به نظر می‌رسد دلیل «همسان‌سازی» قیمت طلا با بازار آزاد ارز، تشویق صادرکنندگان به فروش ارز در اختیار خود به بانک مرکزی است.
تحولات تازه در بازار‌های دارایی تقریبا دو هفته به پایان سال منجر به شوک‌های قیمتی در بازار ارز و طلا شده است. امروز قرار است دوازدهمین حراج شمش طلا در مرکز مبادله انجام شود و دیروز هم مدتی پس از اولین حراج سکه، سامانه ثبت تقاضا دچار اختلال شد و از کار افتاد.
به گزارش اعتماد، همزمان با این تحولات، نرخ ارز در بازار آزاد شوک تازه‌ای را تجربه کرد و وارد کانال بالاتری شد. چه اتفاقی در حال رخ دادن است و سمت و سوی بازار‌ها در پایان سال چیست؟
بانک مرکزی حراج شمش طلا را از ۲۷ دی ماه شروع کرده و قرار است امروز برای دوازدهمین بار این کار را انجام دهد. به گفته سخنگوی مرکز «مبادله ارز و طلا» این شمش‌ها توسط صادرکننده‌ها و در راستای رفع تعهد ارزی آن‌ها عرضه می‌شود. حراج فرآیندی است که برای خرید و فروش کالا‌ها یا خدمات با بهترین قیمت از طریق دریافت پیشنهاد خریداران برای آن کالا و سپس فروش آن به بیشترین قیمت استفاده می‌شود.
در این روش شرکت‌کنندگان پیشنهاد‌های خود را ارایه می‌دهند و هر پیشنهاد جدید بالاتر از پیشنهاد قبلی است. حراج برای تجارت در زمینه‌های مختلف اعمال می‌شود. در میانه بهمن ماه امسال، اصغر بالسینی، سخنگوی مرکز مبادله ارز و طلا، از فروش ۲۰۰ کیلوگرم شمش طلا در ۵ دوره عرضه خبر داده بود که به گفته وی «متوسط قیمت شمش در این ۵ حراج سه میلیارد و ۵۳۵ میلیون تومان بود.»
این قیمتی است که نشان می‌دهد بانک مرکزی نرخ دلار در بازار آزاد را پذیرفته و معاملات شمش طلا را مبتنی بر قیمت بازار آزاد انجام داده است. هر کیلوگرم شمش طلا به‌طور متوسط ۶۵ تا ۶۷ هزار دلار قیمت دارد که با نرخ ۵۵ هزار تومانی دلار در بازار آزاد میانه بهمن‌ماه، سه میلیارد و ۵۷۵ میلیون تومان خواهد بود.
بنابراین اظهارات رییس کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد مبنی بر اینکه «قیمت بازار آزاد ارز را اصلا قبول نداریم» یا «بازار آزاد ارز را اصلا به رسمیت نمی‌شناسیم» یا «نرخ ارز در بازار آزاد صرفا براساس انتظارات تورمی ناشی از اخبار منفی شکل می‌گیرد و به هیچ‌وجه با واقعیات اقتصاد ما همخوانی ندارد» را باید گذاشت کنار چنین آمار و ارقامی و پرسید اگر بازار آزاد به رسمیت شناخته نمی‌شود و قیمت‌های آن با «واقعیت‌های اقتصادی ایران» همخوانی ندارد؛ پس چرا شمش طلا با نرخ بازار آزاد «همسان‌سازی» می‌شود؟
به نظر می‌رسد دلیل این «همسان‌سازی» قیمت طلا با بازار آزاد ارز، تشویق صادرکنندگان به فروش ارز در اختیار خود به بانک مرکزی است. سال‌هاست که دولت‌های مختلف از مکانیسم «پیمان‌سپاری ارزی» برای صادرات استفاده می‌کنند. این مکانیسم به دولت اجازه می‌دهد که ارز حاصل از صادرات را به‌طور کامل در اختیار بگیرد. اتفاقی که به مذاق یک صادرکننده خوش نمی‌آید. یک صادرکننده خرد علاقه دارد پول حاصل از صادرات کالا در اختیار خودش باشد تا با آن هر کاری که دوست دارد بکند. این قضیه در صادرکنندگان بزرگ نیز دیده می‌شود.
نزدیک به نیمی از ارز مورد نیاز کشور برای واردات، توسط صادرکنندگان بزرگ نظیر پتروشیمی‌ها تامین می‌شود و به نظر می‌رسد این شرکت‌ها علاقه‌ای به عرضه دلار‌های صادراتی با قیمت‌های پایین را ندارند. بنابراین نهاد سیاستگذار اصلی ارز که به نوعی باید تمام پتانسیل خود را برای حفظ ارزش پول ملی به کار بگیرد، به دلیل نیاز به این شرکت‌ها، چندان جای مانور ندارد و باید به قیمت‌های درخواستی آن‌ها پاسخ دهد. اصولا ایجاد یک بازار «توافقی» برای خرید ارز صادرکنندگان نیز به همین دلیل بوده است، چرا که بانک مرکزی با این مکانیسم به دنبال کشف قیمتی بود که مورد رضایت این شرکت‌ها باشد.
از میانه بهمن‌ماه تا دوره دهم یعنی اول اسفند ماه، کل شمش طلای فروخته شده توسط بانک مرکزی در مرکز مبادله ارز و طلا، ۵۵۵ کیلوگرم بوده است. یعنی در ۱۰ دوره حراج، اندکی بیش از نیم تن طلا فروخته شده که بسیار ناچیز است. تصور کنید که مثلا ۱۰ تن فروش طلا، رقمی حدود نیم میلیارد دلار ارزش دارد تا متوجه شوید ارقام فروش رفته در حراج طلا چقدر پایین است و قرار نیست حجم بالایی از نقدینگی آخر سال را جمع‌آوری کند.
در میان آشفتگی کشف قیمت دلار در بازار که با انواع و اقسام نرخ‌ها همراه است؛ برخی تحلیلگران بازار از فرمول برابری بیت کوین با دلار آزاد استفاده می‌کنند. بیت کوین، در بازار رمزارز‌ها به عنوان رمز ارز پیشرو خوانده می‌شود و قیمت آن اوایل دیروز به ۶۴،۲۸۵ دلار هم رسید که در واقع بالاترین رکورد آن از اواخر سال ۲۰۲۱ تاکنون محسوب می‌شود و درمقایسه با سقف اخیر قبلی یعنی ۶۳،۸۵۰ حدود دو درصد بیشتر است.
گفته می‌شود که رمزارز‌های دیگر قیمت خود را از بیت کوین می‌گیرند. بنابراین عجیب نیست که رمز ارز «تتر» که هر واحد آن معادل «یک دلار» است با رشد قیمتی مواجه شود. قیمت تتر در معاملات دیروز ۶۰ هزار و ۴۹۸ تومان (تا ساعت ۱۸) تعیین شده بود. بنابراین بازار آزاد ایران نیز با همین قیمت خود را همسان کرده است. هرچند شمش‌های طلای عرضه شده در بازار مبادله زیرنظر بانک مرکزی، ۵ هزار تومان پایین‌تر از این رقم است و شاید در روز‌های آینده قیمت این شمش‌ها هم بالاتر برود.
روز یکشنبه نخستین حراج عمومی سکه طلای مرکز مبادله ایران نیز با عرضه سکه ربع بهار آزادی برگزار شد. از تعداد ۱۲ هزار و ۸۷۷ قطعه ربع سکه ثبت سفارش شده در سامانه، با توجه به کف قیمت تعیین شده توسط عرضه‌کننده، یک هزار و ۱۱۸ قطعه سکه با میانگین قیمت ۱۱ میلیون و ۵۴۸ هزار تومان به برندگان تخصیص داده شد.
سامانه معاملات سکه طلای مرکز مبادله ایران، قیمت پایه از پیش تعیین شده ندارد و قیمت پیشنهادی ثبت شده توسط متقاضی در سامانه، مبنای تخصیص است. همزمان با آغاز حراج سکه در مرکز مبادله از ساعت ۱۲ دیروز، سایت حراج سکه با اختلال همراه شده که به گفته سخنگوی مرکز مبادله، علت این اختلال حجم بالای مراجعه مردم برای احراز هویت و ثبت سفارش است.
بالسینی، سخنگوی مرکز مبادله ارز و طلای ایران علت اختلال سایت حراج سکه را بالا بودن تقاضای مردم برای احراز هویت و ثبت سفارش اعلام کرد و گفت: بنا شد که زمان احراز هویت تا ساعت ۱۵ تمدید شود.
