ایران رئیس‌جمهور جدید خود را شناخت. با طی کردن برخی روندهای قانونی، رئیس‌جمهور منتخب در پاستور مستقر خواهد شد و با گرفتن رای اعتماد از مجلس، فعالیت خود را به صورت کامل آغاز خواهد کرد.
فرارو- مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ایران شد. انتخابات چهاردهم به پایان رسید و سیاستمدار کهنه‌کاری که از لحاظ حزبی مستقل و از لحاظ فکری اصلاح‌طلب است، به زودی راهی پاستور می‌شود. با توجه به این که انتخابات چهاردهم در شرایط خاص و به علت درگذشت رئیس‌جمهور و فعال شدن اصل ۱۳۱ قانون اساسی برگزار شد، سوالاتی نیز درباره سازوکار و زمان استقرار دولت چهاردهم وجود دارد. در گزارش پیش رو پاسخ این سوالات را گردآوری کرده‌ایم.
تنفیذ و تحلیف
به گزارش فرارو، پیروز انتخابات، تا زمان تنفیذ حکم از سوی مقام رهبری، «رئیس‌جمهور منتخب» نامیده می‌شود. علی اکبر رنجبرزاده نماینده مردم همدان و عضو هیئت رئیسه مجلس در گفتگویی با خبرگزاری تسنیم، از آمادگی پارلمان برای برگزاری مراسم تحلیف پس از تنفیذ حکم از سوی آیت‌ا... خامنه‌ای رهبر انقلاب خبر داد. مجتبی یوسفی دیگر عضو هیئت رئیسه مجلس نیز به ایرنا گفته است که مراسم تحلیف ۱۴ یا ۱۵ مرداد برگزار خواهد شد. بر اساس اصل ۱۲۱ قانون اساسی، رئیس‌جمهور در مجلس شورای اسلامی و در حضور رئیس قوه قضائیه و اعضای شورای نگهبان سوگند یاد و سوگندنامه ریاست‌جمهوری را امضا می‌کند.
متن این سوگند که در قانون اساسی ذکر شده به این شرح است:
«بسم‌الله الرحمن الرحیم
من به عنوان رییس جمهور در پیشگاه قرآن کریم و در برابر ملت ایران به خداوند قادر متعال سوگند یاد می‌کنم که پاسدار مذهب رسمی و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی کشور باشم و همه استعداد و صلاحیت خویش را در راه ایفای مسئولیت‌هایی که بر عهده گرفته‌ام به کار گیرم و خود را وقف خدمت به مردم و اعتلای کشور، ترویج دین و اخلاق، پشتیبانی از حق و گسترش عدالت سازم و از هر گونه خودکامگی بپرهیزم و از آزادی و حرمت اشخاص و حقوقی که قانون اساسی برای ملت شناخته است حمایت کنم. در حراست از مرز‌ها و استقلال سیاسی و اقتصادی و فرهنگی کشور از هیچ اقدامی دریغ نورزم و با استعانت از خداوند و پیروی از پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام قدرتی را که ملت به عنوان امانتی مقدس به من سپرده است همچون امینی پارسا و فداکار نگاهدار باشم و آن را به منتخب ملت پس از خود بسپارم.»
محمود عباس‌زاده مشکینی نماینده پیشین مجلس نیز در گفتگو با فرارو، اظهار داشت که «روال کار بر این است که مکاتباتی میان مجلس و دستگاه‌ها انجام و زمان انجام مراسم تحلیف مشخص می‌شود. با توجه به این که انتخابات این دوره در نتیجه بروز یک سانحه به صورت زودهنگام برگزار شد، باید دید که برنامه‌ریزی به چه صورت انجام می‌شود.»
با توجه به این که تحلیف ریاست‌جمهوری با حضور مهمانان و هیئت‌های خارجی برگزار می‌شود، هماهنگی‌های تشریفاتی بیشتری را طلب می‌کند. این دعوت‌ها و برگزاری مراسم به صورت مشترک از سوی ریاست‌جمهوری و مجلس شورای اسلامی انجام می‌شود. یک منبع آگاه به خبرنگار فرارو گفت که احتمالاً مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری پزشکیان از سوی رهبری، بعد از عاشورا برگزار خواهد شد.
مرور انجام مراسم تنفیذ حکم در ادوار گذشته ریاست‌جمهوری نشان می‌دهد که این مراسم به طور معمول در روز‌های ۱۱ و ۱۲ مردادماه و مراسم تحلیف نیز اغلب به فاصله یک یا چند روز در مجلس برگزار شده است. اما برگزاری هر دو مراسم یک پیش‌نیاز قانونی دارد و آن نیز صدور اعتبارنامه است.
هادی طحاف نظیف عضو حقوقدان و سخنگوی شورای نگهبان در این باره گفته است: «بعد از اینکه صحت انتخابات توسط شورای نگهبان مورد تایید قرار بگیرد، اعتبارنامه ریاست‌جمهوری توسط اعضای شورای نگهبان صادر می‌شود. اعضا آن اعتبارنامه را امضا می‌کنند و خدمت رهبر معظم انقلاب ارسال می‌کنند. بعد از صدور اعتبارنامه، مراسم تنفیذ ریاست‌جمهوری برگزار خواهد شد که زمان برگزاری آن از سوی دفتر رهبر معظم انقلاب اعلام خواهد شد. برابر قانون آغاز دوره ریاست‌جمهوری از روز تنفیذ است؛ چهار سال از آن روز آغاز می‌شود. مرحله بعد تحلیف است که طبق اصل ۱۲۱ قانون اساسی، رئیس‌جمهور باید در مجلس شورای اسلامی حضور یابد و در حضور رئیس قوه قضائیه و اعضای شورای نگهبان سوگند یاد کند.»
برخی تصور می‌کنند که برگزاری این مراسم‌ها و آغاز به کار دولت نیز شامل قید زمانی ۵۰ روزه اصل ۱۳۱ قانون اساسی می‌شود. در حالی که این اصل می‌گوید: «در صورت فوت، عزل، استعفاء، غیبت یا بیماری بیش از دو ماه رئیس جمهور و یا در موردی که مدت ریاست جمهوری پایان یافته و رئیس جمهور جدید بر اثر موانعی هنوز انتخاب نشده و یا امور دیگری از این قبیل، معاون اول رئیس جمهور با موافقت رهبری اختیارات و مسئولیت‌های وی را برعهده می‌گیرد و شورایی متشکل از رئیس مجلس و رئیس قوه قضاییه و معاون اول رئیس جمهور موظف است ترتیبی دهد که حداکثر ظرف مدت پنجاه روز رئیس جمهور جدید انتخاب شود»؛ و این شرط در حال حاضر انجام شده است.
همانطور که اشاره شد، دوره ریاست‌جمهوری از زمان تنفیذ حکم محاسبه می‌شود و رئیس‌جمهور جدید، با حضور در پاستور، دفتر ریاست‌جمهوری را تحویل می‌گیرد. این برنامه با حضور رئیس‌جمهور پیشین انجام می‌شود، اما در این شرایط، قاعدتاً محمد مخبر کلید پاستور را تحویل مسعود پزشکیان می‌دهد. بر اساس تجربیات پیشین، پس از انجام مراسم تحلیف رئیس‌جمهور، احکام مدیران انتصابی مثل معاونان و مسئولان نهاد ریاست‌جمهوری را صادر می‌کند. جلسه هیئت دولت نیز با حضور رئیس‌جمهور جدید، معاونان او و اعضای دولت پیشین برگزار می‌شود.
بر اساس قانون و در شرایط امروز، ۱۵ روز پس از انجام مراسم تحلیف در مجلس، مسعود پزشکیان فرصت دارد که کابینه خود را به مجلس شورای اسلامی معرفی کند. جلسات رای اعتماد پارلمان به وزرا به صورت فشرده و در دو نوبت صبح و عصر برگزار می‌شود. بررسی کابینه پیشنهادی دولت اول روحانی (۱۳۹۲) چهار روز، دولت دوم روحانی (۱۳۹۶) پنج روز و دولت مرحوم رئیسی (۱۴۰۰) نیز چهار روز به طول انجامید. رئیس‌جمهور به عنوان رئیس دولت با حضور در مجلس، از کابینه پیشنهادی خود دفاع می‌کند. با توجه به ترتیب و روند برگزاری این مراسم‌ها، اگر تحلیف پزشکیان در نیمه مرداد انجام شود و ریاست‌جمهوری از سقف زمان معین شده ۱۵ روزه برای معرفی وزرای پیشنهادی خود استفاده کند، جلسات رای‌اعتماد به کابینه در شهریورماه برگزار خواهد شد. تا زمان مشخص شدن نظر مجلس شورای اسلامی درباره هیئت دولت و سپس تودیع و معارفه وزرا، وزیران پیشین به کار خود ادامه خواهند داد. با تکمیل و تائید کابینه، دولت چهاردهم فعالیت خود را از شهریور ماه به صورت کامل پیگیری خواهد کرد.
