اضطراب امتحان چه بلایی بر سر دانش‌آموزان می‌آورد؟

دکتر احمد قره‌خانی*؛  اضطراب امتحان یک پدیده جهانی و مشکل آموزشی است که سالانه میلیون‌ها نفر را در سرتاسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد. میزان شیوع اضطراب امتحان ۱۰ تا ۳۰ درصد گزارش شده است و همه گیری اضطراب امتحان در دختران بیشتر از پسران است.

می‌توان گفت اضطراب امتحان نوعی خوداشتغالی ذهنی است که با خود کم انگاری و تردید درباره توانایی‌های خود مشخص می‌شود و غالبا عدم تمرکز حواس، باور‌های منفی و واکنش‌های فیزیولوژیک نا مطلوب (سر درد و حالت تهوع و...) و به افت تحصیلی منجر می‌گردد و نقش بسیار مخرب و بازدارنده در سلامت روانی و تحصیلی دانش آموزان ایفا می‌کند.

وجود اضطراب در والدین موجب انتقال آن به فرزندان و تشدید آن می‌گردد. خانواده عامل مهمی در ایجاد اضطراب به شمار می‌آید. انتظارات والدین علاوه بر این که می‌تواند ملاک موفقیت و شکست کودک باشد اضطراب آفرین نیز هست. انتظارات بیش از حد والدین و مقایسه فرزندان با همسالان و همکلاسان موجب افزایش اضطراب می‌شود.

مدارس تیزهوشان، نمونه دولتی و مدارسی که ثبت نام در آن‌ها نیاز به شرایط ویژه دارد و انتظار والدین از فرزندان در این ارتباط سبب افزایش اضطراب کلی و به ویژه اضطراب امتحان شده است.

والدین کودکان با اضطراب بالا بدون توجه به استعداد‌های فرزندانشان، آن‌ها را برای کسب موفقیت‌های مورد علاقه خود تحت فشار قرار می‌دهند و والدین آرزو‌های تحقق نیافته خود را به فرزندان تحمیل می‌کنند. چنین رفتار‌هایی سبب اضطراب در کودکان و نوجوانان می‌شود که نمود آن را می‌توان در ایام امتحانات بیشتر ملاحظه کرد.

علاوه بر محیط خانواده انتظارات بالای معلمان بدون توجه به توانایی و تفاوت‌های فردی دانش آموزان نیز سبب بروز اضطراب و به ویژه اضطراب امتحان می‌گردد. معلمی که نمره را وسیله‌ای برای اعمال قدرت و تنبیه می‌داند سبب ایجاد اضطراب در دانش آموزان می‌گردد.

عدم تسلط به برنامه ریزی و مهارت‌های مطالعه و ایجاد محیط رعب و وحشت در محیط برگزاری امتحان نیز عامل مهم دیگر در ظهور اضطراب امتحان در دانش آموزان است.

توصیه می‌گردد والدین با شناخت توانایی‌ها و استعداد فرزندان خود سطح توقعات و انتظارات خود را با آنان هماهنگ کرده و با عدم مقایسه آنان با همسالان و افراد دیگر به همراه معلمان و دبیران محیط امن و آرامی برای گذراندن ایام امتحان برای فرزندان خود فراهم آورند.

*دکترای تخصصی روانشناسی و مدرس دانشگاه