در ۱۰ سال گذشته تورم چه بلایی سر قیمت خوراکی‌ها آورد؟

«سوپر مارکت ۵۰ متری با حدود ۲ میلیارد تومان جنس و مشتری‌خور بالا. فروش؛ ۷ میلیارد تومان.» از این دست آگهی‌ها در اطراف بازار تهران و مناطق مرکزی زیاد است. بررسی‌های میدانی هم‌میهن نشان می‌دهد که این روز‌ها مهاجرت فعالان بازار مواد غذایی به سایر کسب‌وکار‌ها شدت گرفته است. یکی از تجار مواد غذایی که عمده فروش چای و قند و شکر است، به خبرنگار هم‌میهن در این رابطه گفت: «خیلی از دوستان من جنس‌هاشون رو فروختن و از ایران رفتن. می‌گفتن اینجا نمی‌شه کاسبی کرد. تا جنس‌هاشون رو می‌فروختن، کالا دوباره گرون می‌شد و اونا عملا ضرر می‌کردن. من نمی‌تونم از ایران برم. والله اونایی که رفتن وضع‌شون بد نیست.»

به گزارش هم میهن، مهاجرت فعالان بازار مواد غذایی و سوپرمارکت‌ها صرفا به خارج از کشور نیست. بسیاری از سوپرمارکت‌داران، مغازه‌های خود را می‌فروشند و شغل خود را تغییر می‌دهند. بررسی‌های میدانی خبرنگار هم‌میهن نشان می‌دهد که برخی از تجار از ترس از دست دادن سرمایه به بازار‌های سوداگری پناه برده‌اند. این روز‌ها در بازار گروه‌های چندنفره از فعالان بازار مواد غذایی به‌وجود آمده و فعالان در این گروه‌ها به سرمایه‌گذاری در بازارهایی، چون طلا، دلار، بورس و حتی ارز دیجیتال می‌پردازند. یکی از سوپرمارکت‌داران که واحد تجاری خود را با تمام کالاهایش برای فروش گذاشته بود گفت: «من هر روز ساعت ۷ صبح مغازه رو باز می‌کنم و تا آخر شب دارم مغازه رو می‌چرخونم، اما درآمدم خوب نیست. هر بار که می‌خوام جنس بخرم باید کلی بیشتر پول بدم. الان چند وقته که می‌خوام مغازه را بفروشم و برای همین به‌جای اینکه جنس بخرم دلار می‌خرم. خیلی بیشتر از خرید جنس سود کردم و می‌خوام مغازه را بفروشم و سرمایه‌گذاری کنم.»

این روز‌ها اگر در دیوار، فروش سوپرمارکت را سرچ کنید با انبوهی از آگهی‌های فروش سوپرمارکت مواجه می‌شوید. یک آگهی در دیوار با توضیحات زیر منتشر شده است: «۳۵ متر سوپرمارکت با همه جنس و لوازم فروخته می‌شود. این واحد تجاری با خودرو و ملک در مناطق ۴ و ۵ هم معاوضه می‌شود.» تحلیل آگهی‌های دیوار و تماس با کسانی که در دیوار آگهی فروش سوپرمارکت گذاشته‌اند نشان می‌دهد که این افراد قصد تغییر شغل و سرمایه‌گذاری در سایر بازار‌ها را دارند.

یکی دیگر از آگهی‌دهندگان در پاسخ به خبرنگار هم‌میهن گفت: «من قیمت رو پایین گذاشتم، چون می‌خوام سریع بفروشم. سوپرمارکت من بالای ۱۵ سال سابقه داره و مشتری‌خورش عالیه، اما من می‌خوام شغلم رو تغییر بدم.» بسیاری از کسانی که واحد‌های تجاری خود را برای فروش گذاشته بودند قصد سرمایه‌گذاری در سایر بازار‌ها با پول حاصل از فروش واحد تجاری خود را داشتند. تماس‌های خبرنگار هم‌میهن با مالکان سوپرمارکت‌های آگهی‌شده در دیوار نشان می‌دهد که بسیاری از این فروشندگان واحد تجاری خود را با ملک، خودرو و حتی طلا معاوضه می‌کنند.

از سه ماه پیش تاکنون بسیاری از کالا‌های اساسی از جمله چای، شکر و تخم‌مرغ افزایش قیمت چشم‌گیری داشته‌اند. بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که چای کلکته باروتی در بازار به قیمت ۲۱۵ هزار تومان به ازای هر کیلو فروخته می‌شود و این درحالی‌ست که همین چای تا قبل از عید حدود ۱۱۰ هزار تومان قیمت داشت. مرغ به کیلویی ۸۵ هزار تومان رسیده است و برنج ایرانی بین ۹۰ تا ۱۴۰ هزار تومان معامله می‌شود. شکر هم به صورت عمده فروشی حدود ۲۴ هزار تومان قیمت دارد، اما به‌صورت خرده‌فروشی حدود ۳۰ تا ۳۵ هزار تومان معامله می‌شود. همین چند روز پیش اخبار زیادی در رابطه با نایاب شدن شکر منتشر شد و همین موضوع به افزایش قیمت شکر نیز منجر شد.

بررسی آمار‌های ۱۰ ساله بانک مرکزی از روند تورم خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها نشان می‌دهد که در سال ۹۲ تورم این بخش حدود ۴۱ درصد بود، اما در سال‌های ۹۳، ۹۴ و ۹۵ تورم بخش خوراکی به زیر ۱۰ درصد رسید و بسیاری از کارشناسان عقیده دارند که کاهش تورم به دلیل امضای برجام و بهبود سیاست خارجی بوده است. از سال ۹۶ روند تورم خوراکی‌ها دوباره صعودی شد و در این سال تورم خوراکی به ۹/۱۳ درصد رسید. سال ۹۷ تورم خوراکی‌ها دوباره به بالای ۴۵ درصد رسید و در سال ۹۸ این عدد به بالای ۵۰ درصد صعود کرد. سال ۹۹ هم تورم خوراکی‌ها همچنان صعودی بود و به ۵۵ درصد رسید. تورم خوراکی در سال ۱۴۰۰ همچنان در محدوده ۵۰ درصد ماند و طبق آمار‌های بانک مرکزی تورم خوراکی‌ها در سال ۱۴۰۱ تا بهمن‌ماه به ۶۷ درصد رسیده است. از بهمن ۱۴۰۱ به بعد آمار‌های تورم مرکز آمار منتشر نشد و بسیاری از کارشناسان عقیده دارند که از آن زمان تا به امروز مواد غذایی حداقل ۵۰ درصد گران شده است. روند رشد قیمت اقلام غذایی بر میزان تقاضا اثر گذاشته و سود صاحبان فروشگاه‌ها را کاهش داده است.

نگاه کارشناس

رئیس هیئت امنای بازار مواد غذایی در گفتگو با هم‌میهن گفت: سه موج گرانی در یک دهه!

بررسی‌های هم‌میهن نشان می‌دهد که بسیاری از تاجران و فروشندگان مواد غذایی این بازار را ترک کرده‌اند. مجتبی غمخواری، رئیس هیئت امنای بازار مواد غذایی تهران در گفتگو با هم‌میهن گفت: «کوچ تجار صحت دارد، برخی از تجار کسب و کار خود را به خارج از کشور منتقل کرده‌اند و برخی دیگر کسب‌وکار را رها کردند و به سوداگری روی آورده‌اند. تجار بازار هر روز قیمت دلار را چک می‌کنند و بسیاری از تجار کار خود را رها کرده‌اند و به خرید و فروش دلار و طلا روی آورده‌اند.»

‌بررسی‌های میدانی هم‌میهن از قیمت چای نشان می‌دهد که چای در چند ماه گذشته به شدت گران شده است. دلیل این اتفاق چیست؟

سه ماه پیش بود که مدیرعامل یک شرکت چای مقدار زیادی چای برای واردات به کشور با دلار ۲۸.۵۰۰ تومانی ثبت سفارش کرد. تخصیص این مقدار زیاد ارز به یک برند برای واردات چای درحالی بود که بقیه واردکنندگان چای ارز خود را به صورت آزاد دریافت کردند. این کار سهم تجار حوزه چای را پایمال کرد. این شرکت حدود ۲ هزار و ۵۰۰ تن چای ثبت سفارش کرد که نیاز ۲ سال و نیم بازار چای ایران را برطرف می‌کند. واردات چای باعث شد که رئیس‌جمهور هم در این مورد حرف بزند. ما هم پیگیری‌هایی کردیم، اما فکر می‌کنم فعلا قرار نیست این ماجرا تعیین‌تکلیف شود. بچه‌های بازار چندین بار برای پیگیری این پرونده تجمع کردند و آخرین تجمع هم به روز یکشنبه برمی‌گردد.

تجار چای ایران با تجمع قصد دارند تکلیف این پرونده را روشن کنند. این افراد که چای را از هند و سریلانکا وارد کرده‌اند، تعهد دادند که چای درجه یک به مردم عرضه می‌کنند و قیمت چای را ثابت نگه می‌دارند، اما از سه ماه قبل تا به امروز چای بیش از ۶۰ درصد گران شده و بسیاری از بازاریان عقیده دارند که احتمالا تا ماه‌های آینده این رشد قیمت به ۱۰۰ درصد هم می‌رسد. به تجار چای قول داده بودند که تعهدات ارزی به آن‌ها تعلق می‌گیرد، اما این اتفاق نیفتاد و تجار در ۲ روز گذشته تعهدات ارزی خود را با دلار آزاد پرداخت کردند. همین موضوع باعث شده تا چای در چند ماه گذشته به شدت رشد قیمت داشته باشد.

‌این روز‌ها اخباری از کمبود شکر در بازار وجود دارد. وضعیت بازار شکر چطور است؟ چرا شکر ناگهان از قیمت ۱۸ هزار تومان به ۳۰ هزار تومان رسیده است؟

قیمت مصوب دولتی شکر قبل از عید ۱۸ هزار تومان بود. دولت از سال قبل برای قیمت‌گذاری شکر تصمیم نگرفت و همین عدم قیمت‌گذاری بازار شکر را به هم ریخت. در حال حاضر قیمت عمده‌فروشی شکر در بازار تهران به ۲۴ هزار تومان رسیده است. شکر به صورت خرده‌فروشی حدود ۳۰ تا ۳۵ هزار تومان فروخته می‌شود. ما سالانه به واردات ۲ میلیون تن شکر نیاز داریم. ۵/۱ میلیون تن از این شکر را شرکت‌های دولتی وارد می‌کنند و حدود ۵۰۰ هزار تن شکر از مجاری خصوصی تامین می‌شود. عدم مدیریت باعث ایجاد بحران در بازار شکر شد و به نظر می‌رسد روند قیمت شکر در ماه‌های آینده صعودی است.

‌وضعیت بازار برنج ایرانی چگونه است؟

برنج ایرانی دیگر مانند گذشته بازار ندارد. مشتری برنج ایرانی کم شده است و من دیدم که بار برنج بسیاری از تجار آفت زده است. بسیاری از تجار، برنج خود را با اقساط سه‌ماهه و قیمت‌های پایین به مشتریان می‌فروشند. مثلا یک تاجر سه ماه قبل برنج ایرانی خود را کیلویی ۷۰ هزار تومان و با چک‌های سه‌ماهه به فروش رسانده، اما حالا برنج گران شده است. ذلیل شدن بخش برنج چه علتی دارد؟ چون دولت ۲ میلیون تن برنج از پاکستان و هندوستان وارد کرده است.

‌به نظر شما بازار مواد غذایی در چند ماه آینده چه وضعیتی خواهد داشت؟

با این نحوه مدیریت اقتصاد اصلا نمی‌توان روی کالا‌ها قیمت‌گذاری کرد، اما به نظرم با این نحوه مدیریت بازار نمی‌توانم چندان به ارزانی کا‌های اساسی امیدوارم باشم. از شب عید تا به امروز تقریبا همه کالا‌هایی که در بازار فروخته می‌شود، گران شده است. از مرغ و گوشت بگیر تا برنج و شکر و چای، بین ۵۰ تا ۱۰۰ درصد گران شده‌اند.

‌بررسی میدانی هم‌میهن نشان می‌دهد که بسیاری از فروشندگان مواد غذایی در سطح کشور در حال فروش واحد تجاری خود هستند و برای درآمدزایی به بازار‌های موازی پناه برده‌اند. این موضوع صحت دارد؟

تحریم‌ها باعث خروج سرمایه از کشور شده است. تحریم جز برای کاسبان تحریم منفعتی ندارد. تجار سرمایه‌دار بازار، سرمایه خود را از بازار خارج می‌کنند. بله کوچ تجار صحت دارد، برخی از تجار کسب و کار خود را به خارج از کشور منتقل کرده‌اند و برخی دیگر کسب‌وکار را رها کردند و به سوداگری روی آورده‌اند. تجار بازار هر روز قیمت دلار را چک می‌کنند و بسیاری از تجار کار خود را رها کرده‌آند و به خرید و فروش دلار و طلا روی آورده‌اند.

برای مثال یک تاجر چای با یک میلیارد تومان سرمایه ۲۰۰ کارتن چای می‌خرد و اگر همه این چای‌ها را بفروشد می‌تواند ۱۰۰ میلیون تومان سود کند. فروش این میزان چای حداقل سه ماه زمان می‌برد و این یعنی یک تاجر چای با سرمایه یک میلیارد تومان می‌تواند ماهیانه به‌طور میانگین ۳۰ میلیون تومان درآمد داشته باشد. مشکل اینجاست که به دلیل تورم افسارگسیخته کالاها، تاجر بعد از سه ماه دیگر نمی‌تواند با یک میلیارد تومان ۲۰۰ کارتن چای بخرد و حالا به یک میلیارد تومان ۱۵۰ کارتن چای به او می‌دهند. برای همین موضوع بسیاری از تجار چای، کالا‌های خود را نمی‌فروشند. در مقابل تاجر با خرید دلار و طلا سود بیشتری نسبت به تجارت کسب می‌کند و همین موضوع باعث می‌شود تا تجار به بازار‌های موازی پناه ببرند.

‌وضعیت بازار روغن در سال گذشته چگونه بود؟

قیمت روغن در سال گذشته حدود ۱۰ برابر شد. پارسال یک حلب روغن ۵ کیلویی ۵۰ هزار تومان بود، اما بعد از گرانی به ۵۰۰ هزار تومان رسید. اما بعد از کاهش التهاب بازار قیمت روغن به ۳۷۰ هزار تومان رسید. قیمت روغن فعلا روی همین حدود ثابت مانده است و به نظر می‌رسد روغن تنها کالایی است که فعلا نباید منتظر افزایش قیمت آن ماند. شما پرسیدید که مردم راحت روغن می‌خرند؟ باید بگویم که روغن در بازار هست و هیچ کمبودی در این مورد نداریم، اما قدرت خرید مردم کاهش یافته است و دیگر توان خرید روغن را ندارند. مشاهدات ما از میزان خرید و فروش روغن در بازار نشان می‌دهد که خرید و استفاده از روغن از سمت مردم کاهش پیدا کرده است. کاهش مصرف مواد غذایی از سمت مردم و کاهش ثبت سفارش مواد غذایی توسط فروشگاه‌ها فقط مختص به روغن نیست و تقریبا خرید فروشگاه‌های مواد غذایی و به‌تبع آن مردم در اکثر کالا‌ها محدود شده است.

‌شرایط برای تداوم کار را چگونه می‌بینید؟

دیروز یک پسربچه ۸ ساله به من گفت: «عمو من پفک ۴ هزار تومنی رو یادم میاد» این جمله خیلی دردناک است. در عین حال نشان می‌دهد که تورم مواد غذایی در سال‌های اخیر شدت گرفته است. برای پی بردن به تورم افسارگسیخته در بخش خوراکی‌ها نیاز نیست آمار‌های تورم را از سال ۹۲ بررسی کنیم. از همین سه ماه پیش تا به امروز بسیاری از کالا‌های اساسی بیش از ۵۰ درصد گران شدند. به نظر من از سال ۹۲ تا به امروز سه دوره تورم افسارگسیخته را طی کردیم. دوره اول مربوط به سال‌های ۹۰ تا ۹۲ بود.

دوره دوم بین سال‌های ۹۵ تا ۹۷ بود و دوره سوم از سال ۹۷ شروع شد و هنوز هم تمام نشده است. حتی در زمان برجام هم قیمت‌ها ثبات نداشت و فقط دوره ثبات قیمت خوراکی‌ها به نظر من دوره ریاست‌جمهوری خاتمی بود. ثبات قیمت‌ها در این دوره ناشی از سیاست خارجی تعاملی خاتمی با دنیا بود. اگر دولت می‌خواهد قیمت‌ها به ثبات برسد باید در وهله اول موانع بین‌المللی رفع شود و بعد از آن تجارت باید آزاد باشد. اصلی‌ترین دلیل نوسان شدید قیمت خوراکی‌ها سیاست خارجی است. اگر همین امشب یک رسانه خبر کار کند که فردا می‌خواهیم به آمریکا یک سنگ پرتاب کنیم، دلار ۴ هزار تومان رشد می‌کند. زمانی که دلار رشد کند، همه کالا‌ها گران می‌شوند.