افزایش دو برابری قیمت تریاک و تغییرات ناشی از ممنوعیت کشت خشخاش توسط حکومت طالبان در افغانستان، بازار اعتیاد ایران را تحت تأثیر قرار داده است. در سه سال گذشته، قیمت تریاک تقریباً دو برابر شده و این وضعیت باعث رونق بازار مواد روانگردان، که قیمت کمتری دارند، شده است.
سوداگران مواد مخدر همیشه یک قدم از مسئولان مبارزه با این مواد جلوتر هستند. در حالی که تغییرات اقتصادی در ایران و تحولات بنیادین در حکومت افغانستان، بازار مواد مخدر را تحت تأثیر قرار داده است، هیچ برنامه مشخصی برای مقابله با افزایش اعتیاد به مواد جدید دیده نمی‌شود.
به گزارش ایرنا، در ایران چندین نهاد مسئولیت مبارزه با مواد مخدر را بر عهده دارند. نیروی انتظامی مسئولیت مبارزه در میدان را با قاچاقچیان مواد مخدر و روانگردان‌ها دارد، در حالی که وزارت بهداشت، بهزیستی و سازمان‌های فرهنگی مانند آموزش و پرورش، وزارت علوم و صدا و سیما مسئول پیشگیری، درمان و کاهش آسیب‌های ناشی از اعتیاد هستند. اما ستاد مبارزه با مواد مخدر در دولت مسئول سیاست‌گذاری و راهبری این نهادهاست و پس از انتصاب سردار اسکندر مومنی به وزارت کشور، هنوز دبیر کل جدید آن مشخص نشده است.
به‌طور کلی، اعتیاد در ایران سالانه بیش از ۱۰ میلیارد دلار به اقتصاد کشور ضربه می‌زند، که شامل هزینه‌های مواد، درمان، نگهداری معتادان و هزینه‌های زندان متخلفان می‌شود.
با این حال، بازار مواد مخدر بدون توجه به تغییرات در مسئولیت‌ها و برنامه‌ریزی‌ها به راه خود ادامه می‌دهد. مشکلات اقتصادی مانند تورم و افزایش هزینه‌ها به همراه بیکاری، افسردگی، و طلاق، به گرایش مردم به مصرف مواد اعتیادآور دامن می‌زند. در عین حال، تغییر قیمت مواد مخدر نیز باعث تغییر الگوی مصرف در افراد کم درآمد می‌شود.
قاچاقچیان مواد مخدر همواره آماده برای استفاده از شرایط جدید هستند و به‌نظر می‌رسد که برنامه‌ریزی مؤثری برای پیشگیری از این تغییرات وجود ندارد. «دکتر سعید صفاتیان»، کارشناس مبارزه با اعتیاد و مدیرکل اسبق درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر، می‌گوید: "تریاک به عنوان مهم‌ترین ماده مخدر در ایران، در پی ممنوعیت کشت آن در افغانستان به شدت افزایش قیمت پیدا کرده و اکنون قیمت یک کیلو تریاک به حدود ۱۸۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان رسیده است. "
او همچنین هشدار می‌دهد که این افزایش قیمت می‌تواند منجر به گسترش استفاده از مواد روانگردان شود. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، مصرف مواد روانگردان در کشور‌های همسایه مانند عراق و افغانستان در حال افزایش است و باند‌های مواد مخدر ممکن است به دنبال گسترش بازار این مواد در ایران باشند.
صفاتیان می‌افزاید: "حدود سه میلیون مصرف‌کننده مواد مخدر در ایران وجود دارد و با احتساب خانواده‌های آنها، حدود ۱۲ میلیون نفر با مشکل اعتیاد درگیر هستند. " این کارشناس تأکید می‌کند که دولت باید هر چه سریع‌تر به انتخاب یک دبیرکل آگاه و متخصص برای ستاد مبارزه با مواد مخدر اقدام کند تا بتواند مسائل پیچیده اعتیاد را مدیریت کند.
وی هشدار می‌دهد که در صورت عدم توجه به خطر گسترش مواد روانگردان، کشور ممکن است با فاجعه‌های اجتماعی و اقتصادی بزرگی مواجه شود. تریاک به‌عنوان ماده‌ای نسبتاً درمان‌پذیر، در مقایسه با مواد روانگردان، که درمان‌های مؤثری برای آنها وجود ندارد، خطرناک‌تر می‌شود.
با افزایش مصرف مواد روانگردان مانند "کپتاگون"، که اخیراً در برخی کشور‌های منطقه مشاهده شده است، ممکن است چهره اعتیاد در ایران تغییر کند و عواقب آن شامل افزایش جرم و جنایت باشد. بی‌توجهی به این مسأله، به گفته صفاتیان، می‌تواند عواقب فاجعه‌باری به دنبال داشته باشد.
