یافته‌های باستان‌شناسان نشان می‌دهد زنان ایرانی از حدود پنج هزار سال پیش و شاید بیشتر از آن، از زیورآلات استفاده می‌کردند. در مقاطعی از تاریخ ایران نیز، مردان والامرتبه به مصرف‌کنندگان زیورآلات پیوسته‌اند، از طوق‌ها و دستبند‌های زرین گرفته تا عصا و شمشیر‌های جواهرنشان.
موزه گوهر و آرایه‌های تاریخی در مجموعه دفینه، واقع در بلوار میرداماد تهران، جایی است که می‌توان گنجینه‌ای فاخر و منحصر به فرد از جواهرات و زیورآلات تاریخی ایران را مشاهده کرد. این موزه با وجود تعطیل بودن خزانه جواهرات ملی (بانک مرکزی)، درحال حاضر تنها فضایی است که گوشه‌ای از جواهرات سلطنتی و باستانی ایران را در معرض دید عموم قرار داده است.
در این موزه درحال حاضر ۹۰۰ شیء به نمایش گذاشته شده که از خزانه تعدادی از موزه‌های بنیاد مستضعفان، از جمله جواهر و آرایه، تندیس، تاریخ، عاج و جنگ‌افزار، گردآوری شده است.
«آرایه‌ها و زیورآلات ایران باستان» نخستین بخش این موزه است؛ ویترینی که زیورآلات بانوان ایران باستان را به نمایش گذاشته است؛ گردنبند‌هایی با قدمت حدود پنج هزار سال و از جنس پوسته، صدف و یا سنگ. برای بسیاری از بازدیدکنندگان تماشای این همه ظرافت در آراستن، که قدمتی چند هزار ساله دارد، حیرت‌انگیز است.
تاریخ که پیش می‌رود، تکنیک تولید زیورآلات ایران نیز پیشرفته می‌شود و جنسی از مفرغ، شیشه، گِل‌های پخته شدۀ پر نقش و رنگ، زر و گوهر پیدا می‌کند. در ویترین‌های اشکانی، ساسانی و هخامنشی پیشرفت در تکنیک ساخت زیورآلات ملموس‌تر می‌شود. در ایران باستان استفاده از زیورآلات نشان‌دهنده جایگاه و طبقه اجتماعی و ثروت افراد بوده است.
برخی از اشیاء به نمایش گذاشته شده در این موزه منحصربه‌فرد است؛ قطعه‌ای از عصای درباری هخامنشی که از جنس طلا و با تزئیناتی از جنس سنگ لاجورد، از آن جمله است که در کنار آن، جام‌ها و دست‌بند‌ها و طوق‌های زرین هخامنشی ظرافت هنری آن دوره تاریخی را به رخ می‌کشد.
موزه با جنگ‌افزار‌های جواهرشنان شاهان صفوی و قاجاری ادامه می‌یابد. منحصربه‌فردترین شیء این بخش، شمشیر زرین و سیمین فتحعلی‌شاه قاجار است. دسته شمشیر از جنس استخوان بوده که با غلافی از جنس مخمل بنفش آراسته شده است و با الماس، زمرد و یاقوت تزئین شده است. علاوه‌بر این، شمشیر الماس‌نشان محمدشاه قاجار و شمشیر طلایی شاه عباس صفوی به نمایش گذاشته شده است. شاهان قاجار اغلب از این شمشیر‌ها در مراسم‌ها و تشریفات استفاده می‌کردند.
در موزه گوهر و آرایه‌های تاریخی، آثار شاخص دیگری هم وجود دارد، از جمله ابزار پیرایش ناصرالدین‌شاه قاجار، فندک‌های طلای کارتیه و ابزار دخانیات متعلق به خاندان پهلوی و خانواده‌های اشراف، جواهرات سفارشی از چشم ببر، الماس و مروارید ساخت معروفترین برندها، درخت نخلی از طلا، سردوشی‌های الماس‌نشان قاجاری، مدال‌های زرین، تابلو فیروزه‌نشان که در جشن دو هزار و پانصدساله هدیه داده شده و تندیس طاووس از جنس نقره و فیروزه که تنها سه عدد از آن تولید شده و یکی به آیزنهاورـ رییس‌جمهور آمریکا ـ و دیگری به محمدرضا پهلوی، که در این موزه به نمایش گذاشته شده، اهدا شده است و نسخه سوم آن در اختیار جواهر مظفریان است.
بخش گوهرها، ساعت‌ها، مروارید‌ها و الماس‌ها نیز بسیار چشم‌نواز است، به ویژه آن‌که تک‌نسخه‌هایی از معروفترین برند‌های جواهرسازی دنیا، نمونه‌هایی از درشت‌ترین الماس‌ها و مروارید‌ها را می‌توان در این موزه تماشا کرد.
راهنمای موزه می‌گوید همه آثار پیش از نمایش، اصالت‌سنجی و تاریخ‌گذاری شده‌اند. موزه گوهر و آرایه‌ها را بهتر است با راهنمای موزه مشاهده کرد، قصه و اهمیت جواهرات و زیورآلات به نمایش گذاشته را بهتر روایت می‌کند.
موزه گوهر و آرایه‌های تاریخی نه تنها سیر تحول در صنعت جواهرات و زیورآلات را در جهان و ایران نشان می‌دهد که اطلاعاتی ارزشمند از تاریخ زیورالات و آرایه‌ها از ایران باستان تا معاصر را به نمایش گذاشته است.
این موزه در ساختمان دفینه، نبش خیابان دفینه در بلوار میرداماد تهران واقع شده است که هزینه بلیت این موزه ۴۲ هزار تومان است. موزه برای افراد کم‌توان جسمی دسترس‌پذیر است و آسانسور دارد و برخلاف موزه جواهرات ملی بانک مرکزی، برای عکاسی با موبایل محدودیتی ندارد.
موزه گوهر و آرایه‌های تاریخی، شنبه‌ها تعطیل بوده و در روز‌های دیگر هفته از ساعت ۹ صبح تا ۱۷:۳۰ باز است.
منبع:ایسنا
