چرا اردوغان هنوز محبوبیت دارد؟

در حالی‌که کمتر از یک هفته تا زمان برگزاری دور دوم انتخابات ریاست جمهوری ترکیه باقی مانده به نظر می‌رسد باد همچنان به بادبان کشتی رجب طیب اردوغانی می‌وزد که در طی ۲ دهه حضور در قدرت بحران‌های سیاسی و اقتصادی متعددی را پشت سر گذاشته و در تمام انتخابات‌های این سال‌ها پیروز شده است.

به گزارش ایسنا، خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی به این مسئله پرداخته و می‌نویسد: هرچند بسیاری از مخالفان اردوغان امیدوار بودند که مشکلات اقتصادی و افزایش تورم و همچنین وقوع زلزله مرگبار در این کشور به روی‌گردانی مردم ترکیه از این سیاستمدار اسلامگرا بینجامد، اما دست‌کم نتایج دور نخست تمام مخالفان اردوغان را ناامید کرد.

اردوغان ۶۹ ساله با توجه ویژه به ارزش‌های مذهبی در کشوری که نزدیک به یک قرن سکولار تعریف می‌شد، توانسته وفاداری عمیقی را در بین حامیان محافظه‌کار خود ایجاد و قشر تازه‌ای از افراد مذهبی را به عنوان طرفدار همیشگی حزب عدالت و توسعه در انتخابات‌های مختلف پشت سر خود داشته باشد.

این در حالیست که کمال قلیچداراوغلو، که رهبری یک ائتلاف بزرگ متشکل از احزاب و جریان‌های سیاسی مختلف ترکیه را تشکیل می‌دهد برخلاف انتظار نتوانست از مشکلات اقتصادی و نارضایتی‌هایی که در بخش‌های قابل توجهی از جامعه ترکیه نسبت به اردوغان ایجاد شده بهره ببرد و در نهایت برخلاف پیش‌بینی موسسات نظرسنجی در دور نخست آرایی کمتر از رقیب خود کسب کرد.

اما این جایگاه و محبوبیت اردوغان را چگونه می‌توان توضیح داد و تفسیر کرد؟

او قدرت خود را با استفاده از منابع دولتی گسترش داده و با صرف هزینه‌های گزاف در زیرساخت‌ها، گام‌های مهمی در جهت جلب رضایت رای‌دهندگان، کنترل دقیق رسانه‌ها و همچنین خاموش کردن منتقدان برداشته است. او با سیاست‌های خود بسیاری از ترک‌ها را به سمت خود سوق داده و این باور را نزد افکار عمومی ترویج کرده که ترکیه یک خط مستقل دارد و همانطور که با غرب روابط نزدیکی دارد با شرق هم کار می‌کند. او همچنین در طی این دو دهه به شکل موثری نقش ارتش را در مسائل سیاسی کمرنگ کرده که این هم می‌تواند توضیح دهنده بخشی از محبوبیت‌های او به شمار رود. چرا که جامعه ترکیه خاطرات خوشی از مداخلات نظامیان در روند‌های سیاسی ندارند و کودتا‌های ارتش در یک قرن پیش تغییرات بسیاری را در فرآیند سیاسی این کشور ایجاد کرده است.

به نظر می‌رسد پایداری اردوغان حتی در شرایطی که کشور با بحران اقتصادی رو به رو است هم ناشی از همین میل به ثباتی باشد که در مردم ترکیه وجود دارد. در واقع آن‌ها با مشاهده کودتا‌ها و همچنین دولت‌های بی‌ثباتی که در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ سیاست ترکیه را به خود درگیر کرده بود، حالا بیش از اینکه به دنبال تغییر باشند، ثبات می‌خواهند.

گونل تول، تحلیلگر مسسه خاورمیانه در واشنگتن در این خصوص می‌گویند: «در زمان بحران‌های ملی مانند این، مردم معمولا در اطراف رهبر جمع می‌شوند. ضمن اینکه، رای دهندگان به توانایی اپوزیسیون در اصلاح مسائل ایمان و باور کافی ندارند.»

اردوغان که همین‌حالا هم عنوان طولانی‌ترین رهبر ترکیه را به خود اختصاص داده، اگر بتواند اکثریت آرا را در دور دوم کسب کند، حکومت خود را تا ۲۰۲۸ ادامه خواهد داد.

او در دور نخست ۴۹.۵ درصد از آرا را کسب کرد و توانست حدود ۴ درصد بیش از قلیچداراوغلویی کسب کند که از سال ۲۰۱۰ رهبر حزب اصلی اپوزیسیون در این کشور است. ضمن اینکه روز دوشنبه اردوغان توانست حمایت نامزد راست افراطی سینان اوغان را که در دور نخست حدود ۵ درصد آرا را کسب کرده بود، نیز به خود اختصاص دهد و این باعث می‌شود که شرایط برای اردوغان در دور دوم هموارتر باشد.

قلیچداراوغلو، اقتصاددان و نماینده سابق پارلمان، نامزد مشترک یک ائتلاف شش حزبی است. او قول داده است که سیاست‌های اقتصادی اردوغان را که به گفته کارشناسان باعث افزایش تورم شده است، خنثی کند و گرایش‌های استبدادی فزاینده اردوغان، از جمله سرکوب آزادی بیان را معکوس کند. با این حال او رویکرد‌های پوپولیستی را هم اتخاذ کرده که مورد انتقاد برخی قرار گرفته است. به عنوان مثال او گفته پس از پیروزی در انتخابات فروش املاک و مستقلات به خارجی‌ها را ممنوع می‌کند تا از این طریق بتواند مشکل مسکن ترک‌ها را حل کند. او البته توضیح نداده که چنین سیاستی چگونه می‌تواند این مشکل را حل کند. ضمن اینکه او وعده داده پس از پیروزی تمام پناهجویان را از کشور اخراج خواهد کرد.

ترکیه به دلیل موقعیت استراتژیک خود در تقاطع اروپا و آسیا یکی از اعضای کلیدی ناتو است و دومین ارتش بزرگ ناتو را کنترل می‌کند. اما آنکارا تحت حکومت اردوغان، نشان داده که هرچند باید ترکیه را یک متحد ضروری برای ناتو دانست، اما نباید فراموش کرد که سیاست‌های او گاهی هم برای این پیمان دردسرساز است.

به عنوان مثال می‌توان به مسئله مخالفت‌های ترکیه با ورود سوئد به ناتو و همچنین خرید سیستم‌های دفاع موشکی روسیه اشاره کرد که باعث شد آمریکا ترکیه را از پروژه فروش جت جنگنده‌های خود بیرون کند. با این حال ترکیه به همراه سازمان ملل متحد میانجی‌گری یک توافق حیاتی را برعهده داشت که به اوکراین اجازه داد غلات را از طریق دریای سیاه به بخش‌هایی از جهان که با گرسنگی دست و پنجه نرم می‌کنند ارسال کند.

پس از آغاز جنگ داخلی در سوریه در سال ۲۰۱۱، اردوغان با حمایت از مبارزان مخالف که به دنبال سرنگونی بشار اسد، رئیس جمهور سوریه بودند، ترکیه را درگیر کرد. این جنگ باعث افزایش موجی از پناهجویان سوری شد که اردوغان از آن‌ها به عنوان اهرم فشاری علیه کشور‌های اروپایی استفاده و تهدید کرد که مرز‌های ترکیه را باز می‌کند و آن‌ها را با مهاجران درگیر می‌کند؛ و پس از حملات متوالی نظامی به گروه‌های کرد وابسته به شورشیان که ترکیه آن‌ها را غیرقانونی اعلام کرده، اکنون ترکیه بخش‌های وسیعی از این سرزمین‌ها را در شمال سوریه کنترل می‌کند.

به گفته تحلیلگران، اردوغان در مورد بخش نظامی-صنعتی ترکیه در مسیر مبارزات انتخاباتی با ذکر پهپاد‌های دست ساز، هواپیما و یک کشتی جنگی که به عنوان اولین "پهپادبر" جهان معرفی می‌شود، به خود می‌بالد. در جبهه داخلی، اردوغان وجهه اسلام را در کشوری که به گفته منتقدان ریشه‌های سکولار آن در حال تضعیف است، ارتقاء داده است.

او اختیارات ارتش را محدود کرده و قوانینی را که زنان محافظه‌کار را از پوشیدن روسری در مدارس و ادارات دولتی منع می‌کرد، لغو کرده است. اردوغان برای گردآوری بیشتر حامیان محافظه‌کار خود، کیلیچداراوغلو و مخالفان را به دلیل حمایت از حقوق دگرباشان جنسی تحقیر کرده است.

به گزارش یورو نیوز، بزرگترین تهدیدی که اردوغان در حال حاضر با آن مواجه است، اقتصاد است. به گفته اقتصاددانان، روش اصلی او برای حل مشکل کاهش قدرت خرید خانواده‌ها آزاد کردن مخارج دولتی بوده است که همراه با کاهش نرخ بهره تنها باعث بدتر شدن تورم شده است. اردوغان دستمزد‌های بخش دولتی را افزایش داده، حقوق بازنشستگی را افزایش داده و به میلیون‌ها نفر اجازه بازنشستگی زودهنگام داده است. او همچنین یارانه برق و گاز را معرفی کرده و برخی از بدهی‌های خانوار‌ها را پاک کرده است.

وی همچنین قول داده است که هر آنچه لازم است برای بازسازی مناطق وسیع زلزله زده هزینه کند. اردوغان در هر مراسم کلنگ زنی که در آن شرکت می‌کند، می‌گوید که تنها دولت او می‌تواند زندگی را پس از فاجعه‌ای که شهر‌ها را با خاک یکسان کرد و بیش از ۵۰ هزار نفر را در ترکیه کشته است، بازسازی کند.

حزب اردوغان در ۱۰ استان از ۱۱ استان در منطقه آسیب دیده از زلزله علیرغم انتقاد‌ها مبنی بر کند بودن واکنش اولیه دولت او به این فاجعه، برنده شد. البته این مناطق عموما از حامیان کلاسیک عدالت و توسعه و اردوغان به شمار می‌رفتند، اما مخالفان امیدوار بودند پس از زلزله و درک مشکلات و ناکارآمدی‌های دولت، این حامیان اردوغان از او ناامید شوند به قلیچداراوغلو رای دهند.

مصطفی اوزتورک، یکی از حامیان اردوغان در آنکارا است که می‌گوید استاندارد زندگی او در نتیجه تورم کاهش یافته است. اما از نظر او، ترکیه تنها کشوری نیست که از زمان همه گیری با تورم دست و پنجه نرم می‌کند.

او به آسوشیتدپرس می‌گوید: «این تقصیر اردوغان نیست که تورم بالا رفته است. من هرگز به کسی جز اردوغان نمی‌دهم. ما به خاطر حضور پررنگ‌تر اسلام در جامعه خود به او مدیونیم.».

اما بخشی از مسئله هم قدرت رسانه‌ای تیم اردوغان است، چیزی که مخالفان از آن بی‌بهره هستند. تلویزیون دولتی TRT Haber از اول آوریل بیش از ۴۸ ساعت زمان پخش را به اردوغان اختصاص داده است، در حالی که ۳۲ دقیقه به قلیچداراوغلو اختصاص داده شده است.

شاید به همین دلیل هم وعده‌های کیلیچداراوغلو برای ترمیم اقتصاد و حمایت از حقوق زنان برای پوشیدن روسری اسلامی در مدارس در قلب محافظه کار کشور طنین انداز نشد.

سونر کاگاپتای، کارشناس ترکیه در مؤسسه واشنگتن و متخصص مسائل ترکیه در این خصوص می‌گوید: اردوغان با دقت به دنبال پیروزی بود و در این راه بر نهاد‌های دولتی، تکیه بر کنترل اطلاعات و شیطان جلوه دادن مخالفان به عنوان تروریست یا نشان دادن این تصویر که مخالفانش به اندازه کافی مسلمان نیستند تمرکز ویژه‌ای داشت.»

حالا در آستانه رای‌گیری دور دوم قلیچداراوغلو اگر هم بتواند معجزه کند و اردوغان را شکست دهد باز هم با یک مانع بزرگ رو به رو خواهد بود و آنهم پارلمانی است که اکثریت آن‌را ائتلاف اردوغان و ملی‌گرا‌ها کنترل می‌کنند. تحلیلگران می‌گویند که این نتیجه هم مزیت بیشتری به اردوغان می‌دهد و باعث می‌شود که بسیاری از رای‌دهندگان از او حمایت کنند تا با یک دولت ضعیف در آینده رو به رو نشوند.

اردوغان هفته گذشته در مصاحبه‌ای با شبکه سی‌ان‌ان ترک گفت: «مجلس با اکثریت قاطع همراه ما است. اگر حکومت به صورت باثبات اداره شود، صلح و رفاه هم برقرار خواهد بود.»