رقابت روبل با دلار/ تحریم‌ها بر روسیه اثرگذار بوده است؟

سیاست‌های پولی مسکو بعد از حمله به اوکراین تغییر کرد؛ به‌طوری‌که در تصمیمی نرخ بهره افزایش یافت. خروجی این اقدام در کنار سیاست‌های تجاری بین‌المللی و جایگاه روسیه در اقتصاد دنیا موجب شد نه‌تن‌ها ارزش روبل در مقابل دلار کاهش نیابد، بلکه در مقطعی نیز ارزش آن روند صعودی داشته باشد. اما بعد از گذشت بیش از یک‌سال از جنگی که مسکو به راه انداخته، گویا تحریم‌ها اثرگذاری خود بر اقتصاد این کشور را داشته است و موجب شده تا ارزش روبل روند نزولی خود را نسبت به دلار آغاز کند. هرچند در روز گذشته ارزش ذاتی روبل در مقابل دلار نسبت به آغاز حمله روسیه به اوکراین همچنان بیشتر بود.

به گزارش هم میهن، ارزش روبل به ازای یک دلار آمریکا پیش از آغاز حمله روسیه حدود ۷۸روبل بود. اما ارزش آن در روز‌های پس از حمله در ۲۱ فوریه «۲ اسفند ۱۴۰۰» به ۱۳۸روبل به ازای هر دلار کاهش یافت و در پایین‌ترین سطح خود قرار گرفت. روز گذشته ۲۶ فروردین‌ماه ارزش هر دلار آمریکا ۸۲.۷ روبل تعیین شد. هرچند با سیاست‌گذاری مسکو بعد از افت آن، ارزش روبل ارتقا یافت، اما چندماهی است که روند کاهشی ارزش روبل آغاز شده و همچنان نیز ادامه‌دار است. در این مدت مسکو بیش از ۱۴ هزار تحت تحریم مختلف از طرف آمریکا و غرب قرار گرفته است. با این وجود وضعیت این کشور در مقایسه یا ایران و تحریم‌ها علیه آن، مطلوب است.

در چند روز گذشته ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه مدعی شد که اقتصاد روسیه در سال جاری میلادی به‌رغم شکست‌های ناشی از عملیات نظامی در اوکراین و تحریم‌های اتخاذشده علیه این کشور، به رشد فعال خود ادامه می‌دهد. او تاکید کرد: «عوامل خطر خارجی برای اقتصاد ما از بین نرفته است و ما به‌خوبی از این موضوع آگاه هستیم.» صرف‌نظر از موارد فوق، پوتین معتقد است که فضایی برای بهبود فعالیت‌های تجاری کشور روسیه وجود دارد. این در حالی است که رئیس‌جمهور روسیه در مورد تورم اعلام کرد، برای ماه آوریل رقم سه درصد پیش‌بینی می‌شود. پیش از این، صندوق بین‌المللی پول (IMF) آخرین گزارش چشم‌انداز اقتصادی خود را منتشر کرد که براساس آن پیش‌بینی می‌شود اقتصاد روسیه در سال جاری ۷/۰ درصد رشد کند.

مسکو برای حفظ ارزش روبل اقدامات و سیاست‌های پولی و تجاری خاصی را تعیین کرد. برای نمونه پس از اعمال تحریم‌های غرب در ۲۸فوریه ۲۰۲۲، بانک مرکزی روسیه نرخ بهره بانکی را به ۲۰درصد افزایش داد. همچنین دولت روسیه مشاغل و کسب‌وکار‌های روسی را ملزم کرد تا ۸۰درصد از پولی را که در خارج از کشور به دست می‌آورند به روبل تبدیل کنند. همچنین تصمیم گرفته شد تا کارگزاران روسی از فروش اوراق بهادار متعلق به خارجی‌ها منع شوند. حتی دولت مرکزی در تصمیمی، تمام وام‌ها و نقل و انتقالات ارزی این کشور را به حالت تعلیق درآورد. همچنین از آنجا که بیش از ۶۰ درصد گاز مورد نیاز اروپا توسط روسیه تامین می‌شود، مسکو به خریداران گاز و نفت خود که کشور‌های اروپایی را شامل می‌شدند اعلام کرد که به جای پرداخت دلار، باید روبل تهیه و پرداخت کنند.

البته با وجود تصمیمات متعدد گفته می‌شود که از زمان آغاز جنگ، هزاران شرکت بین‌المللی از روسیه خارج شده و تعداد زیادی از روس‌ها را از کار بیکار کرده‌اند. براساس گزارش آژانس آمار فدرال روسیه، آسیب زیادی به سرمایه‌گذاری‌های خارجی در این کشور وارد شده و میزان فقر تنها در پنج هفته اول جنگ تقریباً دو برابر شده است. ارزش روبل به دلیل سیاست‌هایی که به آن اشاره شد، افزایش یافت، اما گویا این رویه مقطعی بوده است. گفته می‌شود که روبل روسیه در بورس مسکو به پایین‌ترین نرخ تبدیل خود در برابر دلار آمریکا در ماه آوریل رسیده است.

عبدالناصر همتی، رئیس پیشین بانک مرکزی در توئیتر خود در این باره نوشت: «ارزش روبل به پایین‌ترین حد خود دریک سال اخیر یعنی هر دلار ۸۲ روبل رسید. کسانی که الگوی بانک مرکزی روسیه را برای حفظ ارزش پول ملی تجویز می‌کردند، حال چه توضیحی دارند؟» همتی تاکید کرد: «اثرات تحریم دیر یا زود دارد، ولی سوخت و سوز ندارد. میزان تأثیر بسته به ذخایر ارزی کشور، طول دوره تحریم، نحوه و میزان غلبه بر محدودیت‌ها دارد.»

هرچند در این روز‌ها روبل در مقایسه با روز‌هایی که هنوز روسیه جنگ خود آغاز نکرده بود، افت زیادی نکرده است، اما برخی از کارشناسان معتقدند که روسیه با این حجم تحریم‌ها نمی‌تواند در برابر کاهش ارزش پول مقاومت چندانی داشته باشد.

شکست سیاست‌های کرملین در برابر کاخ سفید

میثم رادپور، کارشناس بازار‌های مالی درباره نزولی یا صعودی شدن ارزش روبل در برابر دلار گفت: «آنچه در دنیا مرسوم است، این است که سیاست‌های پولی کشور‌ها متاثر از سیاست‌های پولی کشور آمریکا است. زیرا آمریکا وضعیت یونیک دارد و بیش از ۸۰ درصد از مبادلات دنیا با دلار انجام می‌شود درحالی‌که سایر کشور‌های برتر در حوزه اقتصادی از جمله چین این جایگاه را ندارند. برای نمونه یوان چین تنها ۳ درصد از مبادلات دنیا را به خود اختصاص داده است.»

او ادامه داد: «عمدتا بحران‌های اقتصادی توسط آمریکا ایجاد می‌شود. با این حال از آنجا که اهرم قوی در دست این کشور است، باز هم تعیین‌کننده است. به همین دلیل سیاست‌های کرملین در برابر کاخ سفید همواره با شکست مواجه می‌شود حتی اگر در مقطعی برگ برنده با مسکو باشد. برای نمونه با بالا یا پایین کردن نرخ بهره در آمریکا، مبادلات در دنیا و تمامی بازار‌های مالی و سرمایه‌ای تغییر می‌کند. این در حالی است همواره این اقدام، اقدام درستی نیست.»

این کارشناس بازار‌های مالی با بیان اینکه مسکو برای حفظ ارزش روبل سیاست‌های متعددی را در دستور کار خود قرار داده، که تا مدتی نیز موفق بوده است، اعلام کرد: «افزایش نرخ بهره موجب شد تا کاهش ارزش روبل بهبود یابد، اما مدت‌ها شاهد هستیم که روند کاهش ارزش روبل ادامه دارد. خواسته یا ناخواسته روسیه در تحریم است و برای سرمایه‌گذار شرط اول وجود امنیت سرمایه‌گذاری است. اگر نرخ بیکاری در روسیه افزایش یابد، تولید ناخالص داخلی کاهش یابد، خروج سرمایه‌گذاری تسریع و رشد یابد، در آینده نزدیک روسیه نیز نمی‌تواند در برابر تحریم‌ها مقاومت کند.»

رادپور با اشاره به اینکه سیاست پولی انبساطی یا انقباضی برای مدتی هزینه فرصت برای حفظ ارزش ارز یک کشور فراهم می‌سازد،، اما این سیاست مقطعی است، تاکید کرد: «روسیه تا زمانی که حس امنیت برای کسب و کار‌ها را فراهم کند می‌تواند به حفظ ارزش پول خود امیدوار باشد.»

او درباره تحریم‌های ایران نیز گفت: «تحریمی که ایران تجربه می‌کند، سابقه طولانی ندارد و قبل از دهه ۹۰ تحریم‌ها را به این شکل حس نمی‌کردیم. زمانی تحریم‌ها کاغذپاره‌ای بیش نبودند، اما این روز‌ها به‌خوبی مشخص است که بدون تبادلات تجاری اقتصاد زمین‌گیر می‌شود. اینکه در قرن جدید تبادلات ایران به صورت تهاتر باشد، بدین‌معناست که بسیاری از مبادلات انجام نخواهد شد و ایران همواره در انزوای مبادلات خواهد بود. روسیه حتی در زمان تحریم‌ها گاز و نفت خود را به‌صورت نقد می‌فروخت، اما ایران این ظرفیت را ندارد؛ بنابراین بازار جهانی نفت به این نتیجه رسید که از ایران نفت نخرد و حتی نوع پالایشگاه‌هایشان را تغییر دادند.»