پروژۀ معماری «کتوم» یکی از 25 اثری بود که توانست به جمع فینالیست‌های جایزه معمار سال 1403 در بخش ساختمان‌های عمومی راه پیدا کند؛ یک استراحتگاه کوچک ساده که به شکلی خلاقانه از معماری سنتی گیلان الهام پذیرفته است.
به گزارش فرادید، «کتوم» پیچیدگی ظاهری خاصی ندارد؛ یک ساختار ساده و کوچک که در میان شالیزارهای لاهیجان قرار گرفته است و همان نقشی را دارد که سازه‌های سنتی موسوم به «کتام» همیشه در میان مزارع گیلان داشته‌اند؛ استراحتگاهی کوچک برای کشاورزان که دور هم بنشینند و نفسی تازه کنند.
اما این سازۀ کوچک در عین سادگی، بهره‌مند از ویژگی‌های خلاقانه‌ای است که آن را به یک اثر قابل توجه تبدیل کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این اثر شیوۀ الهام‌پذیری‌اش از ساختارهای سنتی منطقه برای خلق یک محیط متفاوت و تازه بوده است.
شرایط آب‌وهوایی مرطوب و پر باران و همچنین فرهنگ خاص گیلان، در طول تاریخ، مردمان این منطقه را به استفاده از روش‌های ساخت ویژه‌ای هدایت کرده که ضمن فراهم کردن پایداری و استحکام، با طبیعت هم همخوانی داشته‌اند. در گذشته، با توجه به دسترسی محدود به مصالح، مردم با خلاقیت و بهره‌گیری از منابع طبیعی اطراف خود خانه‌هایی ساختند که هم در برابر شرایط جوی مقاوم بودند و هم حس آرامش و نزدیکی به طبیعت را فراهم می‌کردند.
به ویژه پایه و فونداسیون این خانه‌ها اهمیت زیادی داشتند زیرا علاوه بر تحمل وزن ساختمان، آن را از رطوبت سطح زمین نیز محفوظ نگه می‌داشتند. در این ساختارهای سنتی معمولا الوارهای چوبی با تکنیک خاصی به هم متصل می‌شدند. در این روش خاص، الوارها با قرارگیری منظم و محکم روی یکدیگر بستر پایداری را برای خانه فراهم می‌کردند.
پروژۀ کتوم نیز از همین روش اتصال چوب‌ها برای خلق پایه اثر که بخش اصلی آن نیز هست سود برده است. ساختار اصلی و پایه‌ای این پروژه مانند یک هرم معکوس طراحی شده، به گونه‌ای که افراد با حضور در آن علاوه بر داشتن چشم‌انداز طبیعی اطراف، در ارتباطی نزدیک و صمیمانه با یکدیگر قرار گیرند.
یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته این پروژه، استفاده از مصالح پایدار و بازیافتی است. به عنوان مثال، استفاده از چوب‌های تراورس که در ریل‌های قدیمی راه‌آهن به کار رفته بودند، نه تنها به سازه استحکام و دوام بیشتری می‌بخشند، بلکه کمک می‌کنند تا اثرات زیست‌محیطی ساختمان به حداقل برسد.
در مجموع این پروژه به نوعی یادآور معماری بومی و اصیل گیلان است که با طراحی مدرن و استفاده از عناصر و مصالح خاص، یک فضای معاصر و زیبا خلق کرده که هم ارزش‌های سنتی را حفظ می‌کند و هم فضایی برای تعامل خلق می‌کند.
