بسیاری از مخالفان طالبان و منتقدان عملکرد دولت امریکا، اظهارات اخیر جو بایدن را به منزله اعتراف به حمایت واشنگتن از گروه شبه‌نظامی طالبان ارزیابی و این گروه شبه‌نظامی را با گروه پیمانکاری نظامی خصوصی واگنر در روسیه مقایسه کرده‌اند و آن را متعلق به دولت امریکا خوانده‌اند.
وزارت خارجه امریکا با انتشار گزارشی از هرج و مرج ناشی از خروج شتاب‌زده امریکا از افغانستان در تابستان سال ۱۴۰۰ تاکید کرده است که دولت‌های دونالد ترامپ و جو بایدن، هر دو در مشکلاتی که در نتیجه عقب‌نشینی از افغانستان رخ داد، مقصر هستند.
به گزارش اعتماد، همزمان با انتشار این گزارش، جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا در یک نشست خبری در پاسخ به سوال یک خبرنگار که از او خواسته است شکستش را در افغانستان بپذیرد، بدون اینکه حاضر به پذیرش شکست در افغانستان باشد، گفته است که پیش‌بینی‌هایش در مورد افغانستان درست از آب درآمده و اعتراف کرده است که دولت ایالات متحده امریکا با گروه شبه‌نظامی طالبان همکاری می‌کند.
اظهارات دیروز رییس‌جمهور امریکا و اعتراف او در همکاری واشنگتن با گروه شبه‌نظامی طالبان با واکنش‌های گسترده‌ای در میان شخصیت‌های سیاسی و شهروندان افغانستان مواجه شده است. همزمان انتشار گزارش وزارت خارجه و تاکید این گزارش بر قصور دولت وقت امریکا در برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری صحیح در خصوص عقب‌نشینی از افغانستان، بار دیگر حمله‌ها و انتقاد‌های جمهوری‌خواهان از دولت جو بایدن را دامن زده است.
عقب‌نشینی شتاب‌زده و بدون برنامه امریکا از افغانستان که به قدرت رسیدن گروه شبه‌نظامی طالبان در این کشور منجر شد، باعث کاهش شدید محبوبیت دولت بایدن در امریکا شد و بهانه‌ای در اختیار مخالفان سیاسی قرار داد تا به دولت بایدن حملات شدیدی انجام بدهند. واشنگتن‌پست نوشته است که به رغم قصور‌های روشن در فرآیند عقب‌نشینی امریکا از افغانستان «هنوز هیچ مقام امریکایی به دلیل رویداد‌های تابستان دو سال پیش از مقام خود اخراج نشده و مورد بازخواست قرار نگرفته است.»
در گزارش دیگری که پیش از این ارتش امریکا منتشر کرده بود، اظهارات مقام‌های مختلف ارتش بازتاب داده شده بود که به شدت از احساس عدم توجه واشنگتن به شرایط بسیار سخت در افغانستان، در موقعیتی که طالبان به سرعت نقاط مختلف را فتح می‌کرد، ناراضی بودند.
روز گذشته جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا پس از یک نشست خبری، در پاسخ به خبرنگاری که از او پرسیده بود: «آیا وقت آن نرسیده است که شکست در افغانستان را بپذیرید؟» گفت: «یادتان هست در مورد افغانستان چه گفته بودم؟ گفته بودم القاعده آنجا نخواهد بود. گفته بودم که ما از طالبان کمک خواهیم گرفت. حالا چه اتفاق می‌افتد؟ چه خبر است؟ رسانه‌های خود را بخوانید. حق با من بود.»
این اظهارات از یک سو با استقبال طالبان مواجه شده که آن را «اعتراف به واقعیت» توصیف کرده و از سوی دیگر صدای منتقدان این گروه شبه‌نظامی را در آورده است که این اظهارات را نشانه‌ای دیگر بر تبانی واشنگتن و طالبان برای به قدرت رساندن این گروه در افغانستان توصیف کرده‌اند.
عبدالقهار بلخی، سخنگوی وزارت امور خارجه طالبان روز گذشته با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی توییتر نوشت که سخنان رییس‌جمهور ایالات متحده، گزارش اخیر کمیته نظارت بر تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل را رد می‌کند. بلخی تاکید کرده است که گروه طالبان به استفاده از خاک افغانستان علیه دیگر کشور‌ها اجازه نمی‌دهد و افزود که طالبان چنین رویکردی را به «کمک و فرمایش کسی از جمله امریکا» نگرفته است. او همچنان افزوده است: «ما اظهارات جو بایدن در مورد عدم حضور گروه‌های مسلح در افغانستان را به منزله اعتراف به واقعیت می‌دانیم.»
بسیاری از مخالفان طالبان و منتقدان عملکرد دولت امریکا، این اظهارات جو بایدن را به منزله اعتراف به حمایت واشنگتن از گروه شبه‌نظامی طالبان ارزیابی و این گروه شبه‌نظامی را با گروه پیمانکاری نظامی خصوصی واگنر در روسیه مقایسه کرده‌اند و آن را متعلق به دولت امریکا خوانده‌اند.
رحمت‌الله نبیل، رییس اداره امنیت ملی افغانستان در حکومت پیشین افغانستان هم این اظهارات بایدن را «اعتراف بی‌سابقه» توصیف کرده است که نشان می‌دهد طالبان یک گروه شبه‌نظامی وابسته به امریکاست. وی با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی توییتر نوشت: «رییس‌جمهور بایدن، با از پرده بیرون انداختن ضمیمه‌های محرمانه توافق دوحه افشاگری بی‌سابقه‌ای انجام داد و ذات واقعی طالبان را به عنوان گروه واگنر ایالات متحده امریکا در منطقه ما نشان داد.»
از زمانی که در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، مقام‌های امریکایی در دوحه پایتخت قطر توافقنامه آشتی با گروه شبه‌نظامی طالبان امضا کردند، مقام‌های وقت و پیشین افغانستان معتقد بودند که این توافقنامه ضمیمه‌های پنهانی دارد که در آن گروه طالبان امتیاز‌های ویژه‌ای به ایالات متحده امریکا داده است. هر چند مقام‌های وقت طالبان وجود چنین ضمیمه‌هایی را تایید کرده بودند، اما هرگز محتوای محرمانه این توافق افشا نشد.
عارف رحمانی، نماینده پیشین پارلمان افغانستان با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی توییتر با تروریستی خواندن گروه طالبان نوشته است: «پس از اظهارات بایدن درباره طالبان راز فروپاشی دولت افغانستان و تقدیم همه امکانات نظامی به این گروه تروریستی برملا می‌شود و اینکه چرا امریکا هفته‌ای ۴۰ میلیون دلار به صورت علنی و مقدار بیشتر به صورت پنهانی به طالبان پرداخت می‌کند. قرار است طالبان به عنوان واگنر ایالات متحده عمل کند!»
مجاهد اندرابی، روزنامه‌نگار افغان نوشت: «بایدن امروز به گونه آشکار از چهره امریکایی طالبان پرده برداشت ثبات پول افغانی، پنهانکاری طالبان در مورد بودجه امسال، واریز شدن بسته‌های دلاری هفتگی زیر نام کمک‌های بشردوستانه و تسلط مطلق امریکا بر فضای افغانستان بخش‌های دیگر این رابطه هستند.» مختار وفایی، روزنامه‌نگار هم با بازنشر اظهارات اخیر بایدن می‌نویسد: «این نخستین اعتراف رییس‌جمهوری امریکا در مورد تبانی و همکاری با رژیم طالبان است.»
گزارش وزارت خارجه امریکا در حالی برای رسانه‌ها منتشر شده که بخش زیادی از آن به بهانه‌های امنیتی سانسور شده و از ۸۷ صفحه گزارش، تقریبا ۲۳ صفحه از آن قابل انتشار تشخیص داده شده است.
این گزارش با هدف شناسایی نقاط ضعف و اصلاحات در عملکرد وزارت خارجه امریکا تهیه شده و چندان به کاستی‌ها و تصمیم‌گیری‌های غلط در وزارت دفاع و ریاست‌جمهوری نپرداخته است. کاخ سفید و پنتاگون پیش از این گزارش‌های مستقلی در این مورد منتشر کرده بودند.
نحوه خروج امریکا از افغانستان که باعث کشته شدن دست‌کم ۱۳ نظامی امریکایی و مرگ ده‌ها شهروند افغانستان شد و مسیر به قدرت رسیدن گروه شبه‌نظامی طالبان را در این کشور جنگ‌زده هموار کرد، در دو سال گذشته از سوی مخالفان دولت جو بایدن به شدت مورد انتقاد قرار گرفته است. با این حال گزارش جدید وزارت خارجه امریکا، هر چند قصور و کوتاهی‌های دولت بایدن را می‌پذیرد، تاکید می‌کند که دولت پیشین امریکا هم در این واقعه بی‌تقصیر نبود.
در گزارش وزارت خارجه چندین قصور از سوی دولت امریکا شناسایی شده است که باعث شد عقب‌نشینی از افغانستان با هرج و مرج مواجه شود و نهایتا باعث به قدرت رسیدن گروه شبه‌نظامی طالبان و از بین رفتن دولت پیشین افغانستان شود. بر اساس این گزارش دستگاه دیپلماتیک ایالات متحده امریکا در چندین سطح دچار قصور شده است.
در بالاترین سطح وزارت خارجه بر اساس این گزارش بعد از تصمیم بایدن برای اجرای خواسته دونالد ترامپ برای خروج از افغانستان، «مقام‌ها توجه بسیار کمی به بدترین سناریو‌های احتمالی و اینکه چقدر سریع ممکن است، رخ بدهند» نشان داده‌اند.
این گزارش تاکید می‌کند تا پیش از سقوط دولت افغانستان مشخص نبود در وزارت خارجه چه کسی مسوولیت اصلی برای آماده‌سازی خروج کامل از افغانستان را بر عهده دارد. در این گزارش آمده است با وجود اینکه ارتش از قبل در حال آماده‌سازی برای تخلیه افغانستان از نیرو‌های امریکایی بود، در مقابل مشارکت وزارت خارجه در مساله تخلیه نیرو‌ها از افغانستان «مانع‌تراشی» شد.
بر اساس یافته‌های این گزارش، زمانی که طالبان به دروازه‌های کابل نزدیک‌تر می‌شد و عقب‌نشینی کامل آغاز شده بود، دستور‌های صادر شده از مرکز باعث شد تا عقب‌نشینی بی‌نظم‌تر و خطرناک‌تر شود. در این گزارش در خصوص شهروندان افغان که قرار بود با امریکایی‌ها از افغانستان خارج شوند، آمده است «تغییر مستمر پیام‌ها و دستورالعمل‌ها» در مورد کسانی که حق خروج از افغانستان دارند، باعث شد «سردرگمی افزایش پیدا کند و در بیشتر مواقع نمی‌توانست واقعیت‌های میدانی را در نظر بگیرد.» این وضعیت در کنار تلاش‌های برخی اعضای کنگره، امدادگران و افراد دیگر که تلاش می‌کردند راسا برای برنامه‌های نجات برای خانواده‌ها و افراد اقدام کنند، باعث پیچیده‌تر شدن شرایط شده بود.
اما مشکلات فقط در واشنگتن نبود؛ ژوئن ۲۰۲۱، درست دو ماه قبل از ضرب‌الاجل عقب‌نشینی، شیوع ویروس کرونا در سفارت امریکا در افغانستان باعث شده بود تا قرنطینه سختگیرانه‌ای در این سفارتخانه شکل بگیرد. شرایط قرنطینه باعث شده بود تا ارتباط و دریافت اطلاعات محرمانه از کارکنان سفارت امریکا در کابل مشکل‌تر شود.
وزارت خارجه امریکا، به رغم شرایط بی‌ثبات در افغانستان، برنامه گردش یک‌ساله دیپلمات‌های مستقر در ماموریت‌های سخت را به هم نزد و درست همزمان با اجرای برنامه عقب‌نشینی، به جای کارکنان قبلی سفارت، تعدادی دیپلمات جدید را به کابل اعزام کرده بود.
در این گزارش آمده است: «شیوه‌های متفاوت تصمیم‌گیری» در دولت‌های ترامپ و بایدن، «به ویژه فقدان همکاری‌های بین بخشی در دولت ترامپ و فرآیند‌های دقیق بین بخشی که نشانه اصلی ماه‌های آغاز به کار دولت بایدن بود» باعث تشدید مشکلات شد.
