تهدید سلطنت دلار/ امکان جایگزینی پول آمریکایی در کوتاه‌مدت وجود ندارد؟

امروزه کشور‌های متعددی از برزیل گرفته تا کشور‌های آسیای جنوب شرقی خواستار انجام تجارت جهانی بر پایه ارز‌های دیگری به‌جز دلار آمریکا هستند. این درحالی است که این ارز برای چندین دهه پادشاه تجارت جهانی بوده و این پادشاهی در عرصه تجارت جهانی تنها به این دلیل که ایالات متحده بزرگ‌ترین اقتصاد جهان است، نبوده است؛ بلکه دلیل دیگر آن توجه به این واقعیت است که نفت به عنوان کالایی کلیدی در اقتصاد‌های بزرگ و کوچک، به دلار قیمت‌گذاری می‌شود. همچنین بیشتر کالا‌های پایه نیز با دلار آمریکا قیمت‌گذاری و معامله می‌شوند.

به گزارش دنیای اقتصاد، براساس گزارشی تحلیلی از سی‌ان‌بی‌سی، از زمانی که فدرال رزرو برای مبارزه با تورم داخلی، افزایش نرخ بهره را آغاز کرد، بسیاری از بانک‌های مرکزی در سراسر جهان نرخ بهره را برای جلوگیری از خروج سرمایه و کاهش شدید ارزش پول خود افزایش داده اند. داده‌های صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که به‌وضوح، دلار آمریکا همچنان در ذخایر جهانی ارز غالب است، اگرچه سهم آن در ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی نسبت به ۷۰درصد در ۱۹۹۹ کاهش یافته است.

براساس داده‌های صندوق بین‌المللی پول، دلار آمریکا در سه‌ماهه چهارم سال گذشته ۳۶/ ۵۸درصد از ذخایر ارزی جهان را به خود اختصاص داده است. در مقایسه، یورو در رتبه دوم قرار دارد و حدود ۵/ ۲۰درصد از ذخایر ارز جهانی را به خود اختصاص داده است؛ این درحالی است که یوان چین تنها ۷/ ۲درصد از ذخایر را در همین دوره تشکیل می‌دهد.

در حال حاضر چین با توجه به سلطه خود بر تجارت جهانی و به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان، تلاش می‌کند در تجارت جهانی از یوان استفاده کند. همچنین براساس داده‌های صندوق بین‌المللی پول در مورد مسیر تجارت در ۲۰۲۲، چین در ترکیب واردات و صادرات، بزرگ‌ترین شریک تجاری ۶۱ کشور بوده است؛ این درحالی ا‌ست که ایالات متحده بزرگ‌ترین شریک تجاری ۳۰ کشور بوده است.

سدریک چهاب، از موسسه سرمایه‌گذاری فیچ سولوشنز، معتقد است ممکن است اقتصاد چین همچنان در حال رشد باشد، بنابراین احتمالا این کشور نفوذ بیشتری در موسسات مالی جهانی و تجارت و ... خواهد داشت. چین که مدت‌ها یکی از دو دارنده بزرگ اوراق قرضه خزانه‌داری ایالات متحده بوده است، به طور پیوسته درحال کاهش دارایی‌های خود از این قالب است. آخرین داده‌های وزارت خزانه‌داری ایالات متحده نشان می‌دهد که چین تا فوریه سال جاری نزدیک به ۸۴۹میلیارد دلار از اوراق خزانه‌داری ایالات متحده را در اختیار داشته است، که این رقم کمترین میزان در طول ۱۲ سال گذشته است.

اما چین تنها کشوری نیست که خواستار دور شدن از دلار آمریکاست؛ لولا رئیس‌جمهور برزیل نیز در ماه آوریل به پکن سفر کرد و بنابر گزارش‌ها خواستار کاهش اتکا به دلار آمریکا برای تجارت جهانی شد. براساس داده‌های شرکت داده‌ای اس‌اندپی گلوبال مارکت اینتلیجنس، تجارت بین برزیل و چین در ۲۰۲۲ به ۱۵۰میلیارد دلار رسیده است، که بیانگر افزایش ۱۰درصدی نسبت به سال گذشته است. همچنین گفته می‌شود که انور ابراهیم، نخست‌وزیر مالزی، در سفر اخیر خود به چین، پیشنهاد ایجاد «صندوق پولی آسیایی» را برای کاهش اتکا به دلار آمریکا مطرح کرده است.

همچنین در نشست وزرای دارایی و بانک‌های مرکزی آسه‌آن در ماه مارس در اندونزی، سیاستگذاران درباره ایده کاهش اتکای خود به دلار آمریکا، ین ژاپن و یورو و «حرکت به تجارت با ارز‌های محلی» بحث کرده‌اند. در اوایل آوریل، وزارت امور خارجه هند اعلام کرده است که هند و مالزی شروع به انجام مبادلات تجاری خود با روپیه هند کرده‌اند. تحلیلگران می‌گویند تغییر تحرکات اقتصاد جهانی باعث به وجود آمدن روندی به نام دلارزدایی می‌شود که می‌تواند به طرق مختلف به نفع اقتصاد‌های محلی باشد.

مارکوس کارامورو، سفیر سابق برزیل در چین، در این‌باره می‌گوید، تجارت با ارز‌های محلی به صادرکنندگان و واردکنندگان اجازه می‌دهد تا خطر‌ها را تعدیل کنند، گزینه‌های بیشتری برای سرمایه‌گذاری و اطمینان بیشتری در مورد درآمد‌ها و فروش داشته باشند. در همین حال، رشد بلوک‌های اقتصادی غیرآمریکایی نیز این اقتصاد‌ها را تشویق می‌کند تا برای استفاده گسترده‌تر از ارز‌های خود تلاش کنند. صندوق بین‌المللی پول تخمین می‌زند که آسیا می‌تواند بیش از ۷۰درصد در رشد جهانی در سال جاری مشارکت داشته باشد.

بر اساس این گزارش، خطرات ژئوپلیتیک نیز روند دور شدن از دلار آمریکا را تسریع بخشیده است. گالوین چیا از اعضای شرکت خدمات مالی و بانکداری بریتانیایی نات‌وست می‌گوید ریسک سیاسی به ایجاد ابهامات و تغییرپذیری در مورد اینکه دلار آمریکا تا چه اندازه یک پناهگاه امن است کمک می‌کند. مارک تینکر، رئیس مرکز مطالعات آسیا در مؤسسه آکسا فراملینگتون، باور دارد آنچه باعث تسریع درخواست‌ها برای دلارزدایی شده است، تصمیم ایالات متحده برای مسدود کردن ذخایر ارز خارجی روسیه پس از حمله مسکو به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ بوده است.

بر اساس گزارشی از بلومبرگ، یوآن به عنوان پرمعامله‌ترین ارز در روسیه، جایگزین دلار آمریکا شده است. تاکنون، ایالات متحده و متحدان غربی آن بیش از ۳۰۰میلیارد دلار از ذخایر ارز خارجی روسیه را مسدود کرده و چندین دور تحریم‌ها را علیه مسکو و الیگارش‌های این کشور اعمال کرده‌اند. این امر روسیه را مجبور کرده است تجارت خود را به ارز‌های دیگر تغییر دهد و طلا را در ذخایر خود افزایش دهد؛ بنابراین این احتمال وجود دارد که مخالفت با سیاست خارجی ایالات متحده، خطر مصادره یا توقیف اموال برای دیگر کشور‌های جهان را به همراه داشته باشد.

به گفته تینکر، باید جایگزینی برای تبدیل دارایی‌های کشور‌های جهان به ارزی غیر از دلار وجود داشته باشد. در خاورمیانه، عربستان سعودی صادرکننده بزرگ نفت نشان داده است که پذیرای تجارت با ارز‌های دیگر غیر از دلار آمریکاست.

اگرچه تحلیلگران پیش‌بینی نمی‌کنند که در کوتاه‌مدت بتوان دلار را از تجارت نفتی حذف کرد، اما آنچه بیشتر می‌گویند این است که بازیگر دیگری در شهر وجود دارد. با وجود روند آهسته کاهش هژمونی دلار، انتظار سقوط دلار در آینده نزدیک وجود ندارد، چراکه در حال حاضر هیچ جایگزینی برای دلار وجود ندارد. به گفته چهاب، یورو تا حدودی یک اتحادیه مالی و پولی ناقص است، ین ژاپن نیز که یکی دیگر از ارز‌های ذخیره است، دارای انواع چالش‌های ساختاری از نظر بار بدهی بالاست و یوآن چین نیز کاستی‌هایی دارد.

ذخایر یوآن به عنوان سهمی از کل ذخایر تنها حدود ۵/ ۲درصد از کل ذخایر ارزی است و چین همچنان محدودیت‌های حساب جاری دارد. این بدان معناست که زمان زیادی طول می‌کشد تا هر ارز دیگری، جایگاه کنونی دلار را از آن خود کند. داده‌های صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که تا سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۲، بیش از ۵۸درصد از ذخایر جهانی به دلار آمریکا نگه‌داری می‌شود، که بیش از دو برابر سهم یورو، دومین ارز پرطرفدار در جهان است.

یکی از اعضای ناتو در این خصوص اظهار می‌کند که سیستم ذخیره بین‌المللی هنوز یک سیستم تحت سلطه ذخایر ایالات متحده است. تا زمانی که این ارز، اکثریت را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و مادامی که سیستم ارزی یا اقتصاد دیگری خواهان افزایش نفوذ بین‌المللی خود، داشتن قابلیت تبدیل، برخورداری از نرخ شناور و داشتن قابلیت تبدیل شدن به ارز ذخیره نباشد، احتمال بسیار کمی وجود دارد که دلار طی ۳ تا ۵ سال آینده با ارز دیگری جابه‌جا شود.