(تصاویر) بیابان در کمین گلستان سبز

کم‌آبی، گرما، کاهش بارندگی، خشکسالی، گرد و غبار و ریزگرد، از جمله مشکلات زیست محیطی سال‌های اخیر گلستان است که تصور همگانی از سرسبزی این استان شمالی و برخوردار از هزاران هکتار جنگل و مرتع را تغییر داده و ضرورت اجرای طرح‌های بیابان‌زدایی را بیشتر کرده است.

از جمله پدیده‌های طبیعی که طی سال‌های اخیر برخی نشانه‌های آن در گلستان آشکار شده، ریزدگرد است که طبق بررسی کارشناسان از صحرای قره قوم ترکمنستان برخاسته، اما آرام آرام این پدیده به محدوده جنگلی منطقه جنوبی گلستان نیز رسیده است.

تغییرات آب و هوایی سال‌های اخیر، افزایش دما که در برخی روز‌ها به حدود ۵۰ درجه نیز رسید و وزش باد‌های شدید، امکان مشاهده ریزگرد در برخی مناطق به خصوص بخش‌های شمالی گلستان را افزایش داد.

طی ۳۰ سال اخیر تغییرات اقلیمی (افزایش دما، کاهش بارش ها، افزایش تبخیر، بی نظمی در بارش ها) در گلستان شدید بوده و پیامد‌های منفی ناشی از آن بیشتر شده است. در این پیوند، گزارش اداره کل منابع طبیعی گلستان حاکی است که در زمان حاضر در ۳۰۶ هزار هکتار معادل نزدیک به ۳۴ درصد از مساحت عرصه‌های طبیعی این استان اثرات بیابان وجود دارد.

براساس این گزارش، اراضی در معرض بیابانی شدن گلستان در حوزه شهرستان‌های گنبدکاووس، مراوه تپه، گمیشان و آق قلا قرار دارد و بر این اساس نباید بیابان زایی در گلستان را ساده قلمداد کرد.

صحرای قره قوم ترکمنستان از عوامل اصلی ایجاد بیابان در این استان محسوب می‌شود که علاوه بر آن، خشکسالی سال‌های اخیر و فشار زیاد در بهره برداری از این عرصه ها، احتمال تبدیل مراتع شمال استان به بیابان را افزایش داده است. تلاش برای سرمایه گذاری و توجه به بیابان زدایی در گلستان باید تقویت شود و نباید فکر کنیم به دلیل سکونت در استانی سبز، از امکان هجوم گرد و غبار در امان هستیم. بر تقویت جذب اعتبار از محل منابع مختلف به ویژه مشارکت گرفتن از بخش خصوصی برای مقابله با بیابان زایی گلستان نیاز اشت به طوری که با منابع دولتی اندک، جلوگیری از تبدیل ۳۰۰ هزار هکتار عرصه منابع طبیعی در معرض آسیب استان به بیابان، حدود یک قرن زمان خواهد برد.

با سرمایه گذاری در حوزه مقابله با بیابان زایی در شمال گلستان می‌توان معیشت مرزنشینان استان را تامین کرده و مانع مهاجرت آنان شد. طرح نجات ۵۰ هزار هکتار از بیابان‌های استان در قالب برنامه پنج ساله برای اجرای پروژه‌های آبخیزداری و احیا، آماده واگذاری به بخش خصوصی است.

طبق برآورد اولیه، نجات هر هکتار مرتع در خطر بیابان زایی گلستان به بیش از ۳۵ میلیون ریال اعتبار نیاز است. به گفته وی برای سرعت بخشیدن به طرح‌های بیابان زدایی گلستان، اعتبارات دولتی به تنهایی پاسخگو نبوده و نیاز به مشارکت دستگاه‌های غیردولتی و بخش خصوصی است که در این مناطق با تملک اراضی مشغول فعالیت هستند.

در سال‌های گذشته از محل اعتبارات دولتی و مشارکت بخش خصوصی از جمله تعاونی مرتعداران منطقه در ۱۰۰۰۰ هکتار طرح مقابله با بیابان زایی با اجرای پروژه‌های ایجاد هلالی آبگیر، کپه کاری، بذرپاشی و بوته کاری، اصلاح و احیا و قرق مراتع به اجرا در آمد. حدود ۳۰۰ هزار هکتار از اراضی مناطق شمالی و مرزی استان گلستان در معرض بیابانی شدن و تبدیل به دشت رسوبی شور قرار دارد که ۵۰ هزار هکتار آن در اولویت اجرای پروژه‌های آبخیزداری از جمله بوته‌کاری، ایجاد ذخیره برف و باران، بذرپاشی، بانکت بندی (تامین آب در مناطق خشک با احداث جوی‌های کوچک افقی که در روی خطوط میزان قرار می‌گیرند) و ایجاد باد شکن (کنترل ریزگردها) شناسایی شده است. نهال در حدود ۳۰۰ هکتار از اراضی گنبدکاووس، مراقبت و آبیاری ۷۷۰ هکتار از اراضی گنبدکاووس، مراوه تپه و آق قلا، حفاظت و قرق سه هزار و ۵۰۰ هکتار در گنبدکاووس و مراوه تپه و مدیریت چرا در ۲ هزار هکتار از مراتع گنبدکاووس و آق قلا از جمله برنامه‌های بخش مرتع و بیابان این اداره کل در مقابله با بیابان زایی و خشکسالی در سال جاری است.