در سال‌های اخیر نیز افزایش هزینه‌های آموزشی و کمک‌آموزشی، بار مالی سنگینی را به دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها تحمیل کرده و وزارتخانه معتقد است عملا با ادامه روند فعلی آموزش ممکن نیست.
فرهیختگان نوشت: ۲۵ مهرماه بود که در فضای مجازی، تصویری از یک نامه غیررسمی تحت عنوان عدم تشکیل کلاس‌های دانشجویان شهریه‌پرداز علوم پزشکی تهران منتشر شد.
در این نامه که از سمت محمدحسین آیتی، معاون پردیس بین‌الملل علوم پزشکی تهران زده شد چند موضوع مهم وجود دارد. اول اینکه بر استعلام میزان شهریه از معاونت آموزشی وزارت بهداشت از سمت اولیای دانشجویان تاکید کرده؛ همچنین مهلت انتخاب‌واحد یک هفته تمدید و کلاس‌ها نیز تا دوم آبان‌ماه تعطیل شده است. البته موضوع اصلی این نامه به آیین‌نامه‌ای بازمی‌گردد که از سمت معاونت آموزشی وزارت بهداشت در ۲۸ شهریورماه تدوین شد.
آیین‌نامه‌ای شش‌صفحه‌ای که نرخ جدید شهریه دانشجویان محصل، جدیدالورود و انتقالی از خارج از کشور قبل از ۲۰۱۹ و بعد از ۲۰۱۹ در آن آورده شده است. البته این آیین‌نامه باید در هیات‌امنای دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی نیز به تصویب برسد.
وزارت بهداشت تعدادی از دلایل خود برای افزایش شهریه را در آیین‌نامه ذکر کرده است. از جمله مهم‌ترین دلایل این افزایش قیمت در شهریه دانشجویان سرانه اختصاص‌یافته از سمت سازمان برنامه‌وبودجه است. درواقع به نظر می‌رسد که میانگین فعلی شهریه دانشجویان شهریه‌پرداز دانشگاه‌ها و دانشکده‌های کشور با این سرانه اختلاف فاحشی دارد. در سال‌های اخیر نیز افزایش هزینه‌های آموزشی و کمک‌آموزشی، بار مالی سنگینی را به دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها تحمیل کرده و وزارتخانه معتقد است عملا با ادامه روند فعلی آموزش ممکن نیست.
بر‌مبنای آماری که در آیین‌نامه وزارت بهداشت آمده اگر نگاهی به سهم یا به‌اصطلاح شهریه پرداختی دانشجو نسبت به هزینه صرف‌شده دانشگاه در هر مقطع بیندازیم، می‌توان گفت که به صورت میانگین دانشجویان شش مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری تخصصی، پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی، تقریبا ۱۵ درصد سهم خود را به دانشگاه پرداخت می‌کنند. به عبارت دیگر دانشگاه کمتر از یک‌چهارم هزینه پرداختی را از دانشجویان پس می‌گیرد.
از سمت دیگر نیز با توجه به اینکه میانگین شهریه‌های دانشجویان شهریه‌پرداز در دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی، مبنای محاسبه خرید تعهدات آموزش رایگان و دریافت خسارت از دانشجویان انصرافی و اخراجی، تعیین خسارت دانشجویان مستنکف قرار می‌گیرد، با پایین بودن میزان شهریه‌ها، این موضوع باعث می‌شود در سال‌های اخیر خرید تعهدات آموزشی رایگان شده و با روند افزایشی دانش‌آموختگان رشته‌های علوم پزشکی اقدام به خرید تعهد و آزادسازی مدارک برای ترجمه و خروج از کشور کنند.
بیش از چهار هزار و ۸۰۰ ظرفیت برای کنکوری‌های امسال در پردیس‌ها و شهریه‌پردازان در نظر گرفته شده بود. درحالی‌که میانگین فعلی شهریه سالانه (۱۴۰۲-۱۴۰۱) دانشجویان در مقطع کارشناسی علوم پزشکی، ۱۸ میلیون تومان است، اما طبق اعلام سازمان برنامه‌وبودجه، میزان سرانه سالانه (۱۴۰۲) تعیین‌شده این سازمان برای هر دانشجو ۸۵ میلیون و ۲۰۰ تومان هزینه می‌کند. به عبارت دیگر اگر دانشگاه سال جدید تحصیلی را نیز با این شهریه پیش برد، دانشجویان علوم پزشکی سالانه تنها ۲۱ درصد از هزینه تحصیل خود را به دانشگاه پرداخت کرده‌اند.
قرار بر این است تا پس از این مقطع دانشجویان محصل کارشناسی به جای ۱۸ میلیون تومان، ۴۰ میلیون تومان پرداخت کنند. در واقع باید گفت که قرار است تا دانشجویان کارشناسی، امسال با افزایش ۱۲۲ درصدی یا بیش از دوبرابری شهریه مواجه شوند. اما اوضاع برای دانشجویان نوورود علوم پزشکی کمی سهمگین‌تر است چراکه این دانشجویان باید میزان سرانه تعیین شده از سمت سازمان برنامه‌وبودجه را تمام و کمال پرداخت کنند. در واقع این دانشجویان باید ترمی ۴۲ میلیون تومان (سالیانه ۸۵ میلیون و ۲۰۰) شهریه بپردازند. دانشجویان نوورود در پایان تحصیلی و با ثابت ماندن شهریه، ۳۴۰ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان به دانشگاه پرداخت کرده‌اند.
بخش دیگری که شهریه دانشجویان دچار تغییر شده، دانشجویان انتقالی از خارج کشور است. این دانشجویان به دو دسته ورودی قبل از ۲۰۱۹ و ورودی بعد از ۲۰۱۹ تقسیم می‌شوند. دانشجویان مقطع کارشناسی انتقالی قبل از ۲۰۱۹، برای کارشناسی مبلغ ۶۰ میلیون تومان و دانشجویان کارشناسی انتقالی بعد از سال ۲۰۱۹، باید مبلغ ۸۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان برای شهریه پرداخت کنند.
البته قطعا بهتر بود تا این آیین‌نامه پیش از انتخاب رشته کنکور منتشر می‌شد تا داوطلبان با دید بازتری انتخاب‌رشته کنند چراکه بسیاری براساس افزایش ۲۰ درصدی شهریه انتخاب رشته کرده‌اند و حالا با تصویب احتمالی این آیین‌نامه از انتخاب خود پشیمان شوند.
میزان هزینه دانشگاه برای هر دانشجو در مقطع کارشناسی‌ارشد برای دانشگاه‌های علوم پزشکی از سمت سازمان برنامه و بودجه، ۱۵۶ میلیون تومان تعیین شده است، اما میانگین فعلی شهریه سالانه دانشجویان شهریه‌پرداز، ۲۲ میلیون تومان است. به زبان ساده‌ترمی‌توان گفت که اگر هزینه صرف‌شده برای هر دانشجو در هر ترم، ۷۸ میلیون تومان باشد دانشجویان شهریه‌پرداز ۱۱ میلیون از این هزینه را پرداخت می‌کنند. این میزان شهریه تنها می‌تواند ۱۴ درصد از هزینه صرف‌شده را جبران کند.
در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲، قرار است تا دانشجویان ارشد شاغل به تحصیل، سالانه به‌صورت میانگین ۵۰ میلیون تومان و ترمی ۲۵ میلیون تومان شهریه بپردازند. درواقع شهریه سالانه این دسته از دانشجویان ۱۲۷ درصد افزایش داشته است. دانشجویان نوورود کارشناسی‌ارشد، باید سالانه ۱۵۶ میلیون تومان پرداخت کنند. دانشجویان ورودی ۱۴۰۳-۱۴۰۲، در پایان تحصیل خود ۳۱۲ میلیون تومان پرداخت خواهند کرد، اما شهریه دانشجویان انتقالی قبل از ۲۰۱۹، در مقطع ارشد ۸۰ میلیون تومان و برای دانشجویان بعد از سال ۲۰۱۹، ۱۵۶ میلیون تومان خواهد بود.
سرانه سالانه دانشجویان دکتری تخصصی، الان سالی ۳۵ میلیون تومان است؛ اما سرانه تعیین‌شده از سمت سازمان برنامه‌وبودجه، سالی ۲۸۴ میلیون تومان تعیین شده و درواقع دانشجویان دکتری تخصصی تنها ۱۲ درصد از میزان هزینه دانشگاه را سالانه به دانشگاه می‌دهند. این دانشجویان در چهار سال تحصیلی خود تقریبا مبلغی معادل یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان برای دانشجویان هزینه خواهند داشت که درصورت ادامه دادن این روند تنها ۱۴۰ میلیون (۱۲ درصد) از آن به دانشگاه بازمی‌گردد.
مبلغ شهریه دانشجویان دکتری تخصصی محصل به ۸۵ میلیون تومان در سال رسیده است و دانشجویان نوورود باید ۲۸۴ میلیون تومان در سال برای تحصیل در دانشگاه پرداخت کنند. همچنین دانشجویان انتقالی از خارج کشور قبل از ۲۰۱۹، در رشته‌های دکتری تخصصی یا PHD، سالانه مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان شهریه باید پرداخت کنند که این عدد برای دانشجویان ورودی بعد از ۲۰۱۹ به سالی ۲۸۴ میلیون تومان می‌رسد.
درحال‌حاضر هر دانشجوی پزشکی سالانه، شهریه‌ای معادل ۳۰ میلیون تومان پرداخت می‌کند. این درحالی است که طبق ادعای وزارت بهداشت، براساس میزان سرانه تعیین‌شده از سمت سازمان برنامه و بودجه، هزینه صرف‌شده برای هر دانشجوی پزشکی ۲۱۳ میلیون تومان است، یعنی دانشجوی پزشکی ۱۴ درصد از هزینه‌هایی را که برای او شده به دانشگاه باز می‌گرداند. براساس آیین‌نامه مذکور، قرار است تا پس از این، دانشجویان محصل پزشکی، سالی ۱۱۰ میلیون تومان به دانشگاه بپردازند.
البته مانند دیگر مقاطع، دانشجویان ورودی سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ یا به‌اصطلاح جدیدالورود‌ها باید مبلغی معادل ۲۱۳ میلیون تومان پرداخت کنند. با احتساب هشت‌سالی که دانشجویان پزشکی درس میخوانند و ثابت ماندن شهریه، دانشجویان ورودی امسال، در پایان تحصیل خود، مبلغ یک‌میلیارد و ۷۰۴ میلیون تومان پرداخت خواهند کرد. دانشجویان انتقالی از خارج که قبل از سال ۲۰۱۹ وارد دانشگاه شده‌اند، برای تحصیل در رشته پزشکی باید ۱۵۰ میلیون تومان پرداخت کنند، اما دانشجویانی که بعد از سال ۲۰۱۹ شروع به تحصیل کرده‌اند باید همان مبلغ ۲۱۳ میلیون تومان سالانه شهریه بپردازند.
درخصوص رشته دندانپزشکی، سازمان برنامه و بودجه معتقد است که ۲۱۳ میلیون تومان سرانه هر دانشجو در سال است. درحالی‌که این دانشجویان تا امسال تنها ۳۴ میلیون تومان شهریه در سال پرداخت می‌کردند. به‌عبارت دیگر می‌توان گفت که دانشجویان دندان، ۱۶ درصد از سرانه صرف‌شده برای خود را پرداخت می‌کردند.
بعد از تصویب این آیین‌نامه قرار است شهریه دانشجویان محصل یا شاغل به تحصیل در این رشته، با افزایش ۳.۵ درصدی به ۱۲۰ میلیون تومان برسد، همچنین این عدد برای دانشجویان نوورود (۱۴۰۳-۱۴۰۲) ۲۱۳ میلیون تومان معین‌شده از سمت سازمان بودجه می‌رسد. شهریه دانشجویان انتقالی دندانپزشکی قبل از سال ۲۰۱۹، ۱۶۰ میلیون تومان و برای دانشجویان ورودی بعد از سال ۲۰۱۹، ۲۱۳ میلیون تومان تعیین شده است.
میزان سرانه سالانه تعیین‌شده از سمت سازمان بودجه برای دانشجویان داروسازی مانند دو رشته پزشکی و دندان، ۲۱۳ میلیون تومان مشخص شده است که دانشجویان داروسازی، ۲۸ میلیون تومان آن را سالانه پرداخت می‌کنند، یعنی این دانشجویان تقریبا سالانه ۱۳ درصد سرانه را پرداخت می‌کنند، اما از این پس قرار است دانشجویان داروسازی ورودی‌های قبل یا شاغل به تحصیل، سالانه ۱۱۰ میلیون تومان شهریه بپردازند. همچنین ۲۱۳ میلیون تومان برای دانشجویان جدیدالورود شهریه تعیین شده است. دانشجویان انتقالی قبل از ۲۰۱۹ باید ۱۴۰ میلیون تومان شهریه پرداخت کنند و دانشجویان انتقالی بعد از ۲۰۱۹، باید ۲۱۳ میلیون تومان شهریه بپردازند.
شهریه‌هایی که در این گزارش به آن‌ها اشاره کردیم شامل شهریه ثابت و شهریه متغیر می‌شود و میزان آن با نظر دانشگاه‌ها و برای هر ترم تعریف و تعیین می‌شود، همچنین با توجه به تفاوت امکانات دانشگاه‌ها، تفاوت در میزان شهریه‌ها براساس ضریب‌های هیات‌های امنا تعیین می‌شود. حداکثر میزانی که هیات‌امنا می‌تواند در شهریه‌ها تغییر ایجاد کند با رعایت ضرایب تا ۳۰ درصد است.
در آیین‌نامه مذکور و نامه دیگری که در ۱۷ مهرماه به امضای معاون آموزشی وزارت بهداشت رسید، به نرخ آزادسازی تعهدات آموزشی و... اشاره شده بود. درواقع در این نامه آمده است که دانشجویان تحصیلات تکمیلی (دکتری تخصصی، دستیاری، فوق‌تخصص، فلوشیپ) از سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ برای خرید و آزادسازی تعهدات آموزشی، هزینه انصراف، اخراج و استنکاف دانشجویان مطابق با سرانه اختصاص‌یافته برای تربیت دانشجو به اضافه کمک‌هزینه‌های پرداخت‌شده، جریمه هزینه فرصت از دست رفته تعیین و اعمال می‌شود
. درواقع فرمول خرید تعهد، هزینه انصراف اخراج و...؛ جریمه + کمک‌هزینه + سرانه است. سرانه درنظر گرفته‌شده برای رشته دکتری تخصصی ۲۸۴ میلیون تومان، برای دستیاران بالینی، ۳۱۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان و برای فوق تخصص و فلوشیپ ۳۵۵ میلیون تومان در سال است.
همچنین هزینه خرید تعهد، انصراف، اخراج دانشجویان و به‌صورت کلی آزادسازی تعهدات آموزشی در سال تحصیلی جدید نیز تغییر کرده است. این هزینه برای دانشجویان کاردانی، ۲۵ میلیون تومان، برای مقطع کارشناسی، سالی ۴۰ میلیون تومان و برای ارشد ۵۰ میلیون است. دانشجویان پزشکی و داروسازی برای آزادسازی تعهدات آموزشی خود باید سالی ۱۱۰ میلیون و دانشجویان دندان سالی ۱۲۰ میلیون تومان پرداخت کنند.
در ۲۷ مهرماه نیز نامه‌ای رسمی از سمت کاظم قهرمان‌زاده، رئیس مرکز خدمات آموزشی منتشر شد. در این نامه که خطاب به معاون آموزشی دانشگاه، دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی زده شده، نرخ جدید تعهدات آموزشی و انصراف از تحصیل را از اول آبان‌ماه لازم‌الاجرا دانسته است. البته دانشجویانی که تا پیش از این تاریخ آبان درخواست خود را ثبت کنند می‌توانند با مبالغ قبل خدمات خود را انجام دهند.
دانشجویانی که در دانشگاه ثبت‌نام کردند، اما انتخاب‌واحدی انجام ندادند و دانشجویانی که مرخصی بدون احتساب در سنوات استفاده کرده‌اند، مشمول پرداخت خسارات نیستند، همچنین دانشجویانی که ثبت‌نام و انتخاب‌واحد کردند، اما در کلاس‌ها حضور نداشتند، مشمول پرداخت شهریه ثابت هستند. نکته دیگر نامه، این است که نیمسال‌هایی که دانشجو از مرخصی تحصیلی استفاده می‌کند هم مشمول پرداخت هزینه خسارت انصراف به میزان شهریه ثابت می‌شود.
