اجرت المثل به این معنا است که اجرت یک عمل در مقایسه با نمونه‌های مشابه به چه میزان است. اصولاً وقتی صحبت از اجرت المثل می‌گردد که توافق یا قراردادی میان طرفین وجود نداشته باشد.
فرارو- اجرت المثل به این معنا است که اجرت یک عمل در مقایسه با نمونه‌های مشابه به چه میزان است. به عنوان مثال وقتی گفته می‌شود اجرت المثل سکونت در یک خانه، به معنای مبلغی است که باید برای سکونت در خانه‌ای مشابه خانه مورد نظر پرداخت گردد.
به گزارش فرارو، یا اینکه فرض کنید معلمی به مدت ۳ ماه به شما زبان انگلیسی تدریس کند برای تعیین اجرت وی باید دید که در موارد مشابه برای ۳ ماه آموزش زبان انگلیسی به شخصی با سطح شما توسط چنین مدرسی چه مبلغی پرداخت می‌گردد.
اصولاً وقتی صحبت از اجرت المثل می‌گردد که توافق یا قراردادی میان طرفین وجود نداشته باشد یا اینکه قرارداد باطل باشد چرا که در صورت وجود قرارداد، به مبلغ مندرج در قرارداد که در اصطلاح به آن اجرت المسمی گفته می‌شود رجوع خواهد شد.
برای نمونه هرگاه برای سکونت در خانه‌ای طرفین توافق کرده باشند و در قرارداد مبلغ را قید نموده باشند طبق قرارداد عمل می‌شود و جایی برای پرداخت اجرت المثل وجود ندارد.
اما اگر به هر دلیل قراردادی وجود نداشته باشد یا قرارداد موجود به دلیلی باطل شود، دادگاه بررسی می‌کند که در عرف در ازای سکونت در خانه‌ای با مشخصات خانه مورد بحث چقدر پرداخت می‌شود و همین مبلغ را مورد حکم قرار می‌دهد. توجه به این نکته ضروری است که اصولاً میزان اجرت المثل از اجرت‌المُسمی (مبلغ مورد توافق طرفین) به مراتب کمتر است.
موارد تعیین اجرت المثل به شرح ذیل می‌باشد:
یکی از حقوق مالی که زنان به واسطه عقد نکاح از آن بهره‌مند می‌شوند اجرت المثل است در واقع اگر زن کارهایی را که شرعاً به عهده وی نبوده و عرفاً برای انجام آن کارها اجرت تعیین می‌گردد (مثل خانه داری) را به دستور شوهر انجام دهد می‌تواند در قبال انجام این کارها از شوهر خود پول بگیرد.
پس اجرت المثل ایام زوجیت وجهی است که بابت کارهایی که به عهده زن نبوده و با درخواست شوهر انجام شده است به زن پرداخت می‌گردد.
لازم به ذکر است که اگر زوجه قصد کرده باشد که وظایف مربوط به خانه داری و کارهای دیگری را که عرفاٌ برای آن اجرت تعیین می‌گردد را به صورت رایگان انجام دهد، بعدها نمی‌تواند تقاضای اجرت المثل کند. البته باید در دادگاه ثابت شود که زن این کارها را مجانی و بدون انتظار دریافت اجرت انجام داده است.
مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت با تقدیم دادخواست از جانب زوجه به دادگاه خانواده به عمل می‌آید. البته توجه به این نکته ضروری است که مطالبه اجرت المثل در صورتی که کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد در صلاحیت شورای حل اختلاف است.
لازم به ذکر است زمانی که پرونده به خواسته طلاق در دادگاه مطرح باشد دادگاه ضمن رأی خود باید تکلیف اجرت المثل ایام زوجیت را نیز تعیین نماید.
محاسبه اجرت المثل بر مبنای سنوات زندگی زناشوئی است و نحوه محاسبه آن در صورتی که توافقی بین زوجین نباشد توسط کارشناس با بررسی اموال منقول و غیر منقول زوج تعیین می‌شود.
اگر شوهر مالی نداشته باشد می‌تواند با دادن دادخواست تقسیط اجرت المثل از دادگاه، تقاضای قسط‌بندی مبلغ محکومیت اجرت المثل را کند و در صورت فراهم بودن شرایط، دادگاه حکم به تقسیط صادر می‌کند. البته به شرطی که زوج مالی برای توقیف و پرداخت نداشته باشد.
اگر زمانی زن اجرت‌المثل خود را مطالبه کند، این موضوع کارشناسی و دستمزد وی محاسبه می‌شود. باید به این نکته نیز توجه داشت که در کارشناسی هیچ گاه دستمزد یک پرستار یا یک خدمتکار خانه به شکل کامل برای زنان محاسبه نمی‌شود.
در واقع فرض بر این است که زن در قبال انجام کارها و حضور در خانه همسرش، از مزایایی مانند رفتن به مسافرت، دریافت هدیه و… نیز بهره برده و به همین دلیل نمی‌توان با وی مانند یک خدمتکار عادی که فقط حقوق گرفته و از مزایای دیگری محروم بوده، برخورد کرد.
اما در مواردی که زنی ثابت کند هنگام حضور در منزل همسرش هیچ گاه به مسافرت نرفته، همسرش برای او هیچ گاه هدیه‌ای نخریده و نفقه‌ای که دریافت کرده نیز در حداقل ممکن بوده، چنین مساله‌ای نیز در بحث اجرت‌المثل او تاثیر دارد و سبب افزایش این مبلغ می‌شود.
منظور از اجرت المثل اموال مبلغی است که شخص بابت استفاده از اموال شخص دیگری باید به مالک مال پرداخت کند به عنوان مثال اگر شما به مدت ۳ ماه در خانه شخصی سکونت نمایید باید اجرت المثل این ایام را به مالک پرداخت کنید.
البته همان طور که گفته شد اجرت المثل در صورتی تعیین می‌گردد که قراردادی بین طرفین وجود نداشته یا اینکه بنا بر هر دلیلی قرارداد باطل بوده باشد.
در صورتی که استفاده کننده از اموال از پرداخت اجرت المثل ایام تصرف خود خودداری نماید، مالک می‌تواند اقدام به ارائه دادخواست مطالبه اجرت المثل ایام تصرف نماید. اجرت المثل ایام تصرف توسط کارشناس تعیین می‌گردد.
دعاوی مطالبه اجرت المثل ایام تصرف از اموال به دو دسته تقسیم می‌شوند. رسیدگی به دعوای اجرت المثل در دعاوی که برای مبلغ کمتر از ۲۰ میلیون تومان اقامه شوند، بر عهده شورای حل اختلاف خواهد بود. اما رسیدگی به دعاوی که برای مبلغی بالاتر از ۲۰ میلیون تومان اقامه شوند در صلاحیت دادگاه‌های عمومی حقوقی خواهد بود.
لازم به ذکر است که در مواردی که تشخیص مبلغ دقیق اجرت المثل در توان خواهان نمی‌باشد، می‌تواند با ارائه دادخواست تأمین دلیل به کارشناس، تقاضای تعیین مبلغ دقیق اجرت المثل را ارائه دهند.
در دعاوی که جهت دریافت اجرت المثل اقامه می‌گردد مهم‌ترین نقش را کارشناس بازی می‌کند، زیرا مبلغ اجرت المثل را باید کارشناس تعیین کند بنابراین در اولین جلسه دادرسی قرار کارشناسی صادر می‌گردد. بعد از صدور قرار کارشناسی، وقت نظارت جهت امر ابلاغ و تودیع حق الزحمه کارشناسی تعیین می‌گردد.
چنانچه دستمزد کارشناس پرداخت نشود، قرار ابطال دادخواست صادر می‌شود. در صورت پرداخت حق الزحمه کارشناسی وقت دیگری جهت تفهیم و اجرای قرار، با دعوت طرفین و کارشناس تعیین می‌گردد.
بعد از تشکیل جلسه دادگاه و تفهیم مفاد قرار، وقت نظارت جهت وصول و اعلام نظریۀ کارشناس تعیین می‌گردد. به محض وصول نظریۀ کارشناس وقت نظارت دیگری تعیین و به طرفین ابلاغ می‌گردد تا ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ به دفتر دادگاه مراجعه نمایند و با ملاحظه نظریه کارشناسی چنانچه مطالبی دارند به طور کتبی اظهار نمایند.
هر گاه به نظریه کارشناسی اعتراض وارد نگردید دادگاه مبادرت به انشاء رای می‌نماید هر گاه اعتراض به نظریه کارشناسی واصل شد، قرار ارجاع امر به هیئت کارشناسی دیگری صادر و مراحل فوق مجدداً طی می‌شود.
ریاست محترم دادگاه
با سلام احتراماً به استحضار می‌رساند اینجانب مالک یک باب مغازه تجاری با پلاک ثبتی ۳۲۲۱ واقع در شهرستان کرج می‌باشد و با عنایت به اینکه خوانده محترم به عنوان مستاجر بوده است و از طرفی از تاریخ انتقال رسمی پلاک فوق الذکر هیچ گونه قراردادی با اینجانب ندارد بدین منظور خوانده محترم از تاریخ ۲/۲/۱۳۹۷ هیچ گونه اجاره پرداخت نکرده است؛ لذا پرداخت اجرت المثل ایام تصرف از تاریخ ۲/۲/۱۳۹۷ لغایت صدور حکم به انضمام کلیه هزینه‌ها و خسارات دادرسی را ضمن صدور حکم دارم.
