علیرغم آن که جهان به تازگی بهبودی از تلفات ناشی از کووید -۱۹ را تجربه کرده احتمال ظهور و شیوع یک پاتوژن بسیار کشنده‌تر وجود دارد: آنفولانزای پرندگان.
فرارو- زینب توفکچی؛ جامعه شناس و ستون نویس "نیویورک تایمز" است. کار او بر مفاهیم اجتماعی فناوری‌های جدید مانند هوش مصنوعی و داده‌های بزرگ و هم چنین چالش‌های اجتماعی مانند پاندمی کووید -۱۹ با استفاده از تفکر پیچیده و مبتنی بر سیستم متمرکز است. نشریه "کرونیکل آو هایر اجوکیشن" از او به عنوان یکی از برجسته‌های چهره‌های دانشگاهی در رسانه‌های اجتماعی و عرصه عمومی نوین یاد کرده است. توفکچی در سال ۲۰۲۲ میلادی نامزد دریافت جایزه پولیتزر برای ستون مطبوعات با موضوع "پیش بینی پاندمی‌ها و فرهنگ امریکایی" شده بود. او تاکنون برنده جوایز متعددی بوده از جمله جایزه مرکز سیاست فناوری اطلاعات دانشگاه پرینستون در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ میلادی، جایزه مرکز اینترنت و جامعه برکمن کلاین دانشگاه هاروارد در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ میلادی، جایزه صد فرد تاثیرگذار در حوزه فناوری در توئیتر از سوی نشریه "بیزینس اینسایدر" و جایزه بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات انجمن جامعه شناسی امریکا در سال ۲۰۱۴ میلادی.
به گزارش فرارو به نقل از نیویورک تایمز، آنفولانزای پرندگان مدت‌هاست که در چشم انداز هراس دانشمندان قرار دارد. این پاتوژن به ویژه سویه H۵N۱ اغلب انسان‌ها را آلوده نکرده است، اما در صورت ابتلا ۵۶ درصد از افرادی که به آن مبتلا شده اند جان شان را از دست داده اند. تاکنون ناتوانی آن ویروس در انتقال آسان از فردی به فرد دیگر از تبدیل شدن آن به یک پاندمی جلوگیری کرده است. با این وجود، اکنون وضعیت در حال تغییر است.
این ویروس که مدت‌ها در میان طیور شیوع پیدا کرده بود پرندگان مهاجر را بیش از گذشته آلوده کرده و همین موضوع اجازه می‌دهد تا به طور گسترده تری حتی در میان پستانداران مختلف سرایت کند و این خطر را افزایش می‌دهد که سویه جدیدی از آن بین انسان‌ها سرایت کند.
این وضعیتی نگران‌کننده است. اخیرا گزارش شده که یک سویه جهش یافته H۵N۱ نه تنها راسو‌ها را در یک مزرعه در اسپانیا آلوده کرده بلکه به احتمال زیاد در میان آنان گسترش یافته که امری بی سابقه در میان پستانداران محسوب می‌شود. "توماس پیکوک" ویروس شناس که آنفولانزای مرغی را مطالعه کرده به من گفت که حتی بدتر از آن دستگاه تنفسی فوقانی راسو برای عمل کردن به مثابه مجرای انسان بسیار مناسب است. در نتیجه، پیش از آن که سویه H۵N۱ شانسی برای تبدیل شدن به یک پاندمی مرگبار داشته باشد جهان باید هم اکنون وارد عمل شود.
ما بسیاری از ابزار‌های مورد نیاز از جمله واکسن‌ها را در اختیار داریم. آن چه اکنون کمبود آن حس می‌شود احساس فوریت و انجام اقدامات فوری است. بهترین دفاع در برابر یک پاتوژن کشنده جدید سرکوب تهاجمی شیوع اولیه است که ابتدا نیاز به شناسایی سریع آن احساس می‌شود. ایالات متحده، سازمان بهداشت جهانی و مقام‌های سازمان بهداشت جهانی در حال حاضر شبکه‌های نظارت بر آنفولانزا را در اختیار دارند، اما بسیاری از کارشناسان آنفلوانزای مرغی به من گفتند که فکر نمی‌کنند با توجه به سطح تهدید این شبکه‌ها به اندازه کافی خوب عمل کنند. در چنین نظارتی باید افراد فعال در صنعت مرغداری در اولویت قرار گیرند و به فراتر از آن نیز گسترش یابد.
کارشناسی در زمینه آنفولانزای پرندگان در مرکز پزشکی دانشگاه اراسموس در روتردام هلند می‌گوید مزارع خوک‌ها گونه‌های دیگر مستعد ابتلا به آنفولانزا نیز باید برای آنفولانزای پرندگان تحت نظر باشند. افرادی که با پرندگان و حیوانات وحشی در تماس هستند و هم چنین گونه‌های حساس حیوانات خانگی مانند موش خرما نیز در معرض خطر بیش تری قرار دارند. با این وجود، صرف تشخیص دادن وضعیت کافی نیست. سرکوب این ویروس به تلاش گسترده و هماهنگی جهانی نیاز دارد.
متاسفانه مزارع پرورش راسو باید تعطیل شوند حتی اگر این به معنای ضرورت کشتن راسو‌ها باشد. راسو‌ها در حالت معمول نیز معمولا در حدود ۶ ماهگی به دلیل استفاده انسان‌ها از خزشان کشته می‌شوند. تصور راه بهتری برای پرورش آن حیوان و همزمان جلوگیری از انتشار یک ویروس کشنده در میان حیوانات دیگر با مجرای تنفسی فوقانی مشابه ما که در کنار یکدیگر جمع شده اند دشوار به نظر می‌رسد. هنگامی که ویروس کرونا مزارع راسو در دانمارک را در سال ۲۰۲۰ آلوده کرد و راسو‌ها سویه تازه‌ای به وجود آوردند که سپس انسان‌ها را آلوده کرد تلاش‌های صورت گرفته برای نجات صنعت پرورش راسو‌ها بیهوده به نظر می‌رسید، زیرا شیوع بیماری غیر قابل کنترل بود.
اگر گونه‌های مختلف آنفولانزا به طور همزمان یک فرد را آلوده کرده باشند این گونه‌ها می‌توانند بخش‌های ژنی را مبادله کرده و بخش‌های جدید و قابل انتقال تری ایجاد کنند. اگر یک کارگر مزرعه پرورش راسو مبتلا به آنفولانزا با سویه H۵N۱ نیز آلوده شده باشد این احتمال وجود دارد که همان فرد برای شعله ور شدن یک پاندمی کافی باشد.
برای جلوگیری از این امر آزمایش سریع باید به طور گسترده در دسترس باشد و به آسانی در سطح جهانی به ویژه برای کارگران مرغداری و افرادی که با پرندگان یا سایر حیوانات وحشی در محل کار در تماس هستند انجام شود. هم چنین، قابلیت‌های آزمایش فعلی باید به سرعت گسترش یابند. ۹۱ آزمایشگاه بهداشت عمومی در ایالات متحده وجود دارند که می‌توانند آزمایش آنفلولانزای H۵N۱ را انجام دهند. نتایج مثبت به مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها ارسال می‌شوند جایی که تجزیه و تحلیل‌های بیش‌تر می‌توانند H۵N۱ را در حدود ۴۸ ساعت مورد شناسایی قرار دهند. با این وجود، باید برنامه‌هایی برای افزایش تعداد آزمایش‌ها و امکانات آزمایشی در صورت افزایش تقاضا در نظر گرفته شود.
شاید بهترین خبر این باشد که ما چندین واکسن H۵N۱ در اختیار داریم که پیش‌تر توسط سازمان غذا و دارو تایید شده و امنیت و پاسخ ایمنی آن واکسن‌ها مورد مطالعه قرار گرفته اند.
دولت ایالات متحده یک انبار کوچک واکسن H۵N۱ در اختیار دارد، اما اگر شیوع جدی آن ویروس رخ دهد این میزان واکسن کافی نخواهد بود. برنامه فعلی دولت امریکا تولید انبوه واکسن‌های مرتبط در صورت شیوع آن ویروس است. با این وجود، حتی در بهترین سناریو نیز مشکلات متعددی درباره این رویکرد وجود دارد. تولید صد‌ها میلیون دوز از یک واکسن جدید می‌تواند شش ماه یا مدت زمانی بیش تری به طول انجامد.
تکیه دولت امریکا بر روی تولید واکسن علیه ویروسی که ۹۰ تا ۱۰۰ درصد نرخ مرگ و میر در بین طیور دارد صرفا بر روی مرغ هاست. تنها شرکتی که دارای واکسن H۵N۱ غیر تخم مرغی مورد تایید سازمان بهداشت و دارو امریکاست انتظار می‌رود ۱۵۰ میلیون دوز را ظرف شش ماه پس از اعلام یک پاندمی تولید کند. با این وجود، واقعیت آن است که جمعیت روی سیاره زمین در سطح جهان هفت میلیارد نفر است. پلتفرم‌های مبتنی بر mRNA که برای ساخت دو واکسن کووید استفاده می‌شوند به تخم پرندگان وابسته نیستند. "اسکات هنسلی" متخصص آنفولانزا در دانشگاه پنسیلوانیا به من گفت که این واکسن‌ها را می‌توان سریع‌تر و در عرض سه ماه به صورت انبوه تولید کرد. در حال حاضر هیچ واکسن mRNA تایید شده‌ای برای آنفولانزا وجود ندارد، اما اما تلاش برای ساخت آن باید تسریع شود.
سازمان بهداشت جهانی برای پیشگامی در گسترش تولید جهانی واکسن به حمایت کشور‌های ثروتمند و همکاری شرکت‌های بزرگ دارویی که دارای حق انحصاری ثبت اختراع و دانش و مهارت در تولید واکسن می‌باشند نیاز خواهد داشت.
یک چالش بزرگ برای انباشت واکسن آنفولانزا آن است که احتمال از بین رفتن اثربخشی و قدرت تاثیر آن در طول زمان وجود دارد و با ظهور انواع سویه‌های تازه ضرورت به روزرسانی آن احساس می‌شود. دولت ایالات متحده در مورد ایجاد یک انبار بزرگ از واکسن‌ها تردید دارد، زیرا این نگرانی را دارد که واکسن‌های ذخیره شده ممکن است در برابر تمام سویه‌های بیماری موثر نباشند. هم چنین، این نگرانی وجود دارد که در هر حال موجودی واکسن انبار‌ها در نهایت منقضی شود. مقام‌های دولتی امریکا هم چنین معتقدند که می‌توانند واکسن‌های جدید آنفولانزا را به سرعت تولید کنند.
بسیاری از کارشناسان آنفولانزا به من گفتند که واکسن‌های قدیمی‌تر هنوز هم می‌توانند اثر محافظتی در برابر پیامد‌های شدید ناشی از ویروس و یا مرگ احتمالی بر اثر آن داشته باشند.
مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا (CDC) در سال ۲۰۱۷ میلادی کشف کرد که واکسن H۵N۱ ساخته شده در سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ میلادی به محافظت از موش خرما در برابر ویروس H۵N۲ در سال ۲۰۱۴ میلادی کمک کرده بود. بررسی‌ها در سال ۲۰۰۶ میلادی نشان داد که ۸۰ درصد از انبار واکسن‌های H۵N۱ در ایالات متحده یک سال کامل پس از گذشت مدت یک ساله ماندگاری آن هنوز قوی هستند. نتیجه مطالعه‌ای صورت گرفته در سال ۲۰۱۹ میلادی نشان داد که واکسن‌های H۵N۱ تولید شده در اوایل سال ۲۰۰۴ میلادی هنوز پس از ۱۲ سال اثربخشی قوی‌ای دارند.
ما هم چنین می‌توانیم واکسیناسیون داوطلبانه را به‌ویژه برای گروه‌های پرخطر مانند کارگران مرغداری و هم چنین کارکنان مراقبت‌های بهداشتی که در صورت شیوع بیماری وظیفه درمان را برعهده دارند مجاز اعلام کنیم. واکسیناسیون داوطلبانه هم چنین می‌تواند داده‌هایی در مقیاس بزرگتر در مورد ایمنی و دوز واکسن‌ها ایجاد کند. واکسیناسیون کارگران بخش طیور مزیت بزرگ دیگری دارد که در وهله نخست به سرکوب شیوع بیماری کمک می‌کند.
چندین کارشناس آنفولانزا که با آنان صحبت کردم از فقدان واکسیناسیون گسترده برای بوقلمون‌ها ابراز تاسف کردند. اگر تمام طیور زودتر واکسینه شده بودند شاید H۵N۱ هرگز به این اندازه به پرندگان وحشی سرایت نمی‌کرد. اکنون برای این کار دیر شده، اما واکسیناسیون انبوه طیور و خوک باید به سرعت آغاز شود.
حتی واکسینه کردن افراد بیش‌تر به ویژه کارکنان مرغداری و مزارع پرورش خوک در برابر آنفولانزای معمولی می‌تواند کمک کننده باشد. در صورت آنفولانزای معمولی کم‌تر در جهان میزبان کمتری برای عفونت همزمان ویروس H۵N۱ وجود خواهد داشت فرآیندی که می‌تواند منجر به بروز سویه‌های گوناگون H۵N۱ شود که می‌توانند راحت‌تر پخش شوند.
ما در حال حاضر دارو‌های ضد ویروسی برای آنفولانزا را در اختیار داریم که بدون توجه به سویه آن کار می‌کنند، اما باید زودتر تجویز شوند و نیاز به مدیریت زودهنگام، آزمایش اولیه گسترده، دسترسی آسان و انبار‌های کافی و منصفانه شامل آن در سطح جهانی احساس می‌شود.
دانشمندان در حال کار بر روی یک واکسن جهانی آنفولانزا هستند که به طور بالقوه همه انواع و سویه‌های پاندمی‌های آینده را پوشش می‌دهد. شاید دستیابی به آن هدف دشوار باشد، اما ارزش سرمایه گذاری را دارد.
سرعت تحولات نگران کننده بوده اند. تا سال ۲۰۲۰ میلادی زمانی که سویه جدید H۵N۱ به طور گسترده در بین پرندگان وحشی گسترش یافت بخش عمده شیوع بزرگ در میان طیور رخ داد. با این وجود، در حال حاضر علیرغم آن که پرندگان وحشی به عنوان مجرا عمل می‌کنند این نه تنها بزرگترین شیوع در بین طیور است که تاکنون باعث مرگ حداقل ۱۵۰ میلیون حیوان شده است بلکه به طور پیوسته در حال گسترش از جمله به گونه‌های پستاندارانی مانند دلفین‌ها و خرس‌ها است.
در سال ۲۰۰۶ میلادی زمانی که دانشمندان دریافتند H۵N۱ به راحتی در میان انسان‌ها پخش نمی‌شود، زیرا در اعماق ریه‌های آنان ته نشین می‌شود محققان مرکز پزشکی دانشگاه اراسموس هشدار دادند که اگر این ویروس تکامل یابد تا به گیرنده‌های دستگاه تنفسی فوقانی متصل شود و از آنجا راحت‌تر در هوا انتقال یابد خطر بروز یک پاندمی در میان انسان‌ها به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت. شیوع این ویروس در میان راسو‌ها در اسپانیا سیگنالی است مبنی بر آن که ممکن است دقیقا در حال حرکت در چنین مسیری باشیم.
تصور علائم واضح‌تر و هشدار دهنده‌تر از یک پاندمی بالقوه وحشتناک امری دشوار است. البته اکثر امریکایی‌ها نمی‌خواهند در مورد ویروسی دیگر مطلبی بشنوند و کنگره ایالات متحده نیز حتی تمایلی به ادامه کمک‌ها برای مبارزه با ویروس فعلی (کووید) ندارد.
ما از این نظر خوش شانس هستیم که پیش‌تر شیوع آنفولانزای پرندگان را بدون سرایت در میان انسان‌ها تجربه کرده ایم. با این وجود، احمقانه به نظر می‌رسد که گمان کنیم وضعیت همواره همین گونه باقی خواهد ماند.
یک سویه همه گیر آنفولانزای پرندگان ممکن است نرخ مرگ و میر بسیار کمتری نسبت به ۵۶ درصد مورد انسانی تاکنون شناخته شده داشته باشد، اما هنوز هم می‌تواند بسیار کشنده‌تر از ویروس کرونا باشد که تخمین زده می‌شود ۱ تا ۲ درصد از مبتلایان را پیش از در دسترس بودن واکسن یا سایر درمان‌ها از پا در آورده بود. پاندمی کشنده آنفولانزا به طور منظم در تاریخ بشر رخ داده و منتظر آن نمی‌ماند تا افراد پس از شیوع اولیه بهبود پیدا کنند.
این بار ما نه تنها هشدار بلکه بسیاری از ابزار‌هایی لازم برای دفع یک پاندمی را در اختیار داریم. در نتیجه، نباید صبر کنیم تا دیر شود.
