«فرض کنید این کار را انجام بدهیم. پراید با قیمت دلار ۵۰ تومانی می‌شود ۸ هزار دلار. آیا خریدار خارجی پراید را با این قیمت می‌خرد؟ سمند با قیمت حدودی ۵۰۰ میلیون تومان و تبدیل قیمت ۱۰ الی ۱۱ هزار دلار توسط خریدار خارجی مورد استقبال واقع می‌شود؟ پژو پارس ما را می‌خرند؟ رانا و تارا را با ۲۰ هزار دلار می‌خرند؟ مطلقا نمی‌خرند. تویوتا کرولایی که در بازار حدود ۱۲ الی ۱۳ هزار دلار قیمت دارد در بازار ایران ۳ میلیارد تومان قیمت دارد. این مقایسه را از این جهت انجام دادم که تاکید کنم ما در مورد قیمت ماشین‌های داخلی به اضافه کیفیت ماشین‌ها در مقایسه با قیمت و کیفیت خودرو‌های موجود در بازار جهانی تطبیق منطقی نمی‌بینیم.»
فرارو- مشکلات صنعت خودرو در ایران هر چند وقت یکبار خبرساز می‌شود. عدم توازن میان عرضه و تقاضا، تداوم مشکلات در عرصه قرعه کشی‌های خودرو، گلایه مصرف کنندگان از افزایش سرسام آور قیمت ها، انتقادات گاه و بیگاه مسئولان راهور از کیفیت خودرو‌های ساخت داخل و مهم‌تر از همه عدم حل این مشکلات از سوی تصمیم‌گیران، از جمله نمود‌های مشکلات موجود در بازار خودرو هستند.
به گزارش فرارو، با گذشت بیش از چند دهه، همچنان پرسش‌هایی از جمله چرایی عدم رقابت کیفیت خودرو‌های داخلی با خارجی و علت قیمت بالای خودرو‌های تولید داخل، مطرح است. نکته مهم‌تر این‌که با وجود طرح وعده‌های مداوم از سوی مسئولان، همچنان مشکلات حوزه صنعت خودرو به قوت خود باقی هستند.
مسعود دانشمند، اقتصاددان و عضو اتاق بازرگانی ایران در گفتگو با فرارو در خصوص علل وضعیت نابسامان بازار خودرو و قیمت بالای خودرو‌های تولید داخل گفت: «مسئله مشخص است. صنعت خودرو در ایران بازار انحصاری دارد. وقتی ورود خودرو ممنوع است و قیمت خودرو هم توسط خودروسازان تعیین می‌شود و هر چه هم تولید کنند تا ۵ سال بعد پیش فروش می‌شود. در این وضعیت، معلوم است که این صنعت نه رشد کرده و نه رشد خواهد کرد. صنعت با نیاز بازار و رقابت رشد می کند. وقتی رقابتی وجود ندارد، این شرایط عادی خواهد بود. اگر شما همین حالا از کارخانه تویوتا ماشین بخرید و تحویل بگیرید. به شما گفته می‌شود پرداخت اقساط را از یک سال بعد آغاز کنید. در ایران برعکس است. در ایران اول پول ماشین گرفته می‌شود، ۲ سال بعد تحویل داده می‌شود و قیمت نهایی نیز همان قیمت ۲ سال آینده است.»
دانشمند درباره اعلام نارضایتی و ورشکستگی مالی از سوی برخی خودروسازان داخلی گفت: «خودروسازان همیشه می‌گویند ما ورشکسته ایم، اما هیچ توضیحی نمی‌دهند که چرا صنعت خودروی ما ورشکسته است. خودروسازان، قیمت خودرو را بر اساس تمام قطعات وارداتی بر مبنای دلار، ۵۰ هزار تومانی محاسبه می‌کنند. قطعات داخلی نیز بر اساس قیمت روز حساب می‌شود، پول را هم که پیشاپیش دریافت می‌کنند، پس چرا باید اعلام ورشکستگی شود؟ این منطقی‌ترین سوال است. اگر خودروساز قیمت ثابت ۵ سال پیش را اعلام می‌کرد و اکنون قصد دریافت پول را داشت، قابل درک بود. بر فرض مثال ۵ سال پیش قیمت پراید ۶۰ میلیون و حالا ۱۲۰ میلیون برای کارخانه تمام می‌شود و بنابراین ورشکستگی در این شرایط قابل باور بود. اما وقتی خودروساز پراید را با قیمت روز محاسبه می‌کند، درک ورشکستگی کارخانه‌های خودروسازی برای اقتصاددانان کشور نامفهوم است.»
این عضو اتاق بازگانی درباره الزام واردات خودرو‌های خارجی گفت: «قبل از انقلاب پیکان تولید می‌شد، ولی به خاطر تقاضای زیاد، تحویل این خودرو وارد نوبت شد. دولت بلافاصله مداخله و اعلام کرد اگر کارخانه از پس تقاضای مردم بر نمی‌آید، واردات خودرو آزاد می‌شود. در نتیجه دولت شروع به واردات خودرو معادل پیکان، به اسم هیلمن کرد و اجازه نداد بازار خودرو ملتهب شود. حالا هم تکلیف همان است. دولت می‌تواند عوارض خودرو را کاهش داده و خودرو‌های معادل را قیمت‌های مشابه و حتی کیفیت‌های بالاتر، وارد کند. فرض کنید یک خودرو با کیفیت مثل تویوتا با قیمت حدود ده الی دوازده هزار دلار در بازار جهانی، با دلار صد هزار تومانی وارد شود. این خودرو با این قیمت دلار، یک میلیارد و دویست هزار تومان می شود و نباید با قیمت بیشتر فروخته شود.»
این تحلیلگر اقتصادی در خصوص روند تولید و تجاری سازی خودرو‌های تولید داخل گفت: «خودرو‌های چینی که وارد کشور می‌شود و اینجا مونتاژ می‌شود با قیمت‌های بیش از این رقم‌ها هم فروخته می‌شود. این عدد‌ها از کجا می‌آید؟ مسئله ما احتیاج بازار است. اگر خودروساز کمتر از ۵۰ درصد احتیاج داشته باشد، اجازه نخواهد داشت قطعه وارد کند؛ بنابراین بین ۵۰ تا ۷۰ درصد خودرو‌هایی که اکنون در بازار توسط کارخانه‌ها ارائه می‌شوند، با ارزش نهایی تولیدات داخلی ارائه می‌شوند. بین ۳۰ تا ۵۰ درصد خودرو‌های داخلی با قطعات وارداتی تولید می‌شوند. در چنین وضعیتی این را هم در نظر داشته باشیم که مگر دستمزد کارگران چقدر افزایش پیدا کرده است، مگر قیمت دلار چقدر افزایش پیدا کرده؟ فرض کنیم که ۵۰ درصد قطعات وارداتی است. قیمت دلار پارسال حدود ۴۰ تومان بوده و حالا ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده، دستمزد کارگر هم ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده، سایر نهاده‌ها مثل برق و آب و انرژی مصرفی هم ۳۰ درصد افزایش یافته، در نتیجه قیمت ماشین به نسبت سال گذشته همین موقع، باید ۳۰ درصد افزایش پیدا می‌کرد. پس چرا بیش از حد افزایش پیدا کرده؟ به خاطر همین‌ها است که معتقدم اعلام ورشکستگی از سوی خودروساز‌ها اصلا قابل فهم نیست.»
وی درباره بازار انحصاری صنعت خودرو در ایران و پیامد‌های منفی این وضعیت تصریح کرد: «علت عدم استقلال صنعت خودروسازی از دولت همین بازار انحصاری است که در دست دارند. انحصار، فساد ایجاد می‌کند. وقتی از یک سو جلوی ورود خودرو خارجی گرفته می‌شود و از سوی دیگر فقط خودرو داخلی در اختیار خریداران است، خودرو به عنوان یک کالای تجاری در اختیار مردم است نه کالای مصرفی. یعنی شما ماشین می‌خرید که سپس بفروشید و سود کنید. در نتیجه به دنبال خرید ماشین برای مصرف نخواهید بود. این بازار باعث عدم رشد صنعت خودروسازی است. وقتی خودروسازان، هر خودرویی را با نازل‌ترین قیمت تولید می‌کنند، باز هم مردم می‌خرند، پس چرا باید خودروسازان زحمت بالا بردن کیفیت را به خود بدهند؟»
دانشمند درباره تفاوت صنعت خودروسازی در ایران و سایر کشور‌های آسیایی و علل پیشرفت کیفیت خودرو‌های خارجی توضیح داد: «در کشور‌هایی مثل کره، خودروساز کره‌ای در تلاش است با خودرو‌های اروپایی رقابت کند. در نتیجه در سایه همین رقابت طبیعیست که روی کیفیت، خدمات پس از فروش و مدلسازی بهتر، کار می‌کند، تا بتواند سهم بازار خود را حفظ کند. خودروساز داخلی به چنین زحمتی نیاز ندارد. خودروسازان داخلی ما در سال برای یک میلیون خریدار خودرو تولید می‌کنند و یک میلیون خودرو را تا سال ۱۴۰۳ پیش فروش کرده اند، پس طبیعیست که تلاش نمی‌کنند.»
وی افزود: «مدتی پیش خودروسازان داخلی مدعی بودند که کیفیت خودرو‌های ما حتی از خودرو‌های خارجی هم بهتر است. اما حرف اصلی را در بازار، خریداران می‌زنند. ما گفتیم اگر چنین ادعایی صحت دارد، خودرو تولید داخل را به نمایشگاه‌های بین الملل می‌بریم تا ببینیم واکنش بازار‌های خارجی چگونه خواهد بود. مثلا اگر سمند را به دوبی ببریم، در کنار یک تویوتا، یک مزدا و ... بگذاریم تا ببینیم مشتری هزینه می‌کند که این خودرو را بخرد یا نه. فرض کنید این کار را انجام بدهیم. پراید با قیمت دلار ۵۰ تومانی می‌شود ۸ هزار دلار. آیا خریدار خارجی پراید را با این قیمت می‌خرد؟ سمند با قیمت حدودی ۵۰۰ میلیون تومان و تبدیل قیمت ۱۰ الی ۱۱ هزار دلار توسط خریدار خارجی مورد استقبال واقع می‌شود؟ پژو پارس ما را می‌خرند؟ رانا و تارا را با ۲۰ هزار دلار می‌خرند؟ مطلقا نمی‌خرند. تویوتا کرولایی که در بازار حدود ۱۲ الی ۱۳ هزار دلار قیمت دارد در بازار ایران ۳ میلیارد تومان قیمت دارد. این مقایسه را از این جهت انجام دادم که تاکید کنم ما در مورد قیمت ماشین‌های داخلی به اضافه کیفیت ماشین‌ها در مقایسه با قیمت و کیفیت خودرو‌های موجود در بازار جهانی تطبیق منطقی نمی‌بینیم.»
دانشمند در پایان تاکید کرد: «اگر قصد تغییر شرایط را داریم باید اجازه بدهیم خودروساز‌های خارجی وارد بازار رقابت داخلی شوند و رقابت شکل بگیرد. در ضمن دولت باید دست از حمایت خودروسازان داخلی بردارد، در این شرایط است که می‌بینیم کیفیت خودرو‌ها افزایش خواهد یافت. خودروساز ما با توجه به کیفتی که ارائه می‌دهد در حال گران فروشی به مردم است. چرا گران فروشی می‌کند؟ چون بازار انحصاری در دست دارد. کافیست ورود خودرو‌ها آزاد شود تا ببینیم هیچکس حاضر نیست از جلوی درب ایران خودرو و سایپا رد بشود.»
