افت شدید شاخص‌های سهامی از کجا نشات می‌گیرد؟ با توجه به افزایش میزان دامنه‌نوسان شرکت‌های فعال در بازار‌‌‌‌‌‌های اولیه (بورس تهران و فرابورس ایران) تشدید فرآیند نزول قیمت سهام موضوعی است که می‌تواند به‌طور مستقیم از چنین عاملی نشات بگیرد. در این میان به باور صاحب‌نظران اقتصادی، در صورتی‌که فرآیند بازگشایی دامنه‌نوسان از سوی نهاد ناظر بازار سرمایه اجرایی نشده بود طبعا میزان کاهش بازدهی شاخص‌های سهامی در چند روز اخیر به‌مراتب کمتر از شرایط کنونی بود.
روز گذشته شاخص کل، کانال ۲میلیون و ۳۰۰هزار واحدی را از دست داد و با کاهش ۲/ ۱درصدی در سطح ۲میلیون و ۲۷۸هزار واحدی ایستاد. ریزش تاریخی شاخص کل بورس تهران در روز دوشنبه و سریالی شدن این ریزش‌ها تا پایان هفته، گمانه‌زنی‌ها درباره دخالت سازمان بورس در سازوکار بازار را تقویت کرد. مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» شایعه مداخله را رد کرد و تاکید کرد ادعای نقش داشتن سازمان در ریزش اخیر بورس را پیگیری حقوقی خواهد کرد.
به گزارش دنیای اقتصاد، در ۲۰ دقیقه ابتدایی شروع معاملات روز چهارشنبه بورس تهران متقاضیان توانستند جریان معاملات را به سمت صعود هدایت کنند. دقیقا موجی شکل‌گرفت که توانست اعتماد برخی از سرمایهگذاران را برای دقایقی جلب کند اما در ادامه حجم عظیمی از عرضه همانند روزهای پیشین تشکیل شد و هیجان خرید درمیان سرمایهگذاران فرونشست. بدین تریب شاخصکل بورس اوراق‌بهادار تهران در دادوستد‌‌‌‌‌‌های آخرین روز کاری خود طی هفته‌جاری با ۲۲/ ۱درصد افت همراه شد و تا سطح ۲میلیون و ۲۷۷هزار‌واحدی کاهش ارتفاع داد. شاخصکل هموزن هم در ادامه روند ریزشی خود، افتی به‌مراتب بالاتر از نماگر اصلی بورس را به‌ثبت رساند به‌نحوی‌که این معیار بورسی در پایان معاملات روز گذشته ۲۴/ ۲درصد کاهش را تجربه کرد. افت بیشتر نماگر هموزن که به‌نوعی ویترین شرکت‌های کوچک و متوسط بورسی نیز محسوب می‌شود، می‌تواند نشات‌گرفته از افزایش‌‌‌‌‌‌های اخیری باشد که تجربه کرده‌است، به‌عبارتی تسریع روند اصلاحی در معیار هموزن به دلیل بازدهی بالایی بوده که طی چند وقت گذشته تجربه کرده‌است.
افت یک معیار بورسی
ارزش معاملات خرد (سهام و حق‌تقدم) بورس تهران در معاملات روزی که سپری شد نیز نسبت به‌روز ماقبل معاملاتی با افت چشمگیری مواجه بود، به‌نحوی‌که این پارامتر بورسی در 20 اردیبهشت ماه به رقم 10هزار و 653میلیارد تومانی بازگشت. کاهش انگیزه سرمایهگذاران برای انجام دادوستد در بازار سهام را می‌توان از عوامل اثر‌‌‌‌‌‌گذار در افت ارزش معاملات خرد درنظر گرفت. در این میان برخی از صاحب‌نظران بورسی معتقدند کاهش ارزش معاملات می‌تواند به‌نوعی از تداوم عدم‌اقبال معامله‌گران در آخرین روز معاملاتی هفته را به نمایش بگذارد.
4 روز خروج سنگین
ارزیابی وضعیت ورود و خروج پول حقیقی در بورس تهران حکایت از این مهم دارد که دیروز هم فرار سرمایه 2هزار و 422میلیارد‌تومانی به‌ثبت رسید. در فرابورس ایران هم (بدون‌احتساب بازار پایه) 332میلیارد‌تومان خروج نقدینگی از سوی معامله‌گران خرد به‌وقوع پیوست. اکنون 4روز متوالی است که بورس تهران با خروج شدید جریان نقد حقیقی همراه بوده که تقریبا مشابه این حجم از افت در بازار بی‌‌‌‌‌‌سابقه است.
افت ریالی و دلاری
در نگرشی کلان به روند اصلاح قیمت سهام شرکت‌ها مشاهده می‌شود که سهام (دلاری و ریالی) با عرضه شدید از سوی سرمایهگذاران همراه بودند، به‌طوری‌که در 20 اردیبهشت صنایعی نظیر خودرو، بانک، فرآورده‌های نفتی، فلزات اساسی به ترتیب با بیشترین میزان عرضه از سوی فروشندگان همراه شدند، به‌عبارتی صنایع مذکور بیشترین میزان خروج پول به لحاظ درصدی را به خود اختصاص دادند.
رقابت عرضه و تقاضا
با توجه به آمار و ارقام ذکرشده طی دادوستدها در آخرین روز معاملاتی هفته، با بررسی نمودار قیمتی شاخصکل بورس اوراق‌بهادار تهران، پس از دور روز ریزش سنگین، نماگر یادشده روز سه‌شنبه را با تلاش بسیاری و با تقابل تقاضا بر عرضه بازی را به رنگ‌سبز تمام کرد، اما وجود تمایلات نزولی زیاد در بازار آن‌هم به دلیل وجود پایه و اساس تصمیمات هیجانی درمیان بسیاری از معامله‌گران بازار سهام که عمدتا ناشی از جابه‌جا‌کردن نقدینگی بین بازارها برای شناسایی سود بیشتر است، باعث شد در نهایت روز گذشته نیز بازار به رنگ سرخ دربیاید. حال با بررسی تکنیکالی شاخصکل درمییابیم که نماگر اصلی تالار شیشه‌ای پس از نزدیک شدن به محدوده مقاومتی فیبوناچی618/ 3 یا همان سطح دو‌میلیون و 656هزار‌واحدی شاخص، حال بازار با واکنش به این سطح همراه است. به این ترتیب پس از رسیدن اندیکاتور RSI محدوده اشباع خرید یا به‌عبارت دیگر منطقه کاهش تقاضا، بازار نسبت به این سطح مقاومتی واکنش سریعی نشان داده‌است. با بازگشت خط قدرت خریدار به‌فروشنده یا همان اندیکاتور RSI به منطقه تعادلی 50درصد، می‌توان گفت که ایستادن شاخصکل در سطح فعلی، به دلیل واکنش نشان‌دادن به سطح مهم و روانی 618/ 2درصدی فیبوناچی که سطح دو‌میلیون و 264هزار واحد بوده‌است، بنابراین بیش‌بینی می‌شود که سطح مقاومتی یادشده می‌تواند طی روزهای معاملاتی هفته آتی نیز در بازسازی تعادل نسبی در تداوم ریزش شاخص بسیار موثر باشد. علاوه‌بر این با رسم نمودار سری زمانی اصلاحی فیبوناچی در کنار ابزار فیبوناچی اصلاحی، می‌توان پیش‌بینی کرد که بورس تهران تا پایان اردیبهشت در یک دامنه محدودی در نوسان باشد، زیرا که شیب کاهشی (سرعت افت) به نسبت شیب رشد بازار بیشتر بوده و همین امر باعث‌شده تا حدود زیادی هیجان نزولی و جابه‌جایی چربش تقاضا بر عرضه به‌سرعت اتفاق بیفتد و فشار نزولی از بازار کاسته شود. سناریوی دیگری که در این میان بسیار حائزاهمیت است، این است که در صورتی‌که نرخ دلار توسط سفته‌بازار مجددا داغ شود، بازار سهام با خروج پول بیشتری همراه خواهد شد، به این ترتیب سطح حمایتی دو‌میلیون و 264هزار واحد نیز تا حدود زیادی از کار می‌افتد، بنابراین با توجه به این احتمال ذکرشده پیش‌بینی می‌شود که بازار سهام به تمایلات نزولی خود بیفزاید و تا پایان فصل بهار به قوی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین سطح مقاومتی 618/ 1درصدی خود که سطح یک‌میلیون و 873هزار‌واحدی است نزدیک شود. درصورتی‌که فشار فروش در کنار حجم معاملات فروش مسیر کاهش را نپیماید، شاخصکل بازار سهام می‌تواند چند افت قابل‌توجه دیگر را تجربه کند.
دریچه آمار
در بازار روز گذشته نمادهای معاملاتی «شستا» با 1549 واحد، «رمپنا» با 1314واحد، «خودرو» با 1199واحد، «مبین» با 1100 واحد و «اخابر» با 1087واحد بیشترین تاثیر‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران منفی در حرکت شاخصکل بورس اوراق‌بهادار تهران بودند. در فرابورس ایران نیز نماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی نظیر «وسپهر» با 50واحد و «زاگرس» با 31 واحد بیشترین تاثیر مثبت را در روند حرکتی شاخصکل این بازار اعمال کردند. در عین حال برآیند معاملاتی این شاخصکل این بازار تحت‌تاثیر نماد‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی نظیر «صبا» با 27 واحد، «هرمز» با 23 واحد و «دی» با 16 واحد قرار گرفت، به‌عبارتی نمادهای مطرح‌شده در صدر فهرست شرکت‌هایی با بیشترین اثر‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری منفی قرارگرفتند. در مجموع معاملات بورس تهران و فرابورس ایران (با احتساب بازار پایه) 151نماد معاملاتی در محدوده مثبت و 599نماد در محدوده منفی به‌کار خود پایان دادند. از سویی، تعداد صف‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خرید و فروش در بازار روزگذشته نیز نکات حائزاهمیتی را به جامعه سرمایهگذاران یادآور شد به‌نحوی‌که دیروز 66شرکت با صفوف طولانی خرید همراه بودند، در مقابل 313شرکت هم با سنگین‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین صفوف فروش مواجه شدند.
با نگاهی کلی به شرکت‌هایی که مورد اقبال سرمایهگذاران قرارگرفتند درمییابیم در روز چهارشنبه فقط 13نماد معاملاتی در ارقامی بیش از مثبت 5درصد قرارگرفتند؛ این در حالی است که در بازه مثبت 4 تا مثبت 5درصد هم 19 نماد معاملاتی حضور داشتند.
دنیای اقتصاد- علی عبدالمحمدی: سرانجام منابع مالی که از بخش مولد اقتصاد کشور خارج می‌شود، چیست؟ پارک پول در کف حساب کار‌‌گزاری‌‌‌‌‌‌ها موضوعی است که می‌تواند در برهه فعلی از سوی برخی از تحلیلگران بورسی وزن بگیرد. این قشر از فعالان بر این باورند، سرمایهگذاران عمدتا ریسک‌گریز عمدتا در چنین مواقعی بخش عمده جریان نقد را از گردونه معاملات خارج می‌کنند و تا زمان بازگشت آرامش به بورس نظار‌‌‌‌‌‌ه‌‌‌‌‌‌گر بازار خواهند بود. در سناریوی دیگر تزریق منابع مالی به صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌تواند از جانب معامله‌گران صورت پذیرد.
دقیقا افرادی که عمدتا به‌طور مستقیم وارد جریان معاملات بورس می‌شدند، حال با تغییر فاز بازار رو به سمت سرمایه‌گذاری غیر‌مستقیم خواهند آورد. این افراد کسب سود حداکثری را در دستور کار معاملاتی خود دارند و در بازه‌های مختلف زمانی بعضا در ارز، سکه، خودرو، سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس و اکنون سرمایه‌گذاری غیر‌مستقیم در بازار مسیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری را پیگیری می‌کنند. در حال‌حاضر افزایش ورود نقدینگی به صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌تواند به‌عنوان گواهی در این موضوع محسوب شود. به روایت آمار و ارقام، صندوق‌های سرمایه‌گذاری«ETF» نظیر سهامی، مختلط و درآمد ثابت در روز چهارشنبه یک‌هزار میلیارد‌تومان جذب پول داشتند. در این میان صندوق‌های درآمد ثابت نیز عمدتا جذب بیشتری از نقدینگی را به خود اختصاص دادند. این مهم در حالی رویداد که دیروز فروش سهام از سوی ۶۰شرکت بزرگ بورسی شدت گرفت.
منشأ سقوط آزاد چیست
اما افت شدید شاخص‌های سهامی از کجا نشات می‌گیرد؟ با توجه به افزایش میزان دامنه‌نوسان شرکت‌های فعال در بازار‌‌‌‌‌‌های اولیه (بورس تهران و فرابورس ایران) تشدید فرآیند نزول قیمت سهام موضوعی است که می‌تواند به‌طور مستقیم از چنین عاملی نشات بگیرد. در این میان به باور صاحب‌نظران اقتصادی، در صورتی‌که فرآیند بازگشایی دامنه‌نوسان از سوی نهاد ناظر بازار سرمایه اجرایی نشده بود طبعا میزان کاهش بازدهی شاخص‌های سهامی در چند روز اخیر به‌مراتب کمتر از شرایط کنونی بود.
این در حالی است که افزایش دامنه‌نوسان توانست شدت ریزش قیمت‌ها را بیشتر کند. حال تبعات این رویداد می‌تواند به عدم‌شکل‌‌‌‌‌‌گیری فرسایش در مسیر تخلیه بازار منتهی شود، به‌عبارتی پیامد افت سنگین بورس می‌تواند منجر به بازگشت زود‌‌‌‌‌‌هنگام شاخص‌های سهامی به روند تعادلی شود.
هر چند در بازار مطرح می‌شود که دستور غیر‌مستقیم سازمان بورس به صندوق‌ها، بازارگردان‌ها و برخی حقوقی‌‌‌‌‌‌ها مبنی‌بر ضرورت افزایش میزان عرضه سهام، باعث ایجاد چنین شرایطی شده‌است. در این میان نباید فراموش کرد که در بحبوحه ریزش قیمت سهام، در بورس به‌طور سنتی بازار شایعات نیز داغ پیگیری می‌شود. مجید عشقی ریاست سازمان بورس روز گذشته با حضور در دانشگاه تهران در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» به‌طور کلی موضوع مداخلات این نهاد را تکذیب کرد و خبر از پیگیری شایعات داد.
سازمان ابزار دخالت در مکانیزم طبیعی بازار را ندارد
دیروز مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق‌بهادار مهمان اولین نشست علمی بورس و دانشگاه در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران بود. عشقی در جواب به سوال خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» در مورد اینکه بعد از تجربه ریزش تاریخی بورس تهران در سال99 و خلق خاطرات تلخ برای سهامداران در این سال، چرا سازمان بورس نتوانست در حفاظت از سبد حقیقی‌‌‌‌‌‌‌های بازار سهام، موفق عمل کند و چرا بعد از تجربه آن اتفاقات تلخ در سال99، سازمان بورس راهکارهایی را در راستای ممانعت از تزریق هیجان به بازار و محافظت از پورتفوی سهامداران انجام نداد، گفت: فراز و فرود در بازار یک امر طبیعی است و از اول اسفند تا نیمه اردیبهشت سال‌جاری، شاخصکل بورس تهران 65درصد و نماگر هموزن رشد 85درصدی داشته است. نمی‌توان از یک بازار برای همیشه انتظارات صعودی داشت. دلیل زیادشدن‌درصد ریزش در روز دوشنبه نیز افزایش دامنه‌نوسان بوده‌است. در ریزش‌‌‌‌‌‌‌های قبلی بورس تهران، سهام با دامنه‌نوسان 7درصد در بازار موجود نبود که شاخصکل افت بیش از 5درصد را تجربه کند. در شرایط عادی قبلا امکان‌پذیر نبود که بازار افت بیش از 5درصد را تجربه کند، چون دامنه‌نوسان نمادها تا محدوده مثبت و منفی 5درصد بود.
رئیس سازمان بورس در ادامه صحبت‌هایش به موضوع نتیجه‌‌‌‌‌‌‌بخش‌بودن و مثمرثمر واقع‌شدن افزایش دامنه‌نوسان اشاره کرد و گفت اگر در مقطع فعلی در بورس تهران موضوع افزایش دامنه‌نوسان نمادهای بازار اول بورس و فرابورس به 7درصد عملی و اجرایی نشده‌بود، شاید بازار تا مدت‌ها در صف‌فروش گرفتار می‌شد و این چسبندگی در صفوف فروش، منجر به ادامه‌‌‌‌‌‌‌دار‌شدن صفوف گسترده فروش در روزها و حتی ماه‌های آتی می‌شد، اما افزایش دامنه‌نوسان موجب شد که هیجانات بازار در دو روز تخلیه شود. به هیچ‌وجه نمی‌توان برای همیشه تمایلات صعودی را پیرامون بازار سهام حفظ کرد و نوسان‌ها جزء ذات و طبیعت بازار است. او همچنین در بخش دیگری از پاسخ‌‌‌‌‌‌‌هایش به «دنیای‌اقتصاد» به موضوع شایعاتی که پیرامون ریزش هفته‌جاری بورس تهران وجود داشت، اشاره کرد و گفت: سازمان بورس شایعاتی را که پیرامون نقش داشتن این سازمان در ریزش اخیر بازار مطرح‌شده را پیگیری حقوقی خواهد کرد.
او افزود: رشد بازار در چند ماه اخیر با شتاب بالا صورت‌گرفته و متاسفانه بخشی از معامله‌گران بورس تهران، رویکرد کوتاه‌‌‌‌‌‌‌مدتی دارند و 500هزار نفری که به‌صورت روزانه در بورس تهران معامله می‌کنند، هرکدام استراتژی خاص خود را برای معامله دارند و نمی‌توان انتظار داشت که همه این فعالان بازار رو به بالا معامله کنند و شناسایی سود از سوی برخی از معامله‌گران، بازار را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. عشقی در بخش پایانی پاسخ به سوالات «دنیای‌اقتصاد» گفت: شرایط فعلی بورس تهران با سال99 قابل‌مقایسه نیست و P/ E FORWARD بازار سهام در برهه فعلی در محدوده7 قرار دارد، درحالی‌که همین آیتم در سال99 در محدوده بیش از 30 واحد قرار داشت. وی اضافه کرد: صندوق تثبیت بازار و بازارگردان‌ها منابع قابل‌توجهی در اختیار دارند و شرایط فعلی بورس تهران با ریزش سال99 قابل‌مقایسه نیست. در برهه‌‌‌‌‌‌‌های زمانی مختلف در بازار پنیک‌‌‌‌‌‌‌های مقطعی رخ می‌دهد و نمی‌توان کلیت بازار را از نوسان مصون نگه داشت. سهام یک دارایی ریسکی است و سرمایهگذاران می‌توانند از ابزارهای دیگری مانند اوراق‌بهادار با درآمد ثابت با توجه به درجه و ذائقه ریسک‌‌‌‌‌‌‌پذیری خود استفاده کنند. عشقی اضافه کرد که در بلندمدت برای بازار سهام نگرانی خاصی نداریم و امیدواریم با معرفی ابزارهای جدید و ابزارهای مشتقه بازار را گسترش دهیم. سازمان بورس نیز قطعا نمی‌تواند روند بازار را عوض کند و اصلا این سازمان ابزارهای این کار را در اختیار ندارد و هیچ شخص یا نهاد ثالث دیگری توانایی انجام این کار و دخالت در مکانیزم طبیعی بازار را ندارد.
