پاشنه آشیل وزیر بهداشت کار دستش داد

استیضاح وزیر بهداشت یکی از خبر‌های پرحاشیه هفته گذشته بود. درحالی‌که دوشنبه هفته گذشته حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، گفته بود: «استیضاح مطابق قانون آیین‌نامه داخلی مجلس، روند و فرایند خاص خود را دارد و موضوعی تحت عنوان بررسی استیضاح بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در دستور کار کمیسیون بهداشت و درمان قرار ندارد»، دیروز مشخص شد که استیضاح وزیر مجلس در دستور کار روز یکشنبه ۹ بهمن مجلس قرار دارد.

به گزارش شرق، استیضاح وزیر بهداشت یکی از خبر‌های پرحاشیه هفته گذشته بود. درحالی‌که دوشنبه هفته گذشته حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، گفته بود: «استیضاح مطابق قانون آیین‌نامه داخلی مجلس، روند و فرایند خاص خود را دارد و موضوعی تحت عنوان بررسی استیضاح بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در دستور کار کمیسیون بهداشت و درمان قرار ندارد»، دیروز مشخص شد که استیضاح وزیر مجلس در دستور کار روز یکشنبه ۹ بهمن مجلس قرار دارد.

همین چند روز پیش کمال علیپور‌خنکداری، نایب‌رئیس اول کمیسیون عمران مجلس در‌این‌باره به ایرنا گفته بود: «ادبیات استیضاح، با خدمات نظام سلامت از بیمه همگانی تا مهار کرونا و افزایش ۱۷ هزار تخت بیمارستانی به ظرفیت درمان کشور سازگار نیست و کارنامه وزیر بهداشت نیز با استیضاح فرسنگ‌ها فاصله دارد. استیضاح وقتی موضوعیت پیدا می‌کند که همه راه‌ها طی شده و پاسخی دریافت یا نتیجه‌ای حاصل نشده باشد؛ در‌حالی‌که رابطه ما با وزیر بهداشت چنین نیست».

موضوعی که مسعود پزشکیان، وزیر سابق بهداشت، نماینده فعلی مجلس نیز با ادبیاتی دیگر به آن اشاره کرده بود؛ اینکه «به‌جای استیضاح وزیر بهداشت، باید تعامل کنیم». او خواسته بود وزیر بهداشت در چارچوب قانون به کار خود ادامه دهد.

محور‌های استیضاح وزیر بهداشت

عین‌اللهی یکی از وزرایی است که در طول یک‌سال و پنج ماه گذشته که سکانداری وزارت بهداشت را در دست گرفته است، تاکنون ۹ بار از تیغ تیز استیضاح گذشته و معلوم نیست که برای دهمین بار از این موقعیت عبور کند. وزیری که بسیاری عدم به‌کارگیری نیرو‌های متخصص و مجرب را یکی از محور‌های اصلی استیضاح او می‌دانند، اما استیضاح وزیر بهداشت محور‌های دیگری هم دارد:

• «عدم مدیریت بهنگام و علاج‌جویانه مجموعه عوامل درون و برون سازمانی وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی.

• عدم اهتمام به تدوین و ارائه لایحه قانون نحوه اجرای سیاست‌های کلی سلامت به دولت و مجلس.

• عدم اهتمام جدی به اجرای سیاست‌های کلی سلامت و قوانین برنامه پنج‌ساله از جمله: پزشک خانواده و تکمیل نظام سطح‌بندی و ارجاع، پرونده الکترونیک سلامت و به‌هم پیوستگی سامانه‌های فناوری اطلاعات در وزارت بهداشت، گردشگری و دیپلماسی سلامت و تدبیر مهاجرت نخبگان، اولویت پیشگیری و بهداشت بر درمان، ساماندهی و نظارت بهنگام در تولید و مصرف دارو و تجهیزات پزشکی، تمرکز بر عوامل مؤثر بر سلامت از جمله تغذیه و امنیت غذایی، آلودگی هوا، عوامل اجتماعی و روانی، مدیریت قوی و منسجم در تولیت نظام سلامت، مدیریت و کاهش پرداخت از جیب مردم و افزایش دسترسی به خدمات باکیفیت، اهتمام به اصلاح و برخورد با پدیده شوم زیرمیزی و سهم‌خواری.

• تغییرات مکرر در حوزه‌های مدیریتی مانند سازمان غذا و دارو و بهداشت.

• بی‌توجهی به مشورت با نخبگان حوزه سلامت و اتاق‌های فکر و پژوهشکده‌ها و ایجاد مکانیسم‌های مشورتی لازم و عدم استفاده از ظرفیت‌های راهبردی در فرهنگستان علوم پزشکی و نظام پزشکی.

• عدم توجه بهنگام به هشدار‌های نظارتی نمایندگان مجلس و کمیسیون بهداشت، درمان و اصل نود مجلس و تجمیع بیش از ۲۰۰ سؤال از سوی نمایندگان.

• بی‌توجهی وزیر بهداشت به ایجاد بستر شغلی برای پزشکان جوان و تازه فارغ‌التحصیلان افزایش روند مهاجرت پرستاران و پزشکان، بدعهدی در دریافت و تسویه واکسن‌های تولیدی سازمان داخلی علی‌رغم سفارش و تعهد به خرید اولیه، بی‌توجهی به اقناع افکار عمومی و رسانه‌ها و کار‌های نمایشی بی‌حاصل، انجام اقدامات خلاف قانون در دانشگاه‌ها در برداشت درآمد‌های حاصل از فروش دارو و تجهیزات و هزینه در جای دیگر که به تبع آن بدهی سنگین به صنعت و نابود‌کردن صنعت را در بر داشته است.

• توزیع نامناسب امکانات به شهر‌های مختلف بدون درنظرگرفتن سطح‌بندی و نقشه راه سلامت و اولویت‌های مرتبط، ناکارآمدی وبدا در برقراری گفتگو (دیالوگ) و رفع مشکل گروه‌های مختلف در داخل نظام سلامت بعضا منجر به قطع امید ایشان از تغییر و منجر به افزایش نارضایتی‌های میدانی‌شده از سوی دیگر نظام پرداخت مالی نامناسب و عدم رعایت عدالت در پرداخت، محور اصلی تمامی این نارضایتی‌هاست از دیگر موارد است.

• دخالت‌های خویشاوندان و اطرافیان وی در انتصابات و تشکیل کمیته انتصاباتی بدون حضور مدیران و با حضور دوستان و خویشاوندان به موازات کمیته انتصابات وزارت بهداشت که منجر به حذف کمیته انتصابات اصلی شده و باعث انتصاب مدیران ناکارآمد و مجیزگوی شده است.

• به‌کارگیری افراد بدون تجربه، تخصص و تحصیلات مرتبط در جایگاه‌های کلیدی، تلاش بعضی مدیران میانی و ارشد برای اقداماتی در راستای تأمین منافع شخصی نظیر حضور پررنگ در بخش خصوصی، انتقال پرونده هیئت علمی از دانشگاهی به دانشگاه دیگر، عدم ورود وزیر در مباحث راهبردی و تفویض اختیار کامل به معاونان که باعث ایجاد چندگانگی و تعارض در تصمیمات معاونین می‌شود».

طرح دارویار، پاشنه آشیل وزارت بهداشت

گرچه تاکنون نمایندگان مخالف استیضاح وزیر بهداشت، چه از سر حمایت و همراهی با وزیر و چه بنا بر مصلحت این پروسه را به تأخیر انداختند، اما این‌بار بحران کمبود دارو در ماه‌های اخیر و در‌واقع کمبود برخی از دارو‌های ساده و رایج مانند استامینوفن و آنتی‌بیوتیک‌های پایه و حتی ناتوانی در پرداخت هزینه واکسن‌های خریداری‌شده از تولیدکنندگان بومی کار دفاع را برای وزیر سخت‌تر کرده است. آن‌هم برای وزیری که در وقت اضافه به لیست کابینه دولت اضافه شد و رئیس‌جمهور از او به‌عنوان یک چهره انقلابی یاد کرده بود.

حالا وزیر بهداشت، با شکست طرح دارویار در کمتر از پنج ماه و درخواست افزایش بودجه برای همین طرح، در تیررس انتقاد‌های بسیاری قرار گرفته است. طرحی که در راستای سیاست‌های کلی نظام سلامت مبنی بر مدیریت منابع از طریق نظام بیمه‌ای مطرح شد و قرار بود طی آن همه دهک‌ها از یارانه دارو بهره‌مند شوند. پدرام پاک‌آیین، دستیار رسانه‌ای وزیر بهداشت، همان موقع درباره این طرح گفته بود: «با اجرای دارویار، پرداخت از جیب بیماران ثابت می‌ماند و در مواردی با توجه به افزایش پوشش بیمه‌ای دارو و پرداخت یارانه سلامت، شاهد کاهش پرداختی از جیب مردم خواهیم بود».

این در حالی است که این گفته‌ها چندان راه به جایی نبرد و بنا بر گزارش‌های منتشرشده در خبرگزاری‌ها و گفته نمایندگان مجلس فقط یک‌سوم از تسهیلات وعده‌داده‌شده در این طرح محقق شده است. بااین‌حال در بودجه ۱۴۰۲ درخواست افزایش بودجه برای این طرح مشهود است. بودجه ۱۴۰۲ بخش سلامت با ۲۹ درصد رشد، حدود ۲۷۳ هزار میلیارد تومان تعیین شده و در کنار آن برای اجرای طرح دارویار، ۶۹ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است؛ بودجه‌ای که گفته می‌شود باید به ۱۱۰ هزار میلیارد تومان برسد.

این طرح با انتقاد‌های زیادی همراه است. نمونه‌اش گفته‌های محمدرضا واعظ‌مهدوی، استاد دانشگاه و رئیس انجمن اقتصاد سلامت که به قرن نو گفته است: «در کشور گاهی مسائل با نام و محتوای واقعی خودشان مطرح نمی‌شوند. مثلا طرحی را راه‌اندازی می‌کنیم برای خصوصی‌سازی درمان و اسمش را می‌گذاریم خودگردانی بیمارستان‌ها، به‌طور صریح به مردم نمی‌گوییم که می‌خواهیم از شما در بیمارستان پول بگیریم. اما محتوای طرح همین را نشان می‌دهد. نظام بهداشت و درمان کشور، سال‌ها تحت تأثیر این مسئله آسیب دیده است. از جمله نبود انطباق بین محتوا و نام طرح‌ها، طرح موسوم به دارویار است».

او معتقد است این طرح به‌هیچ‌عنوان هدفش یاری امر دارو نبوده؛ «لغت دارویار یک اسم پرطمطراق و رنگ و لعاب داده‌شده‌ای است که محتوای آن منجر به افزایش نرخ دارو می‌شود. روح طرح دارویار، حذف ارز چهارهزارو ۲۰۰ تومانی و تبدیل ارز دارو به ارز نیمایی یا ارز آزاد است. ظاهر موضوع این است که نظام دارویی از نرخ‌گذاری آزاد شود و کارخانجات و تولیدکنندگان بتوانند در شرایطی که ارز دولتی دریافت نمی‌کنند، کالایشان را به‌صورت آزاد قیمت‌گذاری کنند، اما در عمل این اتفاق نمی‌افتد. کسانی که این‌گونه تصور می‌کنند بسیار ساده‌اندیش و ناآشنا با نظام اجرائی کشور بودند».

او ناآگاهی مسئولان وزارت بهداشت را مهم‌ترین ایراد این وزارتخانه می‌داند: «مهم‌ترین ایرادی که می‌توان به وزارت بهداشت گرفت، ناآگاهی مسئولان این وزارتخانه است. وزیر بهداشت آن توجه لازم را برای انتقال مسائل و حساسیت‌های حوزه بهداشت و درمان به هیئت وزیران ندارد. ما از وزیر نفت یا مسکن نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم مسائل بهداشت و درمان را بشناسند و نسبت به آن‌ها حساسیت داشته باشند. از وزیر نیرو نمی‌توانیم توقع داشته باشیم که درباره ارز دارو حساس باشد و برای تأمین ارز دارو از دولت، تلاش کند. وزیر بهداشت باید این موضوع و مسائل مربوط به سلامت مردم را منتقل کند».

با وجود تمام انتقادها، وزیر بهداشت همچنان مدافعان سرسختی هم در مجلس شورای اسلامی دارد. کسانی که کارنامه عین‌اللهی را در مبارزه با کرونا درخشان می‌بینند و معتقدند اینکه مردم توانستند بعد از دو سال به زندگی عادی برگردند، از توفیقات وزارت بهداشت به فرماندهی بهرام عین‌اللهی بوده است. فاطمه محمدبیگی، نماینده مردم قزوین در مجلس، دراین‌باره گفته است: «اقدامات بسیار خوبی در حوزه جمعیت، زیرساخت سلامت الکترونیک و زیرساخت‌های عمرانی پروژه‌های بهداشتی و پروژه‌های درمانی و تأمین زیرساخت اجرای برنامه پزشک خانواده در وزارت بهداشت انجام شده که قابل دفاع است». او تا همین دو، سه روز پیش هم از ماجرای استیضاح وزیر بهداشت به‌عنوان یک شایعه یاد می‌کرد که عده‌ای از مخالفان او بر سر زبان انداخته بودند.

با وجود حواشی این روز‌ها و اخبار ضد‌و‌نقیض روز‌های گذشته، به نظر می‌رسد این‌بار ماجرای استیضاح آقای وزیر جدی است و او برای عبور از این مرحله به کفش‌های آهنین و استدلال‌های جدی‌تری نیازمند است. آن‌هم برای دفاع از وزارتخانه‌ای که در دو سال گذشته، یکی از مهم‌ترین وزارتخانه‌های کشور بود و چشم و جان بسیاری از مردم به تصمیمات اتخاذشده در آن گره خورده بود. باید دید در روز‌های آتی چه در انتظار این وزارتخانه و وزیر سکاندار آن خواهد بود.