در طول هزاران سال تمدن بشری، از چیزهای عجیب و غریبی به عنوان پول استفاده شده است که در اینجا با ده مورد از آن ها آشنا خواهیم شد؛ از نمک و ماهی گرفته تا پوست سنجاب و پنیر!
هزاران سال پس از تبدیل نخستین شهرک‌ها به شهر‌ها و آغاز تجارت کالا‌ها با یکدیگر، سیستم مبادله کالا به کالا نیاز به انواعی از "ارز" را ایجاد کرد.
به گزارش فرادید، فلز باارزش به عنوان شکلی از دریافت غلات ذخیره‌شده در سیلو‌ها عمل میکرد و صد‌ها سال به این شکل از آن استفاده شد. در نهایت، شمش‌ها به سکه تبدیل شدند، اما سکه‌ها تنها شاخص ارزش نبودند. برخی از این سکه‌ها ویژگی‌های جالبی داشتند، از شکل آنها گرفته تا ماده‌ی بکاررفته برای ساخت آنها.
البته سکه‌ها تنها نمایندگان پول نبودند! از اقلام مختلف دیگری هم برای نشان دادن ارزش استفاده میشد. در این مطلب، ۱۰ مورد از عجیب‌ترین ارز‌هایی که تا به حال استفاده شده اند را معرفی می‌کنیم.
نمک از زمان‌های قدیم به عنوان یکی از ارز‌های رایج کاربرد داشت. طبق افسانه‌ها، به سربازان رومی به عنوان حقوق نمک داده میشد. واژه‌ی معادل نمک در زبان لاتین «sal» است که تصور می‌شود به واژه‌ی «salarium» تبدیل شده که امروزه واژه‌ی «salary» به معنای «حقوق» از آن گرفته شده است.
حقیقت احتمالی این است که زمانی که سکه در دسترس نبود، از نمک به جای سکه استفاده میشد و این عمل احتمالاً رواج چندانی نداشت.
با این حال، از نمک به عنوان نوعی ارز استفاده میشد و هنوز هم عشایر دشت‌های داناکیل اتیوپی از آن به عنوان ارز استفاده می‌کنند. این عمل در دوران باستان بسیار رایج بود، چون نمک بسیار ارزشمند بود و گاهی به سختی به دست می‌آمد. تاجران برده یونانی با نمک برده می‌خریدند.
در فنلاند واژه‌ی raha به پول اشاره دارد. با این حال، صد‌ها سال پیش، در قرون وسطی، این واژه به معنای «خز سنجاب» بود و این دقیقاً همان چیزیست که در فنلاند و روسیه از آن به عنوان پول استفاده می‌کردند. پوست‌ها شکل استاندارد ارز بودند، در حالی که پنجه‌ها و پوزه‌ها برای پول خرد از پوست جدا می‌شدند.
پوست سنجاب قرمز باارزش‌ترین پوست بود. در فنلاند ده عدد از آنها را تیکوری و ۴۰ عدد را کیهتلیس می‌نامیدند. یک زمان، یک گاو را با ۱۰۰ پوست سنجاب می‌خریدند. در روسیه، به‌ویژه نُوگورود، سوروچوک (۴۰ پوست سنجاب) واحد پول استاندارد برای مبالغ هنگفت خراج بود و در اسنادی مانند چوب خط‌ها و پوست درخت غان ثبت میشد.
با توجه به تجارت گسترده خز در این مناطق شمالی، تعجب‌آور نیست چنین سیستمی توسعه یافته باشد.
در ایتالیا، سنت دیرینه استفاده از قطعه‌های بزرگ پنیر پارمزان به عنوان ارز وجود داشته است. ریشه‌ی این روش به قرون وسطی باز می‌گردد که از پنیر به عنوان وثیقه برای وام‌های بانکی و همچنین نوعی ارز استفاده میشد.
برای تهیه یک قطعه بزرگ پنیر پارمزان به حدود ۱۲۵ گالن شیر نیاز است و حداقل ۱۲ ماه طول می‌کشد تا پنیر بدست آید. برخی از پنیر‌های پارمزان چهارساله و فوق‌العاده ارزشمند هستند. پس از جنگ جهانی دوم، وقتی ایتالیا با رکود اقتصادی روبه‌رو شد، استفاده از قطعات بزرگ پنیر وضعیت مالی را به‌ویژه برای پنیرسازان راحت کرد.
امروزه «بانک کرِدیتو اِمیلیانو» دو انبار پر از قطعات بزرگ پنیر پارمزان دارد. تقریباً نیم میلیون قطعه پنیر با ارزش کل تقریباً ۲۰۰ میلیون دلار آنجا ذخیره شده اند.
استفاده از دندان دلفین به عنوان نوعی ارز در جزایر سلیمان سنتی است که قدمت آن به صد‌ها سال قبل بازمی‌گردد و هنوز هم کاربرد دارد.
این ارز به ویژه در دوران رکود جهانی که ارز‌های بین‌المللی مانند دلار آمریکا و پوند انگلیس ارزش خود را از دست می‌دهند، ارزشمند می‌شود. به همین دلیل، صنعت شکار دلفین در جزایر سلیمان انتقاد طرفداران محیط زیست را برانگیخته است.
از دندان‌های دلفین می‌توان برای بسیاری از معاملات استفاده کرد، اما در نقش‌های سنتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. هر عروس در این منطقه به طور معمول حداقل ۱۰۰۰ دندان دلفین هزینه دارد که به معنای مرگ ده دلفین است.
در بسیاری از بخش‌های شرق آسیا، چای به‌طور سنتی به شکل بلوک‌هایی فشرده می‌شود، اگرچه این عمل به اندازه گذشته رایج نیست. چای پودرشده به این روش با بسته‌بندی در قالب فشرده می‌شود و سپس به صورت آجر‌های کوچک درمی‌آید. در این فرم حتی می‌توان روی آجرها، طرح‌هایی را مهر کرد.
ارزش بالای چای در این نقطه از جهان سبب شد از چای به عنوان پول استفاده شود. این عمل به ویژه در سیبری رایج بود، جایی که چای فشرده، به شکل آجر یا دیسک، به عنوان ارز خوراکی استفاده میشد.
برای تولید آجر‌هایی با ارزش‌های مختلف از چای‌هایی با کیفیت‌های مختلف استفاده میشد.
در جزیره یاپ در میکرونزی از صفحه‌های گرد سنگی حکاکی‌شده با سوراخ‌هایی در وسط به عنوان ارز استفاده میشد. این کار به خودی خود شگفت‌انگیز نیست، چیزی که آن را عجیب می‌کند اینست که این صفحات گرد از نظر اندازه و وزن متفاوت هستند. حمل بسیاری از این «سکه‌ها» با قطر کمی بیش از یک اینچ تا قطر چندین یارد، غیرممکن بود.
این صفحات گرد که در شمال جزیره «سنگ‌های رای» و در جنوب «سنگ‌های فی» نامیده می‌شوند، در تجارت اهداف سنتی داشتند و صفحات گرد بزرگ‌تر تاریخ شفاهی داشتند. این تاریخ‌های شفاهی فهرستی از صاحبان قبلی بود و زمانی که مالک سنگ تغییر میکرد، تاریخ شفاهی نیز باید به‌روزرسانی میشد.
ارزش این سنگ‌ها فقط بر اساس اندازه تعیین نمی‌شد. اعتبار صاحبان و همچنین هر داستانی درباره وجود سنگ در نظر گرفته میشد.
نوتگِلد چوبی از اتریش
نوتگلد (Notgeld) واژه آلمانی برای «پول اضطراری» و از نظر فنی به هر پولی گفته می‌شود که جایگزین پول واقعی در مواقع بحرانی است که پول واقعی کافی برای گردش وجود ندارد. نوتگلد به طور کلی با آلمان و اتریش در طول جنگ جهانی اول و سال‌های بین دو جنگ مرتبط است، وقتی ابرتورم سبب یک بحران مالی عظیم شد و آلمانی‌ها مجبور شدند در حوزه اقتصاد مبتکرانه عمل کنند.
نوتگلد از اولدنبورگ آلمان
محل صدور این نوع ارز می‌توانست شرکت‌ها، بانک‌ها یا شهرداری‌ها باشد و پول‌ها معمولاً تاریخ انقضا داشتند. در نتیجه، تنوع بسیار زیادی از آنها وجود داشت.
با این حال، عجیب‌ترین بخش اینست که اگرچه معمولاً از کاغذ استفاده میشد، اما با تشدید مبارزات اقتصادی، کاغذ همیشه در دسترس نبود و به جای کاغذ باید از وسیله‌ی دیگری استفاده میشد که شامل چرم، چوب، کتان، کارتن‌های کهنه، کارت‌های بازی، فویل آلومینیومی و حتی چیزهای عجیب‌تر مانند زغال سنگ، گوگرد و چینی میشد.
پنگو ۱۰۰ کوئینتیلیونی
ابرتورم می‌تواند بلای وحشتناکی برای اقتصاد و پول یک کشور باشد. نمونه‌های معروف آن مشکلات اقتصادی آلمان پس از جنگ جهانی اول و در سال‌های اخیر بحران اقتصادی در زیمبابوه است که با انتشار اسکناس ۱۰۰ تریلیونی روبرو شد.
یک نمونه‌ی بدتر از ابرتورم در مجارستان در سال ۱۹۴۶ پس از جنگ جهانی دوم رخ داد. در بالاترین نمونه ابرتورم ثبت‌شده، قیمت‌ها در کشور هر ۱۵ ساعت دو برابر میشد.
در نتیجه، اسکناس ۱۰۰ کوئینتیلیونی پنگو به بالاترین اسکناس چاپ‌شده تبدیل شد که ارزش آن حدود ۲۰ سنت آمریکا بود.
ترانس‌نیستریا (transnistria) یک جمهوری جداشده و به رسمیت شناخته نشده در لبه شرقی مولداوی است. سال ۲۰۱۴، علاوه بر اسکناس‌هایی که ارزش یکسان داشتند، چهار سکه پلاستیکی نیز معرفی شدند. هر پول شکل متفاوتی برای سهولت استفاده توسط افراد دارای مشکلات بینایی دارد. سکه ۱ روبلی گرد، سکه ۳ روبلی مربع، سکه ۵ روبلی پنج ضلعی و سکه ۱۰ روبلی شش ضلعی است.
پلاستیکی که پول‌ها از آن ساخته شدند یک کامپوزیت باکیفیت است و خم کردن یا شکستن سکه‌ها بسیار دشوار است. با وجود محبوبیت جدید این پول‌ها، آنها در نسل قدیمی‌تر محبوب نبودند.
در بسیاری از کشور‌های جهان، از رومانی تا کنیا، از مصر تا زیمبابوه، یک روش جدید برای انجام معاملات، اِرتایم (airtime) است. این روند از سال ۲۰۱۱ شروع شد و تا به امروز ادامه دارد. اِرتایم شکل دیجیتالی ارز است که به کاربران امکان انتقال وجوه از طریق اعتبار تلفنی یا طرح پیش پرداخت تلفن همراه را میدهد. ارزش پولی اِرتایم به راحتی قابل‌تعیین است، به همین دلیل با کالا‌ها و خدمات مبادله می‌شود. معمولاً از این روش فقط برای معاملات جزئی استفاده می‌شود، اما این روند مطمئناً یک پیشرفت جالب در تجارت است.
پول به سادگی هر کالایی است که دارای ارزش درک‌شده باشد و به عنوان پرداخت برای دریافت کالا‌ها و خدمات معامله شود. در طول تاریخ، پویایی فرهنگ‌های مختلف منجر به استفاده از طیف گسترده‌ای از چیز‌ها به عنوان ارز شده است.
آینده فناوری‌های جدید، فرصت‌های جدید و فرهنگ‌های جدید را به ارمغان می‌آورد که به موجب آنها چیزهای عجیب و غریب زیادی دارای ارزش تلقی می‌شوند و به همان روشی استفاده می‌شوند که همیشه از پول استفاده شده است.
