اعلام خبر سفر اسماعیل هنیه، رهبر حماس به تهران، دو ماه پس از سفر او به عربستان سعودی و درست همزمان با روز‌هایی که قرار بود نخستین سفر وزیر خارجه عربستان به تهران پس از ۱۷ سال انجام شود، گمانه‌هایی در مورد احتمال ارتباط این رفت‌و‌آمد‌ها با هم ایجاد کرد.
روز گذشته یک هیات بلندپایه از گروه حرکت مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) به تهران وارد شد تا با مقام‌های جمهوری اسلامی ایران گفتگو کند. اسماعیل هنیه، رییس دفتر سیاسی حماس با همراهی هیاتی بلندپایه روز گذشته وارد تهران شد. این سفر درحالی انجام می‌شود که زیاد نخاله، دبیرکل جهاد اسلامی فلسطین نیز از چند روز قبل در تهران به سر می‌برد و دیدار‌های مختلفی را از جمله با رهبر انقلاب اسلامی، رییس‌جمهور، رییس مجلس شورای اسلامی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و وزیر امورخارجه انجام داده است.
به گزارش اعتماد، اسماعیل هنیه را در این سفر صالح العاروری، معاون دفتر سیاسی حماس، خلیل الحیه، نزار عوض‌الله و محمد نصر از رهبران بلندپایه حماس همراهی می‌کنند و روز گذشته با علی‌اکبر احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دیدار و گفتگو کرد. براساس بیانیه‌ای که جنبش حماس درخصوص این سفر منتشر کرد قرار است هیات حماس در تهران، دیدار‌هایی با مسوولان ایرانی به منظور گفتگو و تبادل نظر درخصوص تحولات سیاسی و میدانی مربوط به فلسطین داشته باشد.
اسماعیل هنیه، رییس دفتر سیاسی حماس و زیاد نخاله، دبیر کل جهاد اسلامی هر دو خارج از نواز غزه مستقر هستند. هنیه در حال حاضر ساکن قطر است و نخاله نیز در لبنان سکونت دارد. هر دوی این شخصیت‌های فلسطینی دی‌ماه ۱۳۹۸، در پی شهادت سپهبد شهید قاسم سلیمانی در عملیات تروریستی امریکا در بغداد، برای شرکت در مراسم تشییع پیکر او به تهران سفر کرده بودند.
اسماعیل هنیه در شرایطی به تهران سفر می‌کند که دو ماه پیش هم در سفری کم‌سابقه به عربستان سعودی سفر کرده بود. این نخستین سفر رهبران حماس به عربستان از سال ۲۰۱۵ محسوب می‌شد.
روابط حماس و پادشاهی عربستان سعودی پس از آنکه سال ۲۰۱۹ دولت عربستان اقدام به بازداشت محمد الخضری از رهبران جنبش حماس و نماینده پیشین حماس در عربستان سعودی و چند فلسطینی دیگر کرد، تنش‌آلود شده‌بود. چند ماه بعد عربستان محمد الخضری را به ۱۵ سال محکوم کرد، اما این حکم در دادگاه تجدیدنظر به سه سال کاهش یافت. ریاض مهرماه سال گذشته اعلام کرد محمد الخضری را که به سرطان مبتلا بود از زندان آزاد می‌شود.
اعلام خبر سفر اسماعیل هنیه، رهبر حماس به تهران، دو ماه پس از سفر او به عربستان سعودی و درست همزمان با روز‌هایی که قرار بود نخستین سفر وزیر خارجه عربستان به تهران پس از ۱۷ سال انجام شود، گمانه‌هایی در مورد احتمال ارتباط این رفت‌و‌آمد‌ها با هم ایجاد کرد.
قاسم محبعلی، دیپلمات بازنشسته می‌گوید: «ارتباط حماس چه با تهران و چه با ریاض، در طول سال‌های گذشته با فراز و نشیب‌هایی مواجه شده است. با این حال من تصور نمی‌کنم که سفر اخیر مقام‌های ارشد حماس به تهران، ارتباط مستقیمی با عادی‌سازی روابط میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی داشته باشد.»
محبعلی معتقد تاکید می‌کند: «البته این مساله برای جهاد اسلامی فلسطین و حزب‌الله لبنان که روابط بسیار نزدیک‌تری با تهران دارند متفاوت است و ممکن است که عربستان سعودی از تهران بخواهد که از نفوذ خود در این گروه‌ها برای تغییر در سیاست‌های آنها استفاده کند.»
محبعلی می‌گوید: «حماس برخلاف جهاد اسلامی با همه کشور‌های منطقه از جمله قطر، ترکیه و حتی عربستان سعودی رابطه دارد و رهبران این گروه به این کشور‌ها رفت و آمد می‌کنند. در برابر جهاد اسلامی اختصاصا با نهاد‌های نظامی در ایران رابطه نظامی نزدیکی دارد.»
سفر همزمان رهبران حماس و جهاد اسلامی به تهران، نزدیک به یک ماه بعد از جنگ پنج‌روزه غزه موسوم به عملیات ثارالاحوار انجام می‌شود. ۱۹ اردیبهشت‌ماه سال جاری اسراییل با حمله به منازل تعدادی از رهبران نظامی سرایاء القدس، شاخه نظامی جهاد اسلامی، اقدام به ترور این فرماندهان کرد. در پی این اقدام یک نبرد پنج‌روزه میان جهاد اسلامی و اسراییل آغاز شد که نهایتا با میانجی‌گری مصر و قطر به آتش‌بس منتهی شد. این نبرد دست‌کم باعث شهادت ۳۳ فلسطینی و مجروح شدن ۱۵۰ نفر دیگر شد و بر اثر عملیات موشکی طرف فلسطینی یک اسراییلی کشته و ۷ نفر دیگر مجروح شدند.
قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین غرب آسیای وزارت امور خارجه می‌گوید: «به نظر می‌رسد که تحولاتی در منطقه در جریان است که باعث تغییراتی در نحوه مواجهه گروه‌های مسلح فلسطینی در نواز غره می‌شود. جهاد اسلامی هم بعد از درگیری اخیر با اسراییل، همانند حماس با میانجی‌گری مصر و قطر به توافق نانوشته‌ای با اسراییل رسید و نواز غزه نسبت به گذشته وضعیت متفاوتی پیدا می‌کند.»
برخی رسانه‌های غربی و اسراییلی در پی نبرد اخیر غزه مدعی شدند که برخلاف گذشته حماس حاضر به حمایت از جهاد اسلامی نشده است و برای پیشگیری از اینکه تاسیسات و فرماندهان حماس هدف حملات اسراییل قرار بگیرند و برای اینکه جریان حمل‌ونقل کالا به غزه متوقف نشود، از ورود به جنگ به نفع جهاد اسلامی خودداری کرده است. رهبران گروه‌های فلسطینی این ادعا را کاملا تکذیب کرده‌اند و تاکید می‌کنند که جهاد اسلامی و حماس در هماهنگی کامل با یکدیگر هستند.
هنیه و نخاله، دو هفته پیش و قبل از سفر به تهران در نشستی در قاهره، پایتخت مصر با یکدیگر دیدار و گفتگو کرده بودند و بر مقاومت مشترک در مقابل اسراییل تاکید کردند. برخی منابع مدعی شده‌بودند که هدف از سفر رهبران جهاد اسلامی و حماس به قاهره و گفتگو‌های این دو با مقام‌های امنیتی مصر و محمد اشتیه، نخست‌وزیر تشکیلات خودگردان فلسطینی با هدف رسیدن به سازوکاری برای یک آتش‌بس بلندمدت با اسراییل انجام شده است.
حازم قاسم سخنگوی جنبش حماس اعلام کرد: «انتشار برخی خبر‌های ادعایی مبنی بر اینکه در مذاکرات اخیر در قاهره درباره آتش‌بس بلندمدت با اسراییل بحث و گفتگو شد، بی‌اساس و نادرست است.» صالح عاروری، نایب‌رییس دفتر سیاسی حماس هم هفته پیش در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی الاقصی گفت: «حماس به ازای هر گونه طرح اقتصادی یا سیاسی از معادله مقاومت خارج نخواهد شد و غزه قلب تپنده مقاومت باقی خواهد ماند. دیدار ما با سران جهاد اسلامی در قاهره از نظر یکپارچه‌سازی نگرش مقاومت و تنظیم کردن حرکت آن در راستای منافع مردم فلسطین بسیار مهم است.»
داود شهاب، سخنگوی جنبش جهاد اسلامی نیز اعلام کرده است که گفتگو‌های زیاد نخاله، دبیرکل جنبش جهاد اسلامی با «برادران ما» در مصر، درخصوص آتش‌بس درازمدت یا کوتاه‌مدت نبوده است. وی تاکید کرد: «موضوع آتش‌بس مدت‌دار، مطرح نیست زیرا ما ملتی تحت اشغال هستیم و طبیعتا حق داریم مقاومت کنیم و به دفاع از خود بپردازیم.»
علاوه بر سفر اخیر وزیر خارجه عربستان سعودی به تهران، در طول هفته‌های گذشته سلسله‌ای از گزارش‌ها در مورد دیدار‌های مقام‌های ارشد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با مقام‌های اروپایی و امریکایی منتشر شده است. براساس ادعای رسانه‌های غربی مقام‌های ایرانی تاکنون سه دوره مذاکره غیرمستقیم در عمان با نمایندگان دولت امریکا داشته‌اند و ۵ دوره مذاکره محرمانه نیز میان نماینده ایران در سازمان ملل متحد با نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا در امور ایران در نیویورک انجام شده است.
هفته گذشته علی باقری کنی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که در ابوظبی با همتایان خود از سه کشور اروپایی طرف برجام دیدار و گفتگو کرده است. در طول سال‌های گذشته ازجمله در مذاکراتی که منجر به امضای برجام شد، طرف‌های غربی همواره خواستار گفتگو با ایران درخصوص مسائل مرتبط با امنیت منطقه و همچنین وضعیت گروه‌های نظامی متحد با ایران در منطقه بودند.
به گفته مقام‌های مسوول در دولت گذشته، مذاکره‌کنندگان ایرانی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم به هیچ‌وجه اختیار گفتگو در مورد مساله‌ای غیر از برنامه هسته‌ای نداشتند. اما شنیده‌ها حاکی از آن است که تیم مذاکره‌کننده دولت سیزدهم، از اختیارات بسیار وسیع‌تری ازجمله مجوز گفت‌وگوی مستقیم با طرف امریکایی (که بعد از خروج امریکا از برجام لغو شده‌بود) و گفتگو در مسائل غیرمرتبط با برنامه هسته‌ای برخوردارند.
قاسم محبعلی در مورد اینکه آیا ممکن است دعوت از گروه‌های مقاومت فلسطینی برای سفر به تهران، ارتباطی با مذاکرات اخیر با قدرت‌های غربی داشته باشد، می‌گوید: «اطلاعات مشخصی در مورد جزییات رایزنی‌های ایران با طرف‌های غربی وجود ندارد و نمی‌توان با اطمینان در خصوص آن نظر داد. اما باید توجه داشت که هرچند گفتگو‌های مرتبط با برجام و هرگونه توافق دیگر با غرب در حال حاضر صرفا مربوط به توانایی‌های هسته‌ای ایران است، اما نهایتا این مذاکرات مرتبط با کنترل اشاعه تسلیحات و امنیت بین‌المللی و منطقه‌ای است.
طبیعتا رابطه ایران با جریان‌ها مختلف منطقه که تاثیرات امنیتی دارند، بر توفیق یا شکست مذاکرات هسته‌ای اثرگذار خواهد بود. در گذشته هم اگر برجام به اندازه کافی نتوانست انتظارات را برآورده کند، بخشی از آن به دلیل این بود که به‌رغم برخی انتظار‌ها پیوست امنیت منطقه‌ای برای آن میسر نشد.»
اسماعیل هنیه، روز گذشته علی‌اکبر احمدیان، نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان دیدار و پیرامون تحولات منطقه و آخرین تحولات سیاسی و میدانی فلسطین و بررسی راه‌های تقویت وحدت و انسجام هرچه بیشتر میان گروه‌های مقاومت با وی گفتگو و تبادل نظر کرد. به گزارش ایسنا، در این دیدار احمدیان دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان با اشاره به تحولات جاری در سرزمین‌های اشغالی که موجب هراس و سردرگمی سران رژیم صهیونیستی شده است تصریح کرد: «کارآمدترین راهبرد برای پایان دادن به بیش از ۷۵ سال اشغال فلسطین، مقاومت است.»
احمدیان با بیان اینکه امروز تمام جهان اسلام از دستاورد‌های مقاومت بهره‌مند است، گفت: «ورود مقاومت در نبرد سیف‌القدس نقطه عطفی در این زمینه بود که دستاورد‌های راهبردی برای مقاومت به همراه داشت.» دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان تصریح کرد: «اصلی‌ترین مساله جهان اسلام، فلسطین است و تقویت وحدت میان مسلمانان به ویژه بازیگران منطقه‌ای مقاومت، بیشترین آسیب را به دشمن صهیونیستی و حامیانش وارد خواهد کرد.»
احمدیان با تبیین تلاش دشمنان برای ایجاد تفرقه میان گرو‌های مقاومت، تصریح کرد: «وحدت و حمایت گروه‌های مقاومت از جنبش جهاد اسلامی در جنگ اخیر، دشمن صهیونیستی را نسبت به این توطئه مایوس کرد.» دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان، با تجلیل از مقاومت حماس در برابر دشمن صهیونیستی گفت: «مقاومت فلسطین که زمانی برای دفاع از خود در غزه می‌جنگید، به مرحله‌ای از آمادگی رسیده که اکنون حضور خود را در کرانه باختری مستحکم می‌کند.»
در این دیدار اسماعیل هنیه، رییس دفتر سیاسی حماس نیز با قدردانی و تجلیل از نقش ممتاز و موثر جمهوری اسلامی در تقویت وحدت و همکاری در جهان اسلام و گروه‌های مقاومت فلسطینی، گزارشی از تحولات سیاسی و میدانی فلسطین اشغالی و برنامه‌های مقاومت برای حفظ و تقویت ابتکار عمل در برابر رژیم صهیونیستی را ارایه کرد.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان روز گذشته در دیدار زیاد نخاله، دبیر کل جنبش جهاد اسلامی فلسطین و هیات همراه ایشان، ضمن تبریک پیروزی بزرگ اخیر رزمندگان مقاومت در جنگ ۵ روزه غزه و نقش موثر وحدت گروه‌های مقاومت در این پیروزی، مساله فلسطین را مساله محوری جهان اسلام دانست و بر حمایت جمهوری اسلامی ایران از آرمان فلسطین و قدس شریف و پشتیبانی از مقاومت مشروع ملت فلسطین علیه اشغالگران صهیونیست تاکید کرد. وزیر امور خارجه، رژیم نژادپرست صهیونیستی را منشا و منبع اصلی ایجاد ناامنی و بی‌ثباتی در منطقه دانست و اقدام منسجم و موثر کشور‌ها و دولت‌های اسلامی برای توقف جنایات ضدبشری صهیونیست‌ها علیه ملت مظلوم فلسطین و حمایت از مقدسات اسلامی در قدس شریف را خواستار شد.
زیاد نخاله دبیر کل جنبش جهاد اسلامی فلسطین نیز در این دیدار ارزیابی خود از روند تحولات در فلسطین و سرزمین‌های اشغالی را ارایه و تاکید کرد گروه‌های مقاومت فلسطینی در بهترین شرایط به لحاظ آمادگی و وحدت عمل در برابر رژیم صهیونیستی قرار دارند و قادر هستند با برخورداری از حمایت قاطع ملت فلسطین، در برابر هر نوع تجاوز رژیم غاصب صهیونیستی ایستادگی کنند و پیروزی‌های بزرگ را رقم بزنند.
