درک «حافظه‌جمعی» به کمک اینترنت

فرارو-اینترنت تقریباً در همه قسمت‌های زندگی ما تغییر ایجاد کرده است. حتی روش‌های کشف داده و کسب علم نیز دچار تحول شده است به طور به دلیل مخازن اطلاعات آنلاین مانند ویکی‌پدیا دسترسی به داده‌ها هم آسان‌تر و هم سریع‌تر شده است. دانشمندان علوم اجتماعی از داده‌های آنلاین برای مطالعه رفتار فردی یا جمعی ما در مقیاس و با دقتی که معمولاً فقط در علوم طبیعی دیده می‌شود استفاده می‌کنند.

به گزارش فرارو و به نقل از ایندیپندنت، یکی از موضوعات کلیدی در درک رفتار اجتماعی چیزی است که دانشمندان آن را حافظه جمعی می‌نامند، حافظه جمعی اساسا یعنی اینکه چگونه اعضای یک گروه اجتماعی به طور جمعی رویدادی در گذشته را به خاطر می‌آورند.

با وجود اینکه حافظه جمعی یک مفهوم اساسی در جامعه شناسی است، بیشتر به دلیل کمبود داده‌ها مطالعات تجربی بسیار کمی در مورد این موضوع انجام شده است. به طور معمول، دانشمندانی که در مورد چگونگی یادآوری وقایع گذشته توسط مردم تحقیق می‌کنند، باید زمان و تلاش زیادی را صرف جمع آوری داده‌ها از طریق مصاحبه و نظرسنجی می‌کردند.

در یک مطالعه که در موسسه ساینس ادونس انجام شده است، تیمی مشتکل از یک جامعه‌شناس، روان‌شناس اجتماعی، مهندس کامپیوتر و دو فیزیکدان، از داده‌های که از طریق آمار مطالعه روزانه ویکی پدیا به دست آمده، برای مطالعه بر روی حافظه جمعی استفاده کرده‌اند.

مطالعات نشان دهنده ارتباط وقایع مختلف با یکدیگر در ذهن مخاطبان است یعنی وقتی اتفاقی در جهان می‌افتد؛ مردم با جست‌و‌جو برای کسب اطلاعات درباره آن حادثه، کنجکاو می‌شوند که باردیگر اطلاعاتی از حوادث گذشته به دست بیاورند مثلا تحقیقات نشان داد، که وقتی هواپیمای جرمن وینگس در سال ۲۰۱۵ سقوط کرد، مردم اطلاعاتی را از ویکی پدیا در مورد سقوط هواپیمای امریکن ایرلاینز در خارج از شهر نیویورک در نوامبر ۲۰۰۱ به دست آوردند. در واقع، تعداد بازدید‌ها در این صفحه در هفته سه برابر شد.

مهم‌ترین عامل در الگو‌های محرک حافظه، تأثیر اولیه رویداد گذشته بود که با میانگین بازدید روزانه از صفحه قبل از وقوع رویداد جدیدتر اندازه‌گیری می‌شد. این بدان معنی است که برخی از رویداد‌های گذشته ذاتاً به یاد ماندنی‌تر هستند و یادآوری ما از آن‌ها آسان‌تر است. نمونه‌هایی از این گونه حوادث، وقایع مربوط به حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر است. تحقیقات نشان داد که حوادثی که در ذهن مخاطب علت‌های نزدیک به‌هم داشته باعث می‌شود آن‌ها حتی بدون توجه به پیشنهادات سایت بخواهند دوباره حوادث گذشته را مرور کنند.

فاصله زمانی بین دو رویداد نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. هر چه این دو رویداد از نظر زمانی نزدیکتر باشند، پیوند بین آن‌ها قوی‌تر است و هنگامی که فاصله زمانی از ۴۵ سال بیشتر شود، بسیار بعید می‌شود که رویداد اخیر باعث ایجاد خاطره‌ای از رویداد گذشته شود.

توجه به این نکته مهم است که ما واقعاً مکانیسم‌های اساسی در پشت این مشاهدات را درک نمی‌کنیم. نقش رسانه، حافظه فردی یا ساختار‌ها و طبقه‌بندی مقالات در ویکی‌پدیا، همگی می‌توانند نقش داشته باشند و قطعا از عواملی هستند که در تحقیقات آینده باید به آن‌ها توجه کرد.

نظریه‌های سنتی‌تر نشان می‌دهد که رسانه‌ها نقش اصلی در شکل دادن به حافظه جمعی ما را ایفا می‌کنند. با این حال، سوال مهمی که اکنون باید پرسید این است که آیا گذار به رسانه‌های آنلاین و به ویژه رسانه‌های اجتماعی این مکانیسم را تغییر خواهد داد؟ این روزها، ما اغلب اخبار را از طریق فضای مجازی دریافت می‌کنیم، بنابراین آیا این می‌تواند توضیح دهد که چرا رویداد‌هایی که سال‌ها در اخبار نبوده اند ناگهان اینقدر قابل مشاهده می‌شوند؟

دانستن پاسخ این سوالات و درک چگونگی شکل گیری حافظه جمعی نه تنها از منظر علمی جالب است، بلکه می‌تواند در روزنامه نگاری، توسعه رسانه، سیاست گذاری و حتی تبلیغات نیز کاربرد داشته باشد.