بیماری زوال عقل مخصوصا در افراد مسن‌تر رواج دارد و از هر ۱۴ فرد بالای ۶۵ سال، یک نفر و از هر شش فرد بالای ۸۰ سال، یک نفر به این عارضه مبتلا است.
اصطلاح «زوال عقل» به یک بیماری خاص اطلاق نمی‌شود؛ بلکه مجموعه‌ای از علائم را در بر می‌گیرد که در نتیجه ابتلا به بیماری‌هایی مانند آلزایمر پدید می‌آیند و به سلول‌های عصبی که پیام‌ها را از مغز انتقال می‌دهند، آسیب می‌زنند.
به گزارش ایسنا، این بیماری مخصوصا در افراد مسن‌تر رواج دارد و از هر ۱۴ فرد بالای ۶۵ سال، یک نفر و از هر شش فرد بالای ۸۰ سال، یک نفر به این عارضه مبتلا است؛ از نظر آماری احتمال ابتلای زنان بیشتر از مردان است.
هرکس این عارضه را به شکلی متفاوت با دیگران تجربه می‌کند؛ اما علائم معمول زوال عقل به سه دسته تقسیم می‌شوند: مشکلات حافظه، قدرت شناخت و توانایی برقراری ارتباط با دیگران.
پنج مورد از رایج‌ترین علائم این بیماری عبارت‌اند از:
- مشکل در تصمیم‌گیری و استدلال
- مشکل در درک زمان و مکان مانند نیمه‌شب بلند شدن برای سر کار رفتن
- مشکل در برقراری ارتباط موثر با دیگران مانند ناتوانی در پیدا کردن واژه‌های درست
- اغلب حرف‌های خود را تکرار می‌کنند و دنبال کردن مکالمات برایشان سخت است
- تغییرات شخصیتی و رفتاری، تغییر خلق‌وخو و ابتلا به اضطراب و افسردگی
تشخیص زوال عقل ممکن است به دلیل شباهت این علائم به نشانه‌های مرتبط با افول طبیعی توانایی‌ها در کهنسالی، دشوار باشد.
طبق مطالعه‌ای، از هر چهار بیمار مبتلا به زوال عقل، بیماری یک نفر در نهایت دست‌کم دو سال پس از ابتلا، تشخیص داده می‌شود.
این مطالعه از ۱۰۱۹ بیمار مبتلا به زوال عقل و مراقبان آن‌ها درباره تجربه‌هایشان از روند تشخیص نظرسنجی کرد و دریافت علت اصلی اینکه افراد کمک لازم را دریافت نمی‌کنند، این است که علائمشان با روند طبیعی کهنسالی اشتباه گرفته می‌شود؛ شرایطی که در ۴۲ درصد موارد پیش می‌آید.
حدود ۲۶ درصد پاسخ‌دهندگان گفتند که بیماری آنان تا دو سال رسما تشخیص داده نشد و یک‌چهارم علاوه بر آن، گفتند وقتی معلوم شد زوال عقل دارند که به نقطه بحرانی رسیده بودند.
متخصصان مبتلایان احتمالی یا کسانی را که از افت توانایی‌های عزیزانشان نگرانند، تشویق می‌کنند تا پیشقدم شوند و می‌گویند: کسی که یک سوال را بار‌ها می‌پرسد، پیر نشده، بلکه مریض است.
به گفته این متخصصان، اگر برای خود یا عزیزانتان نگرانید، برای دریافت کمک به پزشک مراجعه کنید. یافته‌های واضح نشان می‌دهد به‌تن‌هایی دست‌وپنجه نرم کردن با علائم زوال عقل و کمک نگرفتن، چقدر خطرناک است.
یک متخصص در این باره، گفت: بله وقتی مشخص می‌شود مبتلا شده‌ایم، هراس‌انگیز است. خودم می‌دانم؛ چون وقتی مشخص شد مادرم مبتلا شده است، وحشت کردم. ولی فهمیدن ارزش چنین دلهره‌ای را دارد؛ به طوری که ۹۰ درصد مبتلایان به زوال عقل به ما گفتند تشخیص بیماری به نفعشان بود؛ چون باعث شد به خدمات درمانی، مراقبتی و حمایتی دسترسی اساسی پیدا کنند و زمان با ارزش برنامه‌ریزی برای آینده را از دست ندهند. با توجه به آنکه همه‌گیری کرونا باعث شد میزان تشخیص کاهش یابد، کمک گرفتن بیش از هر زمانی اهمیت یافته است. نیازی نیست تنهایی با زوال عقل مقابله کنید. ما برای حمایت از همه مبتلایان آمادگی داریم.
انجمن آلزایمر انگلیس برای رسیدگی به این مشکل که از طریق یافته‌هایش شناسایی کرد، با همکاری کالج سلطنتی پزشکی عمومی فهرست بازبینی جدیدی تدوین کرد تا در شناسایی علائم زوال عقل به مردم کمک کند و آن‌ها را به معاینه‌های تشخیصی و کمک گرفتن تشویق کند.
ارزیابی اینکه فرد مشکلات حافظه دارد، مثل به زحمت افتادن در به یاد آوردن کلمات درست یا تکرار کردن پرسش‌ها و عبارت‌ها، معضلاتی در زندگی روزمره مثل به زحمت افتادن در پرداخت قبض‌ها یا گم شدن بیرون از خانه و همچنین مواجه شدن با مشکلات عاطفی یا رفتاری مثل پرخاشگری یا برخورد زننده یا گوشه‌گیری از جمله مواردی هستند که در این فهرست آمده است.
دکتر «جیل راسموسن»، نماینده بالینی زوال عقل در کالج سلطنتی پزشکان عمومی، گفت: برای بیماران، خانواده‌هایشان و پزشکان عمومی اهمیت حیاتی دارد که مشاوره در مورد نشانه‌های بالقوه زوال عقل به‌موقع و کارامد باشد.
فهرست بازبینی جدید که با همکاری انجمن آلزایمر تدوین شده، ابزاری ساده و رایگان برای کمک به بیمار و خانواده‌اش است تا طی معاینات که اغلب وقت تنگ است، علائم و نگرانی‌هایشان را به روشنی بیان کنند.
متخصصان اظهار کردند: این فهرست می‌تواند در شناسایی افرادی که باید برای ارزیابی مفصل‌تر و تشخیص مشکلات‌شان مراجعه کنند، به راستی موثر باشد. از همه آن‌هایی که از داشتن نشانه‌های احتمالی زوال عقل نگرانند، می‌خواهیم از این فهرست بازبینی استفاده کنند و آن را در اختیار گروه مراقبت‌های اولیه خود بگذارند.
بر اساس آمار‌های رسمی در حال حاضر بیش از ۵۵ میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به زوال عقل هستند و همچنین هر ساله نزدیک به ۱۰ میلیون مورد جدید ابتلا به این بیماری گزارش می‌شود.
آمار سازمان جهانی بهداشت (WHO) همچنین نشان می‌دهد که بیش از ۶۰ درصد مبتلایان به زوال عقل از کشور‌های کم درآمد یا با درآمد متوسط هستند.
سازمان جهانی بهداشت همچنین در این باره اظهار کرد: این بیماری با گذشت زمان بدتر می‌شود و همچنین عمدتا افراد مسن را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما همه افراد با افزایش سن به آن مبتلا نمی‌شوند. بیماری آلزایمر، یکی از اختلالات زیرمجموعه زوال عقل و شایع‌ترین نوع آن است.
دکتر «جیسون شپرد»، دانشیار عصب‌شناس دانشگاه «یوتا» و «تالیا لرنر»، استادیار علوم اعصاب در دانشگاه «نورت‌وسترن» در همین رابطه به نشریه «اینسایدر» گفته‌اند که برای حفظ سلامت مغزشان چندین توصیه بهداشتی کاربردی را انجام می‌دهند که در ادامه به این توصیه‌ها خواهیم پرداخت:
دکتر شپرد می‌گوید: ایجاد عادت خواب مفید یعنی شش تا هشت ساعت خواب شبانه یکی از بهترین کار‌هایی است که می‌توانید برای سلامت مغز انجام دهید.
خواب به تقویت انعطاف‌پذیری مغز و توانایی آن برای سازگاری با موقعیت‌ها و تجربیات جدید کمک می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد سازگاری مغز با چالش‌های جدید، کارآیی و عملکرد شناختی آن را با افزایش سن، بهبود می‌بخشد.
این عصب‌شناس با ورزش روزانه در حفظ سلامت مغزش می‌کوشد، چرا که ورزش منظم جریان خون در مغز را افزایش می‌دهد. در واقع قلب قوی از طریق گردش خون کافی به مغز کمک می‌کند تا عملکرد بهینه خود را حفظ کند.
تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که منظم ورزش می‌کنند، کمتر در معرض خطر ابتلا به آلزایمر قرار دارند. ورزش همچنین ابتلا به آلزایمر یا زوال قابلیت شناختی مغز را که با افزایش سن افراد بیشتر می‌شود، به تاخیر می‌اندازد.
توصیه علمی، ۱۵۰ دقیقه ورزش طی یک هفته است، اما هر مقدار که بتوانید بدن خود را به حرکت درآورید، بهتر از هیچ است.
همچنین بنا به توصیه دکتر لرنر، تنهایی به سلامت روان، سلامت عاطفی و سلامت مغز افراد صدمه می‌زند. پس ارتباط با دیگران امری حیاتی است. به طور کلی، طول عمر افرادی که ارتباط اجتماعی قوی دارند، بیشتر است. گذران وقت با دیگران برای زندگی عاطفی ما بسیار مفید است. همین موضوع به سلامت مغز نیز کمک شایانی خواهد کرد.
با توجه به مطالعات، ارتباطات اجتماعی قوی به کاهش خطر افسردگی و اضطراب منجر می‌شود و به افراد کمک می‌کند تا با مسائل دشوار بهتر کنار بیایند.
البته لرنر می‌افزاید که امکان ارتباط گرفتن با دیگران می‌تواند یک چالش هم باشد به خصوص با افزایش سن. او توصیه می‌کند با وجود دوستانی که در سراسر کشور پراکنده شده‌اند، می‌توان از رسانه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌های پیام‌رسان برای ارتباط با عزیزان استفاده کرد.
قرار گرفتن در معرض افراد، مکان‌ها و چالش‌های جدید سرزندگی ذهن را حفظ می‌کند، انعطاف‌پذیری مغز را بهبود می‌بخشد و آن را تقویت می‌کند.
در این خصوص دکتر شپرد با سفر به مکان‌های جدید و تجربه فرهنگ‌های متفاوت این روند را تجربه می‌کند. همچنین او از پرداختن به سرگرمی‌هایی متفاوت از شغلش به عنوان محقق و استاد مانند عکاسی و گوش دادن به موسیقی کلاسیک، لذت می‌برد چرا که تجربه فعالیت‌های جدید لزوما به این معنا نیست که حتما باید پول خرج کنید.
این کار حتی می‌تواند درست کردن یک پازل دشوار باشد که پیش‌تر انجام نداده‌اید. حتی ورود به اجتماع جدید هم مغز را ترغیب می‌کند که با افراد مختلف سازگار شود.
غذا‌های فرآوری‌شده با افزایش خطر ابتلا به آلزایمر و زوال عقل رابطه دارند. بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند غذا‌های بسیار فرآوری‌شده مانند غذا‌های نیمه‌آماده بسته‌بندی‌شده یا سیب‌زمینی سرخ‌کرده برای سلامت بدن مضرند و خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت، کلسترول یا فشار خون بالا را افزایش می‌دهند.
بنا به توصیه لرنر، اگر فشار خون بالا دارید، احتمالا در معرض خطر ابتلا به مشکلات مغزی مانند سکته یا زوال عقل قرار دارید.
پس بدانید که غذا‌های فرآوری‌شده سلامت مغز شما را تهدید می‌کنند. برای حفظ سلامت مغز و بدن خود از غذا‌های فرآوری‌شده بپرهیزید و سعی کنید از یک رژیم غذایی کامل شامل انواع میوه‌ها، سبزیجات، گوشت بدون چربی و غلات کامل استفاده کنید.
لرنر می‌گوید: مغز شما از بسیاری جهات از بدن شما جدا نیست؛ بنابراین چیز‌هایی که برای بدن مفیدند، برای مغز هم مفید به شمار می‌آیند.
