متخصصان می‌گویند اگر مشکل تکلم کودک را نتوان به دلایلی مثل ابتلا به اوتیسم، کم‌شنوایی یا ناتوانی ذهنی نسبت داد، باید به وجود اختلال تکامل زبان یا همان اختلالات گفتاری در او شک کرد و هرچه زودتر از یک روانپزشک کودک یا گفتاردرمانگر کمک گرفت.
نزدیک به ۱۰ درصد از کودکان جهان دچار انواع اختلالات گفتاری هستند. طبق آخرین آمارها ۵ تا ۱۰ درصد از کودکان پیش‌دبستانی این اختلال را دارند. آمارها حاکی از آن است که ۲۰ درصد از کودکان ۲ساله دچار رشد گفتاری ضعیف هستند یا علائم تاخیر در گفتار دارند؛ یعنی از هر ۵ کودک، یک نفر. مثلا حرف زدن در او با تاخیر آغاز می‌شود، نمی‌تواند کلمات را به درستی بیان کند و منظور خود را برساند، حرف‌های دیگران را به خوبی درک نمی‌کند یا نمی‌تواند به آن واکنش نشان دهد، نمی‌تواند به سوالات ساده اطرافیان جواب دهد، در شنیدنو تکرار بعضی کلمات، اعداد و ... مشکل دارد. موضوع مهمی که می‌تواند روی زندگی روزمره کودک تأثیر بگذارد.
به گزارش همشهری انلاین، متخصصان تاکید دارند که والدین باید علائم اختلالات گفتاری را بشناسند و در صورت برخورد با موردی مشکوک در کودک، حتما از یک گفتاردرمانگر کاربلد کمک بگیرند تا مشکل کودک در همان سنین پایین برطرف شود. در غیر این صورت این اختلال به بزرگسالی فرد کشیده می‌شود و او دیگر به طور صددرصد بهبود پیدا نخواهد کرد.
اختلالات گفتاری طیف وسیعی دارد و شامل اختلالات تلفظی، اختلال در صوت گفتار، اختلال در درک گفتار، مشکلات مربوط به اوتیسم و لکنت زبان می‌شود. موضوعی که خیلی از والدین از آن خبر ندارند و گاهی با ناآگاهی خود به این مشکلات دامن می‌زنند. متخصصان می‌گویند اگر مشکل تکلم کودک را نتوان به دلایل دیگری مانند ابتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) یا کم‌شنوایی یا ناتوانی ذهنی نسبت داد، باید به وجود اختلال تکاملی زبان یا همان اختلالات گفتاری در او شک کرد و هرچه زودتر از یک روانپزشک کودک یا گفتاردرمانگر کمک گرفت.
مرتضی پودینه، کارشناس گفتاردرمانی و مدیریت اختلال اوتیسم از آمریکا می‌گوید: آمار اختلال در گفتار کودکان در ایران بسیار بالا است و این را مشاهدات ما به عنوان گفتاردرمانگر هم نشان می‌دهد. به طوری که از هر ۱۰ کودکی که نزد ما آورده می‌شوند، ۹ نفرشان یا اختلال اوتیسم دارند یا دچار تاخیر در گفتار هستند و یا دیجیتال‌باز و اصطلاحا "دیجیتال‌بی‌بی" هستند.
کارشناسان، دلیل این آمار عجیب را کرونا می‌دانند؛ یک پاندمی ترسناک که بیش از ۲ سال کودکان را خانه‌نشین کرد و به این واسطه، سن استفاده از ابزارهای دیجیتال هم پایین آمد. پودینه هم تاثیر کرونا بر افزایش اختلالات گفتاری در کودکان را تایید می‌کند و ادامه می‌دهد: دلیل دیگر به مشکلات اقتصادی در کشور مربوط است که باعث شده والدین هر دو کار کنند. کودک هم به ناچار پیش پدربزرگ و مادربزرگ یا پرستار می‌ماند و طبیعی است که دچار مشکلاتی در زبان و بیان می‌شود. مثلا پرستار، بچه را جلوی تلویزیون می‌گذارد تا تماشا کند و مشغول باشد یا از موبایل برای او انیمیشن یا کارتون پخش می‌کند. خود پدر و مادرها هم اکثرا موقع غذا خوردن، یک موبایل یا تبلت می‌دهند دست کودک. در حالی که این موضوع آسیب شدیدی به رشد ذهنی و بیانی و زبانی کودک وارد می‌کند.
موضوع نگران‌کننده‌تر، والدینی هستند که دیجیتالی شدن کودک خود را یک رزومه و افتخار می‌دانند. این را پودینه می‌گوید و ادامه می‌دهد: مثلا از این که کودکشان می‌تواند یک بازی سخت دیجیتال را تا مرحله آخر انجام دهد، ذوق می‌کنند اما نمی‌دانند که این موضوع چقدر به سلول‌های خاکستری مغز کودک آسیب می‌زند.
این گفتاردرمانگر می‌گوید: موضوع دیگری که گفتار کودک را دچار مشکل می‌کند، نمایش انیمیشن‌های زبان اصلی برای کودک است. موضوع این است که تا ۲.۵ سالگی طول می‌کشد تا زبان اصلی یا زبان مادر کودک کامل شود و اگر قبل از این سن انیمیشن به زبان دوم مثل انگلیسی و ... تماشا کند، دچار مشکل در گفتار می‌شود. کودک هنوز درکی از کلمه "سیب" به دست نیاورده، از انیمیشن انگلیسی، کلمه "Apple" را یاد می‌گیرد. چنین کودکی قطعا در گفتار یا حرف زدن روزمره‌اش دچار اختلال می‌شود.
به گفته این کارشناس کاردرمانی، بعضی از والدین هم کودکِ دارای مشکل گفتار را به مهدکودک می‌فرستند و تصورشان این است که رفتن به مهدکودک او را خود به خود خوب می‌کند. درحالی‌که وضعیت چنین کودکی می‌تواند در مهد بدتر شود. چون او نمی‌تواند با بقیه کودکان ارتباط کلامی برقرار کند.
این کارشناس با تاکید بر این که تنها راه بهبود کودکانِ با اختلال گفتار، مراجعه به متخصص گفتاردرمانی است، درباره علائم اختلال گفتاری در کودکان توضیح می‌دهد: علائم اختلال گفتاری در کودک ابتدا خود را به شکل «تاخیر در گفتار» نشان می‌دهد. بعد از تاخیر، «به صورت اوتیسم» خود را نشان می‌دهد. بعضی از کودکان ممکن است از همان اول دچار اوتیسم باشند. مشکل بعضی از کودکان اما تاخیر در گفتار است که به دلیل تاخیر در مراجعه تبدیل به اوتیسم می‌شود! همچنین بعضی از کودکان دچار مشکلات تلفظی می‌شوند که ممکن است تا بزرگسالی با آنها بماند. بعضی از کودکان هم دچار لکنت زبان می‌شوند.
لکنت زبان یک اختلال گفتاری است که عمدتا قبل از سن مدرسه بروز می‌کند. گفته می شود که ۳۰ درصد کودکانِ دارای لکنت به طور همزمان اختلالات گفتاری هم دارند و بیش از ۱۵ درصد کودکان دچار لکنت، دارای اختلال یادگیری نیز هستند. مشکلی که به گفته گفتاردرمانگران، مشکلی جدا محسوب می‌شود و روش‌های درمانیِ ویژه خود را دارد.
پودینه در ادامه و در پاسخ به این سوال که والدین چگونه تشخیص دهند که کودکشان دچار اختلال گفتار است یا نه، توضیح می‌دهد: ساده‌ترین موضوع این است که والدین بدانند کودک در هر سنی باید چند کلمه بداند و چطور آنها را ادا می‌کند. مثلا یک کودک یک‌ساله باید حداقل ۱۰ کلمه بتواند بگوید. یک کودک تا ۱.۵ سالگی باید ۲۰ کلمه جدید (مانند مامان، بابا، نه) را درک کند و به زبان بیاورد. یک کودک ۲ ساله باید بتواند ۳ کلمه در جمله بگوید مثل «مامان آب بده» و دو یا چند کلمه را با هم ترکیب کند. یک کودک ۳ ساله باید جمله بگوید و ۴ کلمه در جمله داشته باشد؛ یعنی باید بتواند یک جمله کامل با اجزایش بگوید. در ۳ تا ۴ سالگی کودک اصولا باید بتواند یک داستان یا خاطره کوتاه را تعریف کند.
کارشناسان گفتاردرمانی توصیه اکید دارند که والدین گوشی موبایل، تبلت، آی‌پد و تلویزیون را به صورت نامحدود در اختیار کودک نگذارند. پودینه در این رابطه می‌گوید: کودک تا ۵ سالگی به هیچ عنوان نباید بیشتر از یک ساعت در معرض اسکرین‌ها (موبایل و تبلت و ...) قرار گیرد. این موضوع می‌تواند به «قدرت بیان احساس» کودک در بزرگسالی هم آسیب بزند.
اما سن طلایی تشخیص مشکلات گفتاری در کودکان چه زمانی است؟ برخی کارشناسان گفتاردرمانی تاکید دارند که سن طلایی تشخیص تمام اختلالات گفتاردرمانی از ۲.۵ سالگی است. بنابراین اگر در این سن بیایند، کمک‌کننده‌تر است. چون هنوز زبان کودک شکل نگرفته و می‌توان کاری کرد اما بعد از ۲.۵ سالگی، کار سخت‌تر می‌شود. اما عده دیگری از کارشناسان از کارشناسان معتقدند که سن طلایی کودکِ دارای اختلال گفتار تا ۷ سالگی است و هرچقدر از این سن بگذرد، احتمال بهبود او کم و کمتر می‌شود.
