چین‌هراسی دلیل بازگشت آمریکا به سازمان یونیسکو

سعید محمدی کاوند*؛ ایالات متحده برای اولین بار در سال ۱۹۸۴ تحت دولت ریگان از یونسکو به دلیل فساد و تمایل به طرفداری از شوروی خارج شد، در زمان ریاست جمهوری جورج دبلیو بوش، مجدداً به این سازمان ملحق شد، سپس در زمان باراک اوباما با عضویت فلسطین در یونیسکو، کمک‌های مالی خود به این سازمان را به حالت تعلیق درآورد.

آمریکا در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ به دلیل آنچه دولت وی «تعصب ضد اسرائیلی» و مشکلات مدیریتی‌اش خوانده بود از عضویت این اتحادیه خارج شد، و مجدد به این سازمان پیوست.

در سال ۲۰۱۷، دولت ترامپ اعلام کرد که ایالات متحده به طور رسمی از یونسکو، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد خارج خواهد شد. زمانی که دولت بایدن روی کار آمد قول داد مسیر خود را تغییر داده و دوباره به یونسکو بپیوندد. در ۱۲ ژوئن سال جاری برنامه‌ای را برای انجام این کار اعلام کرد.

اتحاد مجدد سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد با ایالات متحده پس از یک جلسه ویژه دو روزه در مقر این سازمان در پاریس برگزار شد. به گفته اُدره آزولِه، مدیرکل یونسکو، تصمیم ایالات متحده برای پیوستن مجدد به یونسکو نتیجه پنج سال کار، تمرکز بر کاهش تنش ها، بهبود پاسخ به چالش‌ها و نوسازی عملکرد این سازمان است. دیپلمات‌های یونسکو ابراز اطمینان می‌کنند که تصمیم ایالات متحده برای بازگشت، صرف نظر از نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری آتی، بلندمدت است.

از ۱۹۳ کشور عضو یونسکو، ۱۴۲ کشور در رای‌گیری شرکت کردند. ده کشور از جمله روسیه، بلاروس، ایران، کره شمالی و نیکاراگوئه به پیوستن مجدد آمریکا رای منفی دادند. چین که در غیاب ایالات متحده به بزرگترین حامی مالی این سازمان تبدیل شده بود، نیز به پذیرش مجدد آمریکا به یونیسکو رای منفی داد.

تلاش‌های ایالات متحده برای پیوستن مجدد به یونسکو از سال گذشته آغاز شد، زمانی که جو بایدن در لایحه هزینه‌ای ۱.۷ تریلیون دلاری گفت که دولت به دنبال پیوستن مجدد به این سازمان برای "مقابله با نفوذ چین" است.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در بیانیه‌ای گفت: «از اینکه اعضای یونسکو پیشنهاد ایالات متحده را پذیرفته‌اند که به ما اجازه می‌دهد به گام‌های پیوستن مجدد به این سازمان ادامه دهیم، دلگرم و سپاسگزارم».

لیندا توماس گرینفیلد، سفیر ایالات متحده در سازمان ملل، این تصمیم را "خبر بسیار خوب" توصیف کرد.

وی افزود: «اگر درگیر نهاد‌های بین‌المللی نباشیم، خلأ ایجاد می‌کنیم و فرصتی را برای پیشبرد ارزش‌ها و منافع آمریکا در صحنه جهانی از دست خواهیم داد». در همین حال، ریچارد گوان، مدیر گروه بین‌المللی بحران سازمان ملل گفت: دولت بایدن همیشه به صراحت گفته است که به افزایش نفوذ چین در سازمان ملل مشکوک است.

تیم بایدن معتقد است که ترامپ با رویکرد ضد سازمان ملل، امتیاز‌های زیادی را به چین واگذار کرده است. تصمیم برای پیوستن مجدد به یونسکو آخرین نمونه از تصمیم ایالات متحده است که می‌تواند با مشارکت فعالانه در نهاد‌های سازمان ملل، بیشتر از این که در حاشیه بنشیند، و نظاره گر ظهور قدرت‌های نوظهور باشند، برای مقابله با چین اقداماتی را انجام بدهند.

به عنوان شرط پذیرش مجدد، ایالات متحده حدود ۶۱۹ میلیون دلار بدهی پرداخت نشده را بازپرداخت می‌کند، ۲۲ درصد از بودجه سالانه یونسکو را تامین می‌کند و به برنامه‌های حمایت از ابتکارات دسترسی به آموزش در آفریقا، یادآوری هولوکاست و ایمنی خبرنگاران کمک می‌کند.

این سازمان در سال ۲۰۱۱ به عضویت فلسطین رای داده بود که به طور رسمی توسط ایالات متحده یا اسرائیل به عنوان یک کشور عضو سازمان ملل به رسمیت شناخته نشده است. کاخ سفید باراک اوباما کمک‌های یونسکو را کاهش داد و ایالات متحده را متحمل میلیون‌ها بدهی معوقه به این سازمان کرد.

بدهی‌های پرداخت نشده ایالات متحده در حال حاضر بالغ بر بیش از ۵۰۰ میلیون دلار است که از اکتبر ۲۰۱۱ جمع شده است. ایالات متحده پس از رای دادن کشور‌های عضو یونسکو به عضویت کامل تشکیلات خودگردان فلسطین، پرداخت را به حالت تعلیق درآورد، و این امر مغایر با بخشی از قانون ایالات متحده بود. امریکا به دو دلیل اصلی تمایل خود را به عضویت در این سازمان اعلام کرد،

با این تفاسیر ایالات متحده متوجه شده است که سیاست صندلی خالی فقط به نفع پکن است، چینی‌ها در این سال‌ها تلاش کردند جای خالی این کشور را پر و فرهنگ آسیایی را جایگزین فرهنگ غربی کنند و به دنبال کاهش نفوذ چین در این سازمان هستند. چین به عنوان دومین کمک کننده مالی، در سال‌های اخیر به حامی اصلی یونسکو تبدیل شده است؛ و به طور خاص، یونسکو روی یک کد اخلاقی برای هوش مصنوعی، موضوع داغ امروز، کار کرده و آن را تصویب کرده است.

ایالات متحده نمی‌تواند در جایی که استاندارد‌هایی تعیین شده است حضور نداشته باشد، به خصوص اگر چین در آنجا باشد. مقامات آمریکایی می‌گویند که تصمیم به بازگشت به دلیل نگرانی از پر کردن شکاف ایالات متحده در سیاست گذاری یونسکو، به ویژه در تعیین استاندارد‌هایی برای هوش مصنوعی و آموزش فناوری در سراسر جهان، ناشی شده است.

به زعم خیلی از کارشناسان غیبت ایالات متحده در یونسکو به چین این امکان را داده است که نفوذ خود را در این سازمان تقویت کند، به ویژه در شکل دادن به استاندارد‌های فناوری و آموزش علوم در سطح جهانی.

نقش یونسکو در رقابت عصر دیجیتال با چین بسیار مهم است و ایالات متحده نمی‌تواند بیش از این غیبت کند.

آزولِه عنوان کرد انتظار می‌رود بازگشت ایالات متحده به برنامه‌های یونسکو، به ویژه در تنظیم هوش مصنوعی، ترویج آموزش دختران در افغانستان، و مستندسازی قربانیان برده داری در دریای کارائیب، انرژی بخشد. دلیل دیگر نیز می‌تواند حمایت همه جانبه از دوست دیرینه خود یعنی اسرائیل باشد.

روابط نزدیک بین ایالات متحده و اسرائیل یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های سیاست خارجی ایالات متحده برای نزدیک به سه و نیم دهه بوده است. بیش از ۳ میلیارد دلار کمک نظامی و اقتصادی که توسط واشنگتن به اسرائیل ارسال می‌شود.

به طور خلاصه، حمایت فزاینده ایالات متحده از دولت اسرائیل، مانند حمایت ایالات متحده از متحدان در سایر نقاط جهان، اساساً ناشی از نیاز‌های امنیتی عینی یا تعهد اخلاقی قوی به این کشور نیست. سیاست خارجی ایالات متحده در درجه اول برای پیشبرد منافع استراتژیک است.

*کارشناس مسائل آمریکا