«احتمال شکل‌گیری دور جدیدی از مذاکرات محرمانه و لابی‌گری دوجانبه و منطقه‌ای وجود دارد که بیشتر با هدف بسترسازی و طراحی مکانیزم‌های فنی توافق احتمالی و از سوی دیگر مدیریت شرایط خواهد بود. اما احتمال اینکه توافق قبل از انتخابات آمریکا انجام شود کم است. تمرکز دولت بایدن بر انتخابات ریاست جمهوری است و به طور معمول تلاش خواهد داشت از سیاست خارجی چالش برانگیز خودداری کند.»
تحلیلگر مسائل سیاست خارجی گفت: سیاست دولت اول ترامپ درباره توافق در گذشته مخرب بود. پیش‌بینی سیاست دولت دوم ترامپ هم واقعا دشوار است. اساسا ترامپ غیرقابل پیش بینی است و احتمال روی کار آمدن مجدد وی در اروپا نیز نگرانی‌هایی ایجاد کرده است. چنانچه آقای پزشکیان در یادداشت اخیر خود اشاره داشت، ایران به اعتمادسازی دوباره و همکاری با اروپا تمایل دارد. فکر می‌کنم این همکاری می‌تواند شامل توافق هسته‌ای نیز شود و ایران بار دیگر سناریوی برجام بدون آمریکا و از مسیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اروپا را مورد آزمون قرار دهد. هر چند سناریوی دشواری است و آمریکا برای کارشکنی در آن تلاش خواهد کرد، اما برای ایران کاربردی است.
به گزارش ایلنا، عفیفه عابدی تحلیلگر مسائل سیاست خارجی، در ارزیابی سیاست خارجی آقای پزشکیان گفت: به نظر می‌رسد سیاست خارجی دولت آقای پزشکیان به دلیل پشتوانه اراده ملی (دولت، ملت و حاکمیت) از پتانسیل لازم برای تبدیل به دوره‌ای از عملگرایی راهبردی و موفق برخوردار است.
اما این موضوع قطعا به تعیین کارگزاران متعهد و سختکوش برای سیاست خارجی، ارتباط مستمر و سازنده وزارت‌خارجه با نهادهای تصمیم‌ساز بالادستی و البته نحوه مواجهه درست با روندهای منطقه‌ای و بین‌المللی و بحران‌های احتمالی مرتبط است. باید در نظر داشت محیط منطقه‌ای و بین‌المللی به طور مستمر در حال تغییر و دگرگونی است و هر چه زمینه داخلی برای سیاست خارجی از ثبات مثبت بیشتری برخوردار باشد، قدرت تطبیق و پویایی سیاست خارجی برای تطبیق با روندهای بیرونی وعدم قطعیت‌ها افزایش خواهد یافت و منافع ملی در امنیت بیشتری قرار خواهد داشت.
عابدی در پاسخ به این سوال که پیش‌بینی شما از برنامه آقای پزشکیان برای مذاکرات با دولت آمریکا چطور است و آیا امکان توافق با دولت بایدن قبل از انتخابات آمریکا وجود دارد، گفت: به نظر می‌رسد در دولت چهاردهم مجموع سیاست‌های اعلامی و اعمالی در موضوع مذاکرات هسته‌ای از انسجام بیشتری برخوردار باشد. در این رابطه با توجه به تجربه برجام، همکاری و هم اندیشی بیشتری نیز بین دولت و حاکمیت برقرار خواهد بود. اما احتمال اینکه مذاکراتی در دوره ریاست‌جمهوری بایدن آغاز و با احتمال اینکه این مذاکرات به سرانجام برسد، متفاوت است.
وی افزود: احتمال شکل‌گیری دور جدیدی از مذاکرات محرمانه و لابی‌گری دوجانبه و منطقه‌ای وجود دارد که بیشتر با هدف بسترسازی و طراحی مکانیزم‌های فنی توافق احتمالی و از سوی دیگر مدیریت شرایط خواهد بود. اما احتمال اینکه توافق قبل از انتخابات آمریکا انجام شود کم است.
تمرکز دولت بایدن بر انتخابات ریاست جمهوری است و به طور معمول تلاش خواهد داشت از سیاست خارجی چالش برانگیز خودداری کند. دولت بایدن از موقعیت متزلزلی در انتخابات جاری آمریکا برخوردار است و توافق با ایران می‌تواند از سوی جناح رقیب به عنوان دستاویزی برای تخریب بیشتر بایدن استفاده شود. ضمن اینکه از سوی ایران نیز اعتمادی به توافق با دولت در حال گذار وجود نخواهد داشت.
عابدی در پاسخ به این سوال که در صورت پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات آمریکا برنامه سیاست خارجی ایران و دولت پزشکیان به چه صورت خواهد بود، گفت: خط مشی سیاست‌خارجی ایران در موضوع مذاکرات هسته‌ای همواره بر اساس نشان دادن حسن نیت، همکاری و اعتمادسازی بین‌المللی بوده است.
کاملا واضح است سیاست خارجی دولت پزشکیان نیز ادامه دهنده این خط مشی است. آنچه به اعتماد ایران در قبال توافق هسته‌ای ضربه زد خروج آمریکا از برجام، عدم بازگشت دولت بایدن، بی‌عملی دولت‌های اروپایی به اجرای تعهدات خود در قبال حفظ برجام بود. عقب نشینی گام به گام ایران از تعهدات نیز در واکنش به بدعهدی طرف‌های غربی بود.
وی افزود: با این حال شرایط به گونه‌ای است که ایران اکنون تنها عضو برجام است و بر بازگشت سایر شرکای برجام به این توافق تاکید دارد. سیاست دولت اول ترامپ درباره توافق در گذشته مخرب بود. پیش‌بینی سیاست دولت دوم ترامپ هم واقعا دشوار است. اساسا ترامپ غیرقابل پیش بینی است و احتمال روی کار آمدن مجدد وی در اروپا نیز نگرانی‌هایی ایجاد کرده است. چنانچه آقای پزشکیان در یادداشت اخیر خود اشاره داشت، ایران به اعتمادسازی دوباره و همکاری با اروپا تمایل دارد.
فکر می‌کنم این همکاری می‌تواند شامل توافق هسته‌ای نیز شود و ایران بار دیگر سناریوی برجام بدون آمریکا و از مسیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اروپا را مورد آزمون قرار دهد. هر چند سناریوی دشواری است و آمریکا برای کارشکنی در آن تلاش خواهد کرد، اما برای ایران کاربردی است.
عابدی در ارزیابی همکاری دولت پزشکیان با کشورهای منطقه به ویژه عربستان و همچنین محور مقاومت گفت: یکی از موفقیت‌های ایران در سال‌های اخیر بازتعریف شفاف و اعتمادساز از محور مقاومت برای کشورهای عربی منطقه و در راس آن‌ها عربستان سعودی بوده است. وقوع جنگ غزه نیز به تثبیت این تعریف کمک زیادی کرد و اکنون می‌توان گفت محور مقاومت یک محور شیعی-سنی علیه رژیم صهیونسیتی و برای آرمان فلسطین است.
چنانچه محبوبیت ایران و محور مقاومت در افکار عمومی عربی نیز افزایش یافته است. در واقع چنانچه شواهد دو سال اخیر نشان می‌دهد این اراده که روابط ایران و عربستان از موضوع محور مقاومت تفکیک شود، یک اراده دوجانبه است. ایران در دولت چهاردهم نیز این خط مشی را ادامه خواهد داد.
این کارشناس مسائل سیاست خارجی در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه آقای پزشکیان در متن اخیر خودشان در روزنامه تهران تایمز بر بهبود روابط با روسیه و چین تاکید داشتند لازمه حفظ این منافع ملی چیست تا شاهد صدور بیانیه‌هایی علیه اراضی ملی از جمله درباره جزایر سه‌گانه نباشیم، گفت: موضوع مهمی که در این باره باید در نظر داشته باشیم توسعه موازی و حتی چندجانبه روابط ایران با قدرت‌های شرقی و کشورهای عربی منطقه است که از اهمیت زیادی برای افزایش منابع سیاست خارجی ایران برخوردار است.
در موضوع بیانیه‌ها مسلما ایران باید در فرصت‌های دیپلماتیک گوناگون با روسیه و چین برای جلوگیری از تکرار مواضع غیرسازنده آن‌ها درباره جزایر سه‌گانه ایرانی به دیپلماسی سازنده خود ادامه دهد. اما در همین حال ایران باید از ابتکار عمل‌های سیاسی و حقوقی دیگر در روابط دوجانبه، چندجانبه و در چارچوب نهادهای بین‌المللی هم در رابطه با روسیه و چین و هم کشورهای عربی برای افزایش احترام متقابل به تمامیت ارضی ایران استفاده کند.
عابدی در ارزیابی بهبود روابط ایران و آذربایجان در دولت پزشکیان و مستحکم‌تر شدن این روابط گفت: روابط ایران و جمهوری آذربایجان مبتنی بر اراده دوجانبه در حال بازسازی و توسعه است. بر اساس گزارش منابع دیپلماتیک سفارت جمهوری آذربایجان به زودی کار خود در تهران را آغاز خواهد کرد. در همین حال کمیسیون‌های اقتصادی و نظامی و دفاعی ایران و جمهوری آذربایجان که در یک سال گذشته فعال‌تر شده‌اند، می‌توانند به تثبیت و توسعه این روابط کمک زیادی داشته باشند و دولت چهاردهم باید به نقش این کمیسیون‌ها توجه بیشتری داشته باشد.
این کارشناس مسائل سیاست خارجی در پاسخ به این سوال که جنگ غزه و بحران منطقه همچنان پابرجاست سیاست خارجی ایران در دولت پزشکیان در مواجهه با جنایات اسرائیل را چطور ارزیابی می‌کنید و چه اقداماتی باید برای محکومیت اسرائیل در جامعه جهانی صورت بگیرد، گفت: یکی از مهم‌ترین و درست‌ترین اقدامات آقای پزشکیان پس از پیروزی در انتخابات تاکید بر همکاری و حمایت دولت چهاردهم از محور مقاومت بود که در نامه‌های جداگانه به اعضای محور مقاومت بر آن تاکید شد. نقش محوری ایران در محور مقاومت در دولت آقای پزشکیان هم ادامه خواهد داشت. اما بازوهای دیپلماسی سیاسی و دیپلماسی عمومی ایران چه در تقویت مواضع محور مقاومت و چه در رابطه با کشورهای عربی و اسلامی و چه در موضوع تقویت نقش ایران در مسأله فلسطین باید فعال‌تر شود.
وی افزود: شهید امیرعبداللهیان و شهید رییسی دیپلماسی فعال سیاسی و عمومی در این موارد داشتند و قطعا با ادامه این خط مشی و استفاده از تجارب اخیر، مواضع دولت آقای پزشکیان می‌تواند برای تامین اهداف چندگانه از جمله دفاع از حقوق فلسطینیان و مردم غزه و همچنین منافع منطقه‌ای ایران موثرتر و نتیجه بخش‌تر باشد.
عابدی در پاسخ به این سوال یکی از موضوعات مورد بحث تلاش اسرائیل برای امنیتی‌سازی علیه ایران است ایران برای مقابله با این اقدامات باید چه کارهایی انجام دهد گفت: دیپلماسی فعال و توسعه‌گرای ایران با منطقه و جهان، در کنار تقویت محور مقاومت به طور طبیعی برنامه‌های اسرائیل علیه ایران را ناکام خواهد گذاشت.
اسرائیل اکنون در موقعیت بسیار تضعیف شده‌ای قرار دارد که تنها پشتوانه آن حمایت‌های سیاسی و نظامی ایالات متحده آمریکا است که برای واشنگتن نیز هزینه‌های زیادی ایجاد کرده است. مواجهه عملگرایانه ایران در عرصه‌های دیپلماتیک و میدان با ادامه جنایت‌های اسراییل در غزه و هر نوع برنامه جنگ افزوانه اسراییل، حمایت از اسرائیل را برای آمریکا بسیار پرهزینه‌تر خواهد کرد و تلاش واشنگتن برای مهار تل‌اویو افزایش خواهد یافت.
این تحلیلگر حوزه بین‌الملل در پاسخ به این سوال که روابط با همسایگان به چه صورت باید مستحکم شود، گفت: در دهه‌های گذشته یکی از راهبردهای آمریکا و اسرائیل برای فشار حداکثری بر ایران، تأثیرگذاری بر روابط ایران و همسایگان بوده که مطمئنا این راهبرد ادامه خواهد داشت. ایجاد حوادث مخرب و کارشکنی در توافق‌های ایران و همسایگان چون عربستان، عراق، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و پاکستان از آن جمله است. با این حال روند خوبی در روابط ایران و همسایگان ایجاد شده است. شرایط فعلی بخشی از اعتمادسازی لازم در روابط ایران و همسایگان بوده که می‌تواند پس از این نتایج ملموس آن را مشاهده کرد.
وی گفت: حفظ این روند در سیاست همسایگی ایران در روابط دوجانبه، چندجانبه و منطقه‌ای نیازمند هم افزایی وزارت‌خارجه و نهادهای حاکمیتی، ایجاد کمیسیون‌ها و کارگروه‌های تخصصی مشترک در داخل و به این ترتیب فعال نمودن کمیسیون‌های مشترک با همسایگان در ابعاد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی و امنیتی است.
ایران از هر زمینه خرد و کلان برای افزایش تعامل با همسایگان می‌تواند بهره ببرد. زمینه‌های خرد مانند گردشگری، دیپلماسی فرهنگی، دیپلماسی سلامت و…و زمینه‌هایی کلان مانند تعریف پروژه‌های اقتصادی بزرگ و مشترک، توافقنامه‌های اطلاعاتی و امنیتی و…که روابط را پیچیده‌تر و مستحکم‌تر می‌کند.
