دو چهره اصلی که تا کنون برای کاندیداتوری در انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم ثبت نام کردند، پیش از این مدیریت مذاکرات هسته‌ای را بر عهده داشتند که به شرط تائید صلاحیت هر دو، می‌تواند مناظرات جنجالی و تاثیرگذاری را رقم بزند.
فرارو- علی لاریجانی و سعید جلیلی تا کنون مهم‌ترین چهره‌های سیاسی هستند که در ستاد انتخابات کشور حاضر شدند. در صورت تائید صلاحیت هر دو نامزد و فارغ از نتیجه انتخابات، احتمالاً فصل جدیدی در مناظرات تلویزیونی خلق خواهد شد. چرا که مهم‌ترین پرونده سیاسی – بین‌المللی تاریخ کشور یعنی مذاکرات هسته‌ای و برقراری رژیم تحریم‌های اقتصادی در دو مقطع زمانی پیوسته در دست این دو سیاستمدار بوده است. این پرونده با سیاست‌های بالادستی و خط مشی دولت محمود احمدی‌نژاد از شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای امنیت سازمان ملل متحد رفت. علی لاریجانی از ۱۳۸۴ تا مهر ۱۳۸۶ مسئولیت مذاکرات را بر عهده داشت و از این تاریخ و بعد از چند بار استعفا که در نهایت با موافقت رئیس‌جمهور وقت مواجه شد، جای خود را به سعید جلیلی داد. سعید جلیلی تا پایان دولت احمدی‌نژاد این مسئولیت را بر عهده داشت و در سال ۱۳۹۲ صندلی دبیری شورای عالی امنیت ملی را به علی شمخانی سپرد. در زمانی که دیگر قرار بود پرونده مذاکرات هسته‌ای به دیپلمات‌های وزارت خارجه و محمدجواد ظریف سپرده شود. اوج تحریم‌های ایران و سنگین‌ترین قطعنامه‌هایی که شورای امنیت سازمان ملل علیه کشورمان صادر کرد، در زمان مدیریت مذاکرات توسط جلیلی اتفاق افتاد.
به گزارش فرارو، این مقدمه از آن جهت ذکر شد که با توجه به مهم بودن مساله تحریم‌ها و مذاکرات هسته‌ای که حدود ۲ دهه زندگی ایرانیان را تحت تاثیر خود قرار داد، احتمالاً بخش اصلی تقابل انتخاباتی جلیلی و لاریجانی به این حوزه اختصاص خواهد داشت.
سعید جلیلی در روز نخست ثبت‌نام، به وزارت کشور رفت. عده‌ای نیز در خیابان دکتر فاطمی و مقابل ساختمان این وزارتخانه به پیشواز او رفتند. با دقت در تصاویر مشخص بود که یک میکروفون یقه‌ای روی کت جلیلی نصب شده بود که احتمالاً برای ساخت مستند انتخاباتی او استفاده خواهد شد. دو نماینده مجلس از جبهه پایداری نیز او را در وزارت کشور همراهی کردند.
عضو مجمع تشخیص مصلحت و شورای راهبردی روابط خارجی پس از انجام امور اداری ثبت‌نام، پشت تریبون رفت و برنامه‌های خود را ارائه داد. مهم‌ترین بخش صحبت‌های جلیلی از این قرار است:
«امروز به دولتی نیاز داریم که با همه وجود اراده و برنامه داشته باشد تا این سرمایه بزرگ را ارتقا دهند. ما در ۱۰ سال گذشته در گفتمانی به اسم دولتِ سایه به این مساله اندیشیده ایم و با شبکه‌ای گسترده از نخبگان و اساتید حوزه‌های مختلف پیرامون این بحث کارشناسی‌هایی را انجام دادیم؛ در تمام این مدت فارغ از اینکه دولت مستقر رفیق یا رقیب ما بوده سعی کردیم که نتایج بررسی‌های خود را به دولت مستقر ارایه کنیم. [..]نکته مهم این است که ریس جمهور باید بداند که چه فرصت‌هایی وجود دارد، اگر صحبت از برنامه می‌شود، رئیس‌جمهور باید به آن برنامه اشراف کامل داشته باشد و اینکه چگونه از این فرصت‌ها به نفع ملت ایران استفاده حداکثری کند، به حداقل‌ها راضی نشود، اداره روزمره کشور را کافی نداند و به قله‌ها نگاه کند، پیشرفت‌های مردم ما و روند‌های جهانی، امروز به ما نشان می‌دهد که در یک فرصت تاریخی هستیم اگر ملت از فرصت‌های تاریخی غفلت کند، از مسیر پیشرفت عقب می‌ماند و این پیشرفت با عدالت به دست می‌آید؛ عدالتی که در جهت جهش کشور برای مشارکت دادن ظرفیت تک تک مردم ایران حق قائل باشد و برای به میدان آوردن آن برنامه داشته باشد. [..]حق مردم ایران است که برای جهش کشور نقش ایفا کند و این وظیفه دولت است که برای آن برنامه داشته باشد، افزود: بدون مناسبات عادلانه سرمایه‌ها تلف می‌شود و اتفاقاً در آن مناسبات عادلانه است که همه سرمایه‌ها و ظرفیت‌ها به کار برده می‌شود و انحصار‌ها شکسته می‌شود و خط کشی‌های نادرست برداشته می‌شود. [..]برای جهش و پیشرفت، مشارکت حداکثری مردم لازم است و این مشارکت با عداالت به دست می‌آید. ما برای کسب موفقیت‌هایی در ادامه موفقیت‌های مسیر رئیس جمهور شهید به تصمیم‌های صحیح و به موقع نیاز داریم.»
کلیدواژه‌های سعید جلیلی در این سخنرانی چند دقیقه‌ای را می‌توانیم این‌طور خلاصه کنیم: حماسه، مردم، رئیس‌جمهور شهید، عدالت، فرصت، برنامه. جلیلی در این چند دقیقه صحبتی از وضعیت معیشتی، اقتصاد کشور، تحریم‌ها و اوضاع سیاسی – اجتماعی فعلی کشور نکرد.
علی لاریجانی صبح جمعه به وزارت کشور رفت. در حالی که شب گذشته پستی در حساب رسمی او در شبکه ایکس (توئیتر) منتشر شد که محتوای آن تردید‌ها درباره ثبت‌نامش در انتخابات را کم‌تر کرد. آمدن یا نیامدن لاریجانی از آن جهت بیش از دیگر چهره‌های سیاسی مورد توجه بود که او پس از سه دوره ریاست مجلس و سال‌ها حضور در لایه ارشد مدیریت کشور و ماندن در اردوگاه اصولگرایان، برای حضور در انتخابات ۱۴۰۰ رد صلاحیت شد. رد صلاحیت عجیبی که حتی برخی معتقدند این صحبت رهبر انقلاب در مراسم سالگرد رحلت حضرت امام (ره) مربوط به او بود: «در جریان عدم احراز صلاحیت به برخی کسانی که صلاحیتشان احراز نشد جفا شد. به خودشان و خانواده‌هایشان نسبت‌هایی داده شد که معلوم شد خلاف است. فضای مجازی بدون هیچ قید و بندی این مسایل را منتشر کردند. مطالبه من این است که دستگاه‌های مسئول جبران کنند. گزارش‌های خلاف واقع بود.»
اما در نهایت لاریجانی ثبت نام کرد و به این تحلیل دامن زد که احتمالاً از بابت تائید صلاحیت خود اطمینان حاصل کرده است. چرا که رد صلاحیت دوباره او، بیش از آن که به ضرر دیگران باشد، برای خود او ناشایست است.
لاریجانی صحبت‌های خود پس از ثبت نام در انتخابات را به این مسائل اختصاص داد:
«امروز شرایط معیشتی سخت است و مردم انتظار دارند حکومت راه حل درستی برای مشکلات بیابد؛ آیا این مشکلات حل شدنی است؟ آری! برخی کشور‌ها وضعی به مراتب پیچیده‌تر از ما داشتند، ولی توانستند آن را حل کنند؛ باید با تکیه بر توان داخلی از تجارب بین‌المللی نیز بهره بگیریم. [..]هدف اساسی این تغییرات عدالت اجتماعی و پیشرفت ملی در همه بخش‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، علمی و سیاست خارجی است؛ عدالت به این معناست که هر کس به حق خود برسد و پایه این حق، حقوق فطری انسان‌ها است و دولت باید زمینه رشد آن را فراهم کند؛ در این مسیر ما به ملت قوی و دولت زمینه‌ساز نیاز داریم. [..]در این الگو، دولت جایگزین ملت نمی‌شود، ولی بستر متوازن برای مشارکت و رقابت مردم در همه حوزه‌ها را فراهم می‌کند و آزادی‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی برای این امر ضرورت دارد و زمانی برای از دست دادن نداریم. [..]یکی از الزامات تحقق این امر وحدت ملی بر مبنای شعار‌های اصلی انقلاب است؛ جامعه‌ی ما به اندازه‌ی زیادی از اختلافات آسیب دیده است. در دولت مد نظر من، هر کاربلد و توانایی با هر سلیقه سیاسی به کار گرفته می‌شود و دولت باشگاه یک حزب و یک جناح نیست. به جای نگاه تمرکزگرا و از بالا به پایین، زمام امور مناطق ایران عزیز در اختیار نخبگان استانی قرار می‌گیرد. [..]دیپلماسی کشور باید پیشرفت ایران را مسئله‌ی اصلی تعاملات خود قرار دهد؛ راهبرد ایران به عنوان قدرت مهم منطقه این است که کل منطقه امن و قدرتمند باشد. امروز ایران عزیز با تمدن کهن، نقش آفرین صحنه‌ی بین‌المللی است و همکاری خود را با قطب‌های جهانی صرفاً بر اساس منافع ملی و امنیت ملی تعریف می‌کند؛ در این میان حل مسئله‌ی تحریم‌ها برای گشایش اقتصادی جزو اولویت‌های دیپلماسی خواهد بود. [..]مبنای تعاملات چه در سطح منطقه و چه بین‌المللی به نحو غالب با تکیه بر مزیت‌های رقابتی بر محور توسعه اقتصادی خواهد بود و البته بنیه‌ی دفاعی قوی برای نیرو‌های مسلح با توجه به شرایط ایران نیز مد نظر است. [..]تنها با روش علمی می‌توان مشکلات را حل کرد نه با شعار و نظرات غیر تخصصی. [..]در مقوله اقتصاد علاوه بر محوریت تولید و اشتغال، مبارزه با علل فساد مهم‌تر از برخورد با معلول‌ها است؛ اگر دولت جایگزین ملت شود، شفافیت بیشتر شود و مقررات زائد تقلیل یابد زمینه‌ی فساد از بین می‌رود. با دولت فربه و مداخله‌گر در همه امور مردم، حتماً ره به جایی نمی‌بریم. [..]»
کلیدواژه‌های علی لاریجانی در این سخنرانی چند دقیقه‌ای را می‌توانیم این‌طور خلاصه کنیم: ملت، دیپلماسی، منطقه، تحریم، توسعه، معیشت، اقتصاد، سلایق سیاسی.
دهمین انتخابات ریاست‌جمهوری (سال ۱۳۸۸) آخرین باری بود که مناظرات چهره به چهره با حضور دو کاندیدا برگزار شد. از آن به بعد، مناظره‌ها در فُرم تبدیل به برنامه‌های پرسش و پاسخ شدند، اما کاندیدا‌های اصلی و پوششی در انتخابات‌های ۹۲، ۹۶ و ۱۴۰۰ در مواقعی که فرصتی پیش می‌آمد، با یکدیگر به تقابل می‌پرداختند. با توجه به خروجی مناظرات سال ۸۸ به خصوص برنامه‌های میان محمود احمدی‌نژاد، میرحسین موسوی و مهدی کروبی و سه انتخابات پیشین، احتمال برگزاری مناظره به همان سبک دور از ذهن است. بنابراین، تقابل‌ها در قالب همین برنامه پرسش و پاسخ بروز خواهد کرد.
تا اینجا، جلیلی و لاریجانی شاخص‌ترین چهره‌ها هستند. تحریم، اقتصاد کلان، معیشت مردم و مسائل اجتماعی به احتمال زیاد محور این تقابل‌ها را تشکیل خواهد داد. جلیلی، جریان بنیادگرای جناح اصولگرا را نمایندگی می‌کند و لاریجانی به جریان معتدل اصولگرایان تعلق دارد؛ بنابراین باید دید که در بحث اجتماعی، طرفین چه نظراتی را بیان می‌کنند.
به خاطر پیشینه و کارنامه این دو چهره سیاسی، مساله سیاست خارجی و تاثیر آن بر اقتصاد کشور و معیشت مردم به احتمال زیاد بر تقابل طبیعی بین این دو نفر سایه می‌اندازد. لاریجانی پرونده مذاکرات هسته‌ای را به جلیلی تحویل داد و کارنامه جلیلی در این پرونده نیز قابل مطالعه است. در زمان تصویب برجام در مجلس شورای اسلامی، علی لاریجانی ریاست مجلس را بر عهده داشت و طیف نزدیک به جلیلی (حلقه پایداری) که در نهاد‌های مختلف از جمله مجلس هستند، ظریف، روحانی و لاریجانی را به خاطر برجام به خیانت یا حداقل سازشکاری متهم می‌کنند. برجام را چه موفق بدانیم و چه ناموفق (در هر صورت قطعنامه‌های زمان آقای جلیلی با قطعنامه ۲۲۳۱ که نتیجه برجام بود، لغو شد) تلاشی برای رفع تحریم‌های ایران بود. حالا لاریجانی با شعار رفع تحریم و اولویت داشتن این مساله در دیپلماسی کشور به انتخابات وارد شده است.
با سوابق دو نفر در مذاکرات هسته‌ای و نظری که نسبت به سیاست خارجی و مساله تحریم‌های ایران دارند، ممکن است شیوه مذاکره جلیلی و لاریجانی، پشت پرده مذاکرات هسته‌ای و روایت‌های دو طرف از این پرونده، کاغذپاره و بی‌اهمیت خواندن قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل، ادعای بی‌تاثیر بودن تحریم‌ها طی سال‌های گذشته، اولویت پیدا کردن برنامه هسته‌ای به تمام شئون حکمرانی کشور، سیاست خارجی تهاجمی یا تعاملی از جمله مسائلی باشند که روی آنتن مناظرات تلویزیونی بروند. از سوی دیگر، با توجه به پیگیری مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا و تبادل پیغام‌ها از سوی چهره نزدیک به سعید جلیلی و عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در زمان او – علی باقری کنی - که در حال حاضر سرپرستی وزارت خارجه را بر عهده دارد، این بخش از سیاست خارجی دولت سیزدهم نیز شاید در بوته نقد قرار بگیرد.
چهره‌های حلقه دانشگاه امام صادق (ع) و جبهه پایداری که از دو طرف به سعید جلیلی متصل هستند، در نتیجه خالص‌سازی طی ۵ سال گذشته در نهاد‌های مختلف (از دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های اقتصادی و نفتی تا دستگاه سیاست خارجی و فرهنگی) به قدرت رسیدند که این مساله بار مسئولیت جلیلی درباره کارنامه دولت سیزدهم را سنگین می‌کند. چرا که او صاحب نفوذ بوده و از همان گفتمان برخواسته است که خواسته یا ناخواسته، این دیپلمات کهنه‌کار رادیکال را در موضوع دفاع از دولت سیزدهم و ادامه مسیر سیدابراهیم رئیسی قرار می‌دهد. بنابراین، سیاست خارجی و اقتصاد به احتمال زیاد در صدر مسائل قرار می‌گیرند.
