همان مرغی است که اگر سایه او بر کسی افتد، او را سعادتمند و اگر بر تارک کسی نشیند او را به شهریاری رساند و شاید واژه «همایون و همایونی» با این نام پیوند دارد.
«آریاتس» یکی از سرداران مبارز و دلیر هخامنشیان در سال‌های پیش از میلاد است. تاریخ نویسان یونانی در چندین جا نامی از او به میان آورده‌اند.
«یوتاب» در لغت به معنی درخشنده و بی‌مانند است. از او به‌عنوان یکی از سرداران زن ایرانی نام برده‌اند. او در نبرد با اسکندر «گجستک» همراه آریوبرزن فرماندهی بخشی از ارتش را بر عهده داشته است و در کوه‌های بختیاری راه را بر اسکندر بست، ولی یک ایرانی خائن راه را به اسکندر نشان داد و او از مسیر دیگری به ایران هجوم آورد.
آریوبرزن و یوتاب هر دو در راه وطن کشته شدند و نامی جاویدان از خود بر جای گذاشتند.
«آرتمیـس» یا «آرتمیـز» در لغت به معنی راست‌گفتار بزرگ است. نخستین و تنها بانوی دریاسالار جهان است. تاریخ‌نویسان یونان او را در زیبایی و برجستگی و متانت سرآمد همه زنان آن روزگار نامیده‌اند.
آرتمیس نخستین بانویی بود که فرمان دریاسالاری خود را از سوی خشایارشا هخامنشی دریافت کرد.
به گزارش مجله مهر پارسه، در سال ۴۸۴ پیش از میلاد فرمان بسیج دریایی برای شرکت در جنگ با یونانیان توسط خشایارشا هخامنشی صادر شد. آرتمیس، فرماندار سرزمین «کاربه» با پنج فروند کشتی جنگی که خود فرماندهی آنها را در دست داشت، به نیروی دریایی ایران پیوست. در این نبرد ایران موفق به تصرف آتن شد. در این نبرد نیروی زمینی ایران از ۸۰۰ هزار پیاده و ۸۰ هزار سواره تشکیل شده بود. نیروی دریایی ایران دارای ۱۲۰۰ کشتی جنگی و ۳۰۰ کشتی ترابری بود.
آرتمیس در سال ۴۸۰ پیش از میلاد در جنگ «سالامیس» که بین نیروی دریایی ایران و یونان درگرفت، شرکت داشت و دلاوری‌های بسیاری از خود نشان داد. او همیشه مورد ستایش دوست و حتی دشمن قرار داشت.
او در نبرد سالامیس در دشوارترین شرایط جنگ با دلیری و بی‌باکی کم‌مانندی توانست بخشی ازنیروی دریایی ایران را از خطر نابودی نجات دهد. به همین دلیل بود که او به افتخار دریافت فرمان دریاسالاری از سوی خشایارشا رسید. حتی به خشایارشا پیشنهاد ازدواج داد که به دلایلی این ازدواج صورت نگرفت، به‌ویژه از هنگامی که مساله جانشینی تاج و تخت می‌توانست اهمیت حیاتی داشته باشد.
