به نظر می‌رسد اخبار اخراج‌های گسترده شرکت‌های فناور به‌دلیل پیشرفت‌های هوش مصنوعی از شدت تکرار، اهمیت خود را از دست داده باشند، اما وقتی پای صد‌ها و گاه هزاران شغل و مسئله بیکاری در میان باشد، نمی‌توان از کنار چنین اخباری ساده گذشت.
همین چند روز پیش که خبر اخراج صد‌ها کارمند پلتفرم شبکه اجتماعی تیک‌تاک در سراسر جهان توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد. به گزارش رویترز بایت‌دنس، شرکت مادر تیک‌تاک، اعلام کرده که در حال اخراج صد‌ها کارمند از نیروی کار جهانی خود ازجمله تعداد زیادی از کارکنان در مالزی است، زیرا برای تعدیل محتوا قصد دارد تمرکز خود را بر استفاده بیشتر از هوش مصنوعی قرار دهد.
به گزارش هم‌میهن به نقل از رویترز، دو منبع آگاه پیش‌تر گفته بودند که بیش از ۷۰۰ شغل در مالزی حذف شده، اما تیک‌تاک بعداً این موضوع را روشن کرد که کمتر از ۵۰۰ کارمند در این کشور تحت‌تأثیر این تغییر رویکرد قرار گرفته‌اند. در پاسخ به پرسش‌های رویترز، تیک‌تاک اخراج‌ها را تأیید کرده و گفته که انتظار می‌رود چندصد کارمند در سطح جهانی به‌عنوان بخشی از یک برنامه گسترده‌تر برای بهبود عملیات تعدیل محتوا، تحت‌تأثیر این تصمیم قرار گیرند.
تیک‌تاک از ترکیبی از تشخیص خودکار و تعدیل‌کننده‌های انسانی برای بررسی محتوای منتشر‌شده در این پلتفرم استفاده می‌کند. برخی کارشناسان معتقدند، آمار تعدیل نیرو به‌دلیل پیشرفت‌های هوش مصنوعی بیش از این چیزی است که در اخبار مشاهده می‌کنیم، اما شرکت‌ها به‌دلیل واکنش‌هایی که ممکن است در پی داشته باشد، از اعلام دلیل اخراج‌ها پرهیز می‌کنند.
فورچون در فوریه ۲۰۲۴ با اعلام اینکه از ماه می۲۰۲۳ تا آن زمان بیش از ۴۰۰۰ کارگر شغل خود را به‌دلیل پیشرفت‌های هوش مصنوعی از دست داده‌اند، به محافظه‌کاری شرکت‌ها در اعلام و علنی‌سازی این مسئله پرداخته بود. او در این گزارش تأکید کرده که باتوجه به این موضوع، آمار واقعی بیش از این است و می‌توان گفت «دست‌کم» این تعداد از کارگران با حذف شغل خود در جهان مواجه شده‌اند.
مسئله پیشرفت‌های فناورانه و حذف مشاغل موضوع جدیدی نیست. از زمانی که ماشین‌آلات پیشرفته به صنایع مختلف وارد شدند و مسئله خودکارسازی فرآیند‌ها مطرح شد، این موضوع که این اتفاقات چه تأثیراتی روی بازار کار می‌گذارد، همواره مطرح بوده است. برای تقریب به ذهن، می‌توان به اعتراضات سازمان تاکسیرانی و آژانس‌ها در برابر ظهور تاکسی‌های اینترنتی در ایران اشاره کرد.
این مسئله شاید یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های تاکسی‌های اینترنتی در ابتدای راه بود و آنها با اقامه دلایلی که نشان می‌داد بیشتر افراد طی این فرآیند می‌توانند بخشی از این کسب‌و‌کار‌ها باشند، تلاش کردند تا در برابر ایده کاهش مشاغل مقاومت کنند. روند ناگزیر بهینه‌سازی درنهایت به از بین رفتن آژانس‌ها و تاکسی‌های تلفنی انجامید و این مسئله به‌عنوان بخشی از فرآیند پیشرفت پذیرفته شد. این اتفاق درباره غالب فناوری‌ها و پیشرفت‌های به‌موجب آن صادق است، اما چه چیزی باعث شده وقتی پای هوش مصنوعی به میان می‌آید، نگرانی‌ها شکل جدی‌تری به خود بگیرند؟ کارشناسان یکی از مهم‌ترین عوامل چنین اتفاقی را سرعت بالای پیشرفت هوش مصنوعی می‌دانند.
در مورد سایر پیشرفت‌های فناورانه، زمان به گونه‌ای در دسترس بود که بیشتر افراد بتوانند خود را با نیاز‌های جدید بازار کار هماهنگ کنند، اما هوش مصنوعی به‌شکل شگفت‌انگیزی در حال پیشرفت است و این امکان تاحدودی از کارگرانی که شغل‌شان در معرض خطر است، گرفته شده است. از سویی دیگر گستره اثرگذاری هوش مصنوعی نیز بیش از حد انتظار بوده، به‌گونه‌ای‌که روی بخش گسترده‌ای از مشاغل تأثیر می‌گذارد؛ نیاز به برخی مشاغل را از بین می‌برد و ادامه کار را نیز در برخی فرصت‌های شغلی دیگر بدون تسلط در بهره‌گیری از امکانات هوش مصنوعی غیرممکن می‌کند. بر این اساس، به‌نظر می‌رسد در تاریخ فناوری، هوش مصنوعی بیشترین تأثیر را بر شکل، اندازه و نوع کار‌ها گذاشته و جامعه بزرگتری را درگیر خود کرده است.
در گزارشی که فورچون ارائه داده، شرکت مشاوره شغلی چلنجر، گری و کریسمس اعلام کرده بود که در مدت‌زمان یادشده، شرکت‌های آمریکایی بیش از ۴۶۰۰ کارمند را اخراج کرده‌اند تا منابع خود را به استخدام افرادی اختصاص دهند که در زمینه بهره‌گیری از هوش مصنوعی در انجام فرآیند‌ها مهارت دارند. در این میان برخی مشاغل نیز هستند که برای همیشه با هوش مصنوعی جایگزین شده‌اند. اما اندرو چلنجر، معاون ارشد این شرکت، در مصاحبه‌ای گفته بود که این برآورد کمتر از میزان واقعی آن در دنیای کسب‌و‌کار است.
چلنجر گفته بود به‌دلیل واکنش رسانه‌ها و قرار گرفتن نام شرکت‌ها در سرخط خبرها، آنها ترجیح می‌دهند زیر رادار رسانه‌ها قرار نگیرند و در سکوت سیاست‌های خود را پیش ببرند. درواقع آنها از تجربیات سایر شرکت‌ها درس گرفته‌اند. یک نمونه‌اش شرکت IBM است که مدیرعامل آن به بلومبرگ گفته بود، این شرکت قصد دارد روند استخدام خود را متوقف کند، زیرا فکر می‌کند که می‌تواند به‌زودی آنها را با هوش مصنوعی جایگزین کند. هجمه رسانه‌ها به این شرکت قدیمی به‌حدی بود که سخنگوی IBM اعلام کرده بود، این شرکت تنها قصد دارد تعداد کارمندان خود را امسال (۲۰۲۳) ثابت نگه دارد.
جانی تیلور، مدیرعامل انجمن مدیریت منابع انسانی به فورچون گفته بود که بسیاری از این نوع کاهش‌ها به‌صورت خاموش اتفاق خواهد افتاد. او معتقد بود، واکنشی که رسانه‌ها در برابر IBM داشتند سبب شده تا سایرین نتیجه بگیرند که بدون اعلام این موضوع، تنها این سیاست را عملیاتی کنند. او افزوده بود: «سه‌سال دیگر به خودمان می‌آییم و سازمان‌هایی بسیار لاغرتر را خواهیم دید.» بر این اساس، تعداد کمی از شرکت‌ها به‌صراحت هوش مصنوعی را به کاهش اشتغال یا توقف استخدام مرتبط می‌کنند.
نمونه اخیرش همان خبری است که در ابتدای گزارش به آن اشاره شد. یکی دیگر از موارد نیز به اعلام شرکت سوئدی «کلارنا» برمی‌گردد که در دسامبر سال گذشته گفته بود استخدام را متوقف می‌کند، زیرا ابزار‌های هوش مصنوعی کمک کرده‌اند تا زمان انجام برخی وظایف کوتاه‌تر شود. سباستین سیمیاکوفسکی، مدیرعامل این شرکت، به تلگراف گفته بود: «ما به افراد کمتری برای انجام کار یکسان نیاز داریم. کار درست برای ما این است که بگوییم الان استخدام نکنیم و ببینیم چه اتفاقی رخ می‌دهد.» کلارنا یک شرکت فین‌تکی و از پیشگامان در حوزه پرداخت‌های دیجیتال و خرید اعتباری است.
در ماه ژانویه ۲۰۲۴ نیز شرکت نرم‌افزار یادگیری زبان «دولینگو» تصمیم گرفت قرارداد حدود ۱۰ درصد از پیمانکاران خود را تمدید نکند. سخنگوی این شرکت به بلومبرگ گفته بود: «ما دیگر به تعداد زیادی از افراد برای انجام نوع کاری که برخی از این پیمانکاران انجام می‌دادند، نیازی نداریم. بخشی از این را می‌توان به هوش مصنوعی نسبت داد.» این شرکت همچنین گفته بود که هیچ‌گونه توقف استخدامی ندارد و به‌طور فعال در حال استخدام برای طیف گسترده‌ای از نقش‌هاست. همچنین افزوده بود، هیچ کارمند تمام‌وقتی تحت‌تأثیر این روند قرار نگرفته و کاهش شغل «جایگزینی مستقیم» کارگران با هوش مصنوعی مطرح نیست، زیرا بسیاری از کارمندان تمام‌وقت و پیمانکاران آنها در فعالیت‌های خود از این فناوری استفاده می‌کنند.
این شرکت‌ها تنها شرکت‌هایی نیستند که چنین فکر می‌کنند، حتی اگر آن را به زبان نیاورند. چلنجر گفته بود: «چیزی که خواهید شنید این است که شرکت‌ها می‌گویند تمرکز آنها روی حذف نیست، بلکه تلاش‌شان در جهت افزایش کارایی نیرو‌ها خواهد بود. اما به‌وضوح سناریو‌های زیادی وجود دارد که در حال حاضر یک‌نفر می‌تواند با کمک هوش مصنوعی کار چهار یا پنج نفر را انجام دهد، به روشی که یک‌سال پیش نمی‌توانست. این اتفاق در حال رخ‌دادن است، حتی اگر ما در مورد آن در اعلامیه‌های بزرگ سازمان‌ها چیزی نشنویم.»
نگرانی در مورد تأثیرات هوش مصنوعی به اندازه‌ای است که بیل گیتس، بنیان‌گذار شرکت مایکروسافت، آن را یکی از سه نگرانی بزرگ خود در زمینه هوش مصنوعی عنوان کرده است. او هفته گذشته با حضور در یک برنامه پادکستی گفته بود، نگران سرعت «تغییر» است که می‌تواند به از دست دادن شغل افراد منجر شود. شرکت خدمات مالی و بانکداری آمریکایی، گلدمن ساکس در سال ۲۰۲۳ اعلام کرده بود که هوش مصنوعی می‌تواند به «اختلال قابل توجه» در بازار کار بینجامد و بر حدود ۳۰۰ میلیون شغل تمام‌وقت تأثیر بگذارد.
از سرعت تغییرات و تحولات در دنیای فناوری نمی‌توان گریخت، اما به‌کار بستن راهکار‌هایی که بتوان با کمترین آسیب‌ها، بهترین استفاده از آن را به‌کار بست، مسئله جدیدی است که جهان با آن مواجه شده و نمی‌تواند از مسئولیتی که این پیشرفت‌ها برایش به همراه خواهد داشت، شانه خالی کند.
