با توجه به درگیری‌های اخیر در اوکراین و تهدید بالقوه استفاده روسیه از سلاح‌های هسته‌ای، در این متن به بررسی حقایقی درباره اورانیوم می‌پردازیم که احتمالاً از آنها بی‌اطلاع بوده‌اید.
اورانیوم یک عنصر شیمیایی است که برای اهداف مختلفی استفاده می‌شود، اما رایج‌ترین کاربرد آن تولید انرژی در نیروگاه‌های هسته‌ای است. این فلز سنگین به دلیل قابلیت استفاده در سلاح‌های کشتار جمعی، شهرت منفی نیز دارد.
به گزارش روزیاتو، با توجه به درگیری‌های اخیر در اوکراین و تهدید بالقوه استفاده روسیه از سلاح‌های هسته‌ای، در این متن به بررسی حقایقی درباره اورانیوم می‌پردازیم که احتمالاً از آنها بی‌اطلاع بوده‌اید.
اورانیوم در سال ۱۷۸۹ توسط شیمیدان آلمانی مارتین هاینریش کلاپروت کشف شد. کلاپروت در حال مطالعه کانی پیچ‌بلند بود که پس از مشاهده واکنش‌های شیمیایی غیرعادی، نتیجه گرفت که این ماده پیچ‌بلند نیست و در واقع عنصر جدیدی را کشف کرده است.
کلاپروت این عنصر جدید را به افتخار سیاره اورانوس که به تازگی کشف شده بود، اورانیوم نامید.
اورانیوم از زمان‌های بسیار دور وجود داشته است. سوابق استفاده از آن به سال ۷۹ میلادی برمی‌گردد، زمانی که از اکسید اورانیوم به عنوان عامل رنگی برای شیشه و در لعاب سرامیک استفاده می‌شد.
وقتی از اورانیوم برای رنگ کردن شیشه استفاده می‌شود، زیر نور سیاه در تاریکی می‌درخشد.
اورانیوم خالص نقره‌ای رنگ است، اما در مواجهه با هوا به سرعت اکسید می‌شود.
سال ۱۸۴۱، شیمیدان فرانسوی اوژن ملشیور پلیگو موفق به جداسازی اورانیوم خالص شد. او این کار را با حرارت دادن تتراکلرید اورانیوم با پتاسیم انجام داد.
در سال ۱۸۹۶، فیزیکدان فرانسوی آنتوان هانری بکرل متوجه شد که اورانیوم رادیواکتیو است. او این را پس از قرار دادن نمونه‌ای از آن روی یک صفحه عکاسی که در معرض نور قرار نگرفته بود، کشف کرد.
دانشمند مشهور لهستانی ماری کوری پس از کشف بکرل، اصطلاح «رادیواکتیویته» را ابداع کرد. ماری کوری به همراه همسرش، دانشمند فرانسوی پیر کوری، از پیشگامان مطالعه رادیواکتیویته بودند.
تصور می‌شود که اورانیوم حدود ۶.۶ میلیارد سال پیش در یک ابرنواختر تشکیل شده و به زمین رسیده است. واپاشی رادیواکتیو آهسته این عنصر، منبع اصلی گرما در داخل سیاره است.
اورانیوم چهل و هشتمین عنصر فراوان در پوسته طبیعی زمین است و ۴۰ برابر بیشتر از نقره یافت می‌شود.
نرخ واپاشی برای اکثر انواع اورانیوم نسبتاً پایین است و به نوع اورانیوم بستگی دارد. به عنوان مثال، اورانیوم-۲۳۸ نیمه عمری ۴.۵ میلیارد ساله و اورانیوم-۲۳۴ نیمه عمری ۲۴۵،۵۰۰ ساله دارد. استثنا اورانیوم-۲۱۴ است که به طور مصنوعی ساخته می‌شود و نیمه عمری نیم میلی‌ثانیه‌ای دارد!
نرخ واپاشی پایین به این معناست که اورانیوم، به طور کلی، چندان رادیواکتیو نیست. رادیواکتیوترین عنصر در واقع پولونیوم است که نیمه عمری ۱۳۸ روزه دارد.
اورانیوم-۲۳۵ به دلیل واکنشی به نام شکافت هسته ای، پتانسیل انفجاری بالایی دارد و این واکنش باعث آزاد شدن مقدار زیادی انرژی می‌شود. در این واکنش، هسته اورانیوم-۲۳۵ با جذب یک نوترون اضافی به دو قسمت تقسیم می‌شود و انرژی زیادی آزاد می‌کند. این فرآیند باعث می‌شود که اورانیوم-۲۳۵ به عنوان یک ایزوتوپ قابل شکافت، در تولید انرژی هسته‌ای و همچنین در ساخت سلاح‌های هسته‌ای استفاده شود.
شکافت هسته‌ای اصل اساسی بمب‌های اتمی است. به عنوان مثال، بمبی که در هیروشیما منفجر شد، کمتر از یک کیلوگرم اورانیوم داشت و قدرت انفجار آن معادل حدود ۱۵ کیلوتن TNT بود. تنها ۱.۳۸ درصد از اورانیوم موجود در بمب دچار شکافت شد. در مجموع، بمب «پسر کوچک» حاوی ۶۴ کیلوگرم اورانیوم بود.
برای افزایش کارایی شکافت اورانیوم، باید آن را غنی کرد. نیروگاه‌های هسته‌ای از اورانیوم غنی شده برای تولید انرژی استفاده می‌کنند.
محصول باقیمانده، اورانیوم ضعیف شده است که سپس در مواردی مانند گلوله‌ها یا زره تانک استفاده می‌شود. اورانیوم ضعیف شده تقریباً نیمی از رادیواکتیویته اورانیوم طبیعی را دارد.
کیک زرد نامی است که به اکسید اورانیوم جامد داده می‌شود. این شکل از اورانیوم، پودر زردی است که اغلب قبل از غنی‌سازی تجاری می‌شود.
اورانیوم در ۲۰ کشور جهان استخراج می‌شود. اکثریت قریب به اتفاق آن از قزاقستان، نامیبیا، کانادا، استرالیا، نیجر و روسیه می‌آید.
همه ما به طور طبیعی در معرض مقادیر بسیار کمی از اورانیوم قرار داریم. این مواجهه از طریق غذا، آب، خاک و هوا رخ می‌دهد، اگرچه این سطح از مواجهه ایمن است.
حدود ۱۰ درصد از برق جهان در رآکتور‌های هسته‌ای تولید می‌شود. به عنوان مثال، ایالات متحده حدود ۲۰ درصد از برق خود را از منابع هسته‌ای تأمین می‌کند، در حالی که کشور‌هایی مانند بلژیک، سوئد و اوکراین ۳۰ درصد یا بیشتر از برق خود را از این منابع تأمین می‌کنند. فرانسه، از سوی دیگر، بیش از ۷۰ درصد از برق خود را از رآکتور‌های هسته‌ای تأمین می‌کند.
ما از دهه ۱۹۵۰ از رادیوایزوتوپ‌های تولید شده مصنوعی برای اهداف مختلفی استفاده می‌کنیم و تأثیر آن بر زندگی ما چشمگیر بوده است.
رادیوایزوتوپ‌ها به طور گسترده‌ای برای تشخیص و تحقیق استفاده می‌شوند. به عنوان مثال، پرتودرمانی که برای درمان سرطان استفاده می‌شود، از رادیوایزوتوپ‌ها بهره می‌برد. از تابش گاما همچنین برای استریل کردن طیف وسیعی از وسایل پزشکی استفاده می‌شود.
رادیوایزوتوپ‌ها همچنین در نگهداری مواد غذایی، از کشتن آفات تا کنترل رسیدن میوه‌ها و سبزیجات استفاده می‌شوند.
رادیوایزوتوپ‌ها در زمینه محصولات کشاورزی و پرورش دام نیز مفید هستند. از آنها برای تولید محصولاتی که در برابر بیماری‌ها و اثرات آب و هوایی مقاوم‌تر هستند، استفاده می‌شود.
اورانیوم برای تولید انرژی استفاده می‌شود و به کشور‌هایی فروخته می‌شود که پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) را امضا کرده‌اند. NPT اجازه بازرسی بین‌المللی را می‌دهد تا تأیید شود که اورانیوم برای اهداف صلح‌آمیز استفاده می‌شود.
پس از خلع سلاح گسترده هسته‌ای در دهه ۱۹۹۰، مقدار زیادی اورانیوم که قبلاً برای استفاده نظامی در نظر گرفته شده بود، برای تولید برق در دسترس قرار گرفت. طبق گفته انجمن هسته‌ای جهانی، در طول دو دهه تا سال ۲۰۱۳، یک دهم برق ایالات متحده از اورانیوم سلاح‌های روسی تولید شد.
