زریبار، دریاچه‌ای در سه کیلومتری غرب شهر مریوان و بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین ایران که به نگین گردشگری غرب کشور نیز مشهور است.
این دریاچه زیبا که سالانه گردشگران زیادی را به سوی خود جذب می‌کند؛ در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی روبه‌رو بوده و عوامل موثر بسیاری همچون سرازیر شدن فاضلاب چند روستای اطراف دریاچه، رشد بی‌رویه نیزارهای، افزایش حجم رسوبات آن، به خطر افتادن حیات گونه‌های جانوری و گیاهی دریاچه در کنار خشکسالی، تغییر اقلیم و کاهش آبدهی چشمه‌های جوشان تأمین‌کننده منابع آبی دریاچه و ... همه و همه دست به دست هم داده بودند تا این دریاچه را به ورطه نابودی بکشانند.
به گزارش ایسنا، در چند دهه اخیر مردم و فعالان زیست‌محیطی و حتی خود مسئولان محلی، استانی و کشوری نسبت به خطر نابودی دریاچه هشدار‌هایی داده بودند و برای نجات آن طرح‌های جامع نجات نوشته و جلسات و کارگاه‌های مختلفی در استان برگزار کرده و هرازگاهی نیز مدیران استانی و یا کشوری از آن بازدید و طرح و ایده‌ای را برای نجات آن تصویب می‌کردند، اما سال‌ها از وعده وعید‌ها می‌گذشت و همچنان دریاچه روزبه‌روز از دوران رونق خود دورتر و به مرگ خود نزدیکتر می‌شد، به گونه‌ای که همه از احیای دوباره آن ناامید شده بودند.
سال گذشته که برای دیدن دریاچه زریبار به مریوان سفر کرده بودیم، تصویری که از زریبار می‌دیدیم تصویر دریاچه‌ای خشک و بی‌رمق بود که جز قسمت کوچکی از آن که پرآب بود، سایر بخش‌های دریاچه را زمین خشک یا نیزار‌ها فراگرفته بود به گونه‌ای که افسوس مسافران و مردمان محلی را برانگیخته بود.
در کنار همه اقداماتی که در طول این سال‌ها برای نجات دریاچه تدوین و اجرا شده بود، دریاچه روز به روز بی‌رمق‌تر و کم‌جان‌تر و از سال‌های رونق و شکوه خود فاصله می‌گرفت و دیگر توانی برای احیا خود نداشت.
در میان همهمه حرف و حدیث‌ها در مورد خشک شدن دریاچه زریبار! بارش فراوان باران در سال جاری به ویژه در شهر مریوان، ورق مرگ و زندگی دریاچه را برگرداند و زریبار پس از سال‌ها بحران و کم‌آبی جان دوباره‌ای به خود گرفت.
در کنار بارش باران در سال جاری اقداماتی همچون انتقال آب سد گاران به دریاچه زریبار، کنترل پسماند روستا‌ها به داخل دریاچه، بحث کنترل برداشت چاه‌های آب و تغییر الگوی کشت سبب بهبود وضعیت و نجات جان دریاچه زریبار شده است که اهم این اقدامات را از زبان مدیرکل محیط زیست استان و فرماندار مریوان در این گزارش خواهیم خواند.
مدیرکل محیط زیست استان کردستان گفت: تالاب زریبار به عنوان بیست و پنجمین تالاب ایران در کنوانسیون رامسر ثبت شده است و در راستای همین ثبت جهانی، قاعدتا اقدامات و الزامات زیست محیطی بسیاری برای ارگان‌هایی همچون خود محیط زیست، آب منطقه‌ای، آبفای کردستان، فرمانداری، جهاد کشاورزی و منابع طبیعی در نظر گرفته شده است.
اقبال حمیدی برداشت سالانه ۲.۵ میلیون متر مکعب از کاسه آبی دریاچه زریبار را یکی از چالش‌های اساسی دریاچه عنوان و اظهار کرد: یکی از چالش‌های ما در خصوص دریاچه زریبار بحث برداشت آب از کاسه آبی تالاب برای آبیاری فضای سبز بود که در یکی دو سال اخیر این اقدام به حداقل رسیده است.
وی با اشاره به اینکه کم آبی و تغیییرات اقلیمی در حوزه کشور و استان کردستان سبب کاهش ذخیره آبی کاسه تالاب در یک سال اخیر شده بود، عنوان کرد: سال گذشته میزان ذخیره آبی کاسه تالاب زریبار عملا به کمتر از ۳۰ میلیون متر مکعب رسیده بود، این در حالی است که در سال جاری باتوجه به بارش باران در سطح کشور ولو استان کردستان، میزان ذخیره آبی کاسه تالاب زریبار به ۶۵ میلیون متر مکعب یعنی متعادل‌ترین حد خود رسیده است.
حمیدی افزود: پس از هشت سال، امسال شاهد سرریز شدن آب دریاچه زریبار بودیم و عملا بسیاری از تخریب و تصرفاتی که کشاورزان در حریم دریاچه انجام داده بودند به زیر آب رفت.
وی ادامه داد: احیای حریم و بستر دریاچه یکی از الزامات آب منطقه‌ای استان بود که به آن ورود کردیم و از محل مصوبات ریاست جمهوری شهید احیای حریم و بستر دریاچه انجام شده است.
حمیدی حرکت شهر به سمت ضلع جنوب شرقی تالاب را یکی دیگر از چالش‌های دریاچه عنوان کرد و گفت: با اعتباراتی از مصوبات ریاست جمهوری بحث حریم گذاری و نیوجرسی آن انجام شدە است.
وی انتقال آب از سد گاران به تالاب زریبار را یکی از اقدامات نجات بخش دریاچه دانست و عنوان کرد: انتقال آب از سد گاران به تالاب زریبار یکی از مصوبات کارگروه استانی بود که خوشبختانه به صورت ماندگار و دائمی انتقال بیش از ۴ میلیون متر مکعب آن به تالاب زریبار محقق شد.
مدیرکل محیط زیست استان کردستان بیان کرد: یکی از مسئله‌های مهم در حوزه دریاچه زریبار بحث برداشت آب برای اراضی کشاورزی ۲۷۰ هکتاری پایاب تالاب زریبار بود که با انتقال آب از سدگاران به تالاب زریبار این مهم در سال دوم ریاست محترم شهید جمهور محقق شد.
اقبال حمیدی، انسداد چاه‌های مجاز و غیرمجاز را یکی از مطالبات اصلی مردم مریوان دانست و گفت: با قول مساعد آب منطقه‌ای استان عملا تا آخر سال بحث انسداد چاه‌های مجاز و غیرمجاز انجام خواهد شد، لذا با کاهش میزان این برداشت‌ها و بارش‌هایی که در سال آینده محقق خواهد شد ذخیره آبی کاسه دریاچه افزایش و آینده و رویکرد در حوزه تالاب زریبار بسیار امیدوار کننده خواهد بود.
وی ورود پسماند‌ها به کاسه تالاب را یکی از چالش‌های این دریاچه عنوان و اضافه کرد: با رویکرد فرهنگی بسیار مناسب و محیط زیست پروری که شهروندان مریوانی به ویژه روستا‌های حاشیه مریوان داشتند، بحث ورود فاضلاب روستایی به کاسه آبی زریبار عملا برداشته شده است.
همچنین اسماعیل احمدی فرماندار مریوان در خصوص آخرین وضعیت دریاچه گفت: در طول دو سال اخیر اقدامات بسیار خوب و قابل توجهی در بحث نجات بخشی دریاچه زریبار انجام شده است.
وی اظهار کرد: اقداماتی از جمله هدایت و کنترل پسماند روستا‌های اطراف دریاچه و بحث سه روستا در قسمت شمالی دریاچه که سال‌ها پسماند آنها به دریاچه انتقال پیدا می‌کرد، انجام و خوشبختانه با اجرای پروژه‌های آبفای شهرستان این مشکل کاملا برطرف شده است.
احمدی عنوان کرد: در بحث برداشت بی رویه چاه‌های آبی که در اطراف دریاچه حفاری شده بود یک کنترل و پایش جدی صورت گرفته و چاه‌ها به حداقل امکان رسیده است.
وی با اشاره به کشت غیر عرف برنج در اطراف دریاچه زریبار گفت: این اراضی از کشت برنج خارج شدند و ما ازین بابت دیگر نگرانی نداریم.
فرماندار مریوان، موضوع انتقال آب از سد گاران به تالاب زریبار را یک کار بزرگ و اساسی عنوان کرد و افزود: در حال حاضر این خط انتقال آب محقق شده و ما شاهد انتقال درصد قابل توجهی آب از سد گاران به تالاب زریبار هستیم که باعث رونق دوباره این دریاچه شده است.
وی تصریح کرد: مجموعا آن بحران‌هایی که دریاچه زریبار طی یکی دوسال اخیر با آن مواجه بود کاملا برطرف شده و زریبار در حال حاضر دچار مشکل خاصی نیست.
احمدی اقدامات انجام شده در خصوص نجات دریاچه زریبار را از اقدامات دائمی و ماندگار عنوان کرد: تدابیری همچون کنترل پسماند روستا‌ها یک اقدام دائمی است که مشکل دریاچه را در این خصوص برای همیشه و برای سالیان درازی حل کرده است.
وی از ایجاد آب‌بند در مسیر رودخانه‌های فصلی خبر داد و گفت: سال‌ها بود که رسوبات همراه با رودخانه‌های فصلی عمدتا در فصل بهار و اوایل تابستان به داخل دریاچه انتقال پیدا می‌کردند و همین امر سبب افزایش روسوبات آب دریاچه شده است، به همین دلیل و برای جلوگیری از ورود این رسوبات به آب دریاچه منابع طبیعی در مسیر رودخانه‌های فصلی منتهی به دریاچه آب بند‌هایی را ایجاد کرده که این آب بند‌ها از ورود رسوبات به داخل دریاچه جلوگیری می‌کنند.
