اولاف شولتز پس از شکست در رأی اعتماد پارلمان آلمان با بحران‌های اقتصادی، مهاجرت و چالش‌های جنگ اوکراین مواجه شد و انتخابات زودهنگام برای ۲۳ فوریه اعلام شد. نظرسنجی‌ها از پیشتازی فریدریش مرتس، حکایت دارند. مرتس با سیاست‌های بازارمحور، سخت‌گیری مهاجرتی و حمایت تهاجمی از اوکراین، در تلاش است جای خالی آنگلا مرکل را پر کند.
فرارو- «اولاف شولتز» صدراعظم آلمان، روز دوشنبه در رأی اعتماد پارلمان شکست خورد؛ شکستی که منجر به انحلال پارلمان و برگزاری انتخابات زودهنگام در شرایطی شد که بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا با چالش‌های جدی روبرو است. این انتخابات قرار است در تاریخ ۲۳ فوریه، هفت ماه زودتر از موعد مقرر برگزار شود. نظرسنجی‌های اخیر حاکی از آن است که نتایج انتخابات به احتمال زیاد به نفع احزاب راست‌گرا رقم خواهد خورد. این تغییر می‌تواند صدراعظمی را به قدرت برساند که سیاست‌هایی از جمله کاهش مزایای رفاهی، سخت‌گیری بیشتر در قبال مهاجرت و رفع محدودیت‌ها در ارسال تسلیحات به اوکراین را در دستور کار قرار دهد.
در شرایط نامطمئن کنونی، اروپا نیز به دنبال رهبری است که بتواند نقش هدایت‌کننده‌ای ایفا کند. با این حال، کارشناسان تردید دارند که هیچ‌یک از نامزدهای آلمانی بتوانند این خلأ را پر کنند. اولاف شولتز به‌عنوان صدراعظم، بیش از هر چیز به خاطر اعلام «نقطه عطف» پس از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ شناخته می‌شود؛ تغییری اساسی در رویکرد آلمان نسبت به قدرت نظامی. او بر افزایش ۱۹ درصدی بودجه دفاعی آلمان نظارت داشت که شامل تخصیص یک بودجه ویژه ۱۰۰ میلیارد یورویی و تمایل جدید به ارسال کمک‌های نظامی به کشوری درگیر جنگ بود. آلمان، پس از ایالات متحده، دومین حامی بزرگ اوکراین محسوب می‌شود. با این حال، شولتز در مجموع به‌عنوان رهبری محتاط شناخته می‌شود و نتوانسته جایگاهی حتی نزدیک به جایگاه « آنگلا مرکل» صدراعظم پیشین آلمان برای خود دست و پا کند.
جیمز بیندناگل، سفیر پیشین ایالات متحده در آلمان و پژوهشگر ارشد مؤسسه صندوق مارشال آلمان، درباره وضعیت سیاسی آلمان گفت: « آنگلا مرکل توانست اجماع را حفظ کند، اما پوتین آن را شکست و شولتز نتوانست وحدت را در حزب خود یا میان افکار عمومی ایجاد کند. او نتوانست سه وابستگی حیاتی آلمان را به درستی مدیریت کند: « انرژی ارزان روسیه، بازارهای چین و امنیت آمریکا»
موقعیت شولتز در نهایت به دلیل فروپاشی ائتلاف حاکم و اختلافات بر سر سیاست‌های اقتصادی و مالی تضعیف شد. این چهارمین بار در ۵۰ سال گذشته است که آلمان مجبور به برگزاری انتخابات زودهنگام می‌شود. شولتز و کابینه او تا زمان انتخاب صدراعظم جدید توسط پارلمان در سمت خود باقی خواهند ماند. شولتز تأیید کرده که رهبری حزب «سوسیال دموکرات» را در کارزار انتخاباتی پیش‌رو بر عهده خواهد داشت و این فرصتی برای او خواهد بود تا به‌عنوان رهبر دولت بعدی بازگردد.
با این حال، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که «فریدریش مرتس»، نامزد محافظه‌کار و رهبر «اتحادیه دموکرات مسیحی» در موقعیتی برتر قرار دارد. مرتس که پیش‌تر ریاست شاخه آلمانی شرکت سرمایه‌گذاری آمریکایی «بلک‌راک» را بر عهده داشت، در صورت پیروزی به پنجمین صدراعظم آلمان پس از اتحاد مجدد این کشور تبدیل خواهد شد.
بر اساس نظرسنجی‌های اخیر، اتحادیه دموکرات مسیحی و اتحادیه سوسیال مسیحی که به‌طور مشترک «اتحادیه» نامیده می‌شوند، با ۳۲ درصد آرا در جایگاه نخست قرار دارند. این دو حزب که در دوران «آنگلا مرکل» بر سیاست آلمان تسلط داشتند، اکنون تحت رهبری مرتس به سمت سیاست‌های راست‌گرایانه‌تر سوق یافته‌اند.
حزب راست افراطی «آلترناتیو برای آلمان» با ۱۸ درصد آرا در جایگاه دوم قرار دارد و احتمالاً سهمی بی‌سابقه از آرا را در سطح فدرال به دست خواهد آورد. با این حال، هیچ شانسی وجود ندارد که «آلیس وایدل»، نامزد این حزب برای صدراعظمی بتواند رهبری یک ائتلاف دولتی را به دست گیرد؛ چراکه دیگر احزاب همکاری با راست افراطی را به‌طور قاطع رد کرده‌اند.
محتمل‌ترین سناریو در شرایط کنونی، تشکیل یک «ائتلاف بزرگ» به رهبری محافظه‌کاران بین «اتحادیه دموکرات مسیحی/اتحادیه سوسیال مسیحی» و « سوسیال دموکرات ها» است. با این حال، ائتلافی بین محافظه‌کاران و حزب سبزها نیز از گزینه‌های محتمل محسوب می‌شود. این انتخابات می‌تواند با هفته‌ها یا حتی ماه‌ها عدم قطعیت همراه باشد، چراکه رهبران احزاب برای رسیدن به توافق بر سر تشکیل دولت باید مذاکرات پیچیده‌ای را انجام دهند.
شولتز که روز دوشنبه در پارلمان به‌طور کامل در حالت کارزار انتخاباتی قرار گرفته بود، خواستار سرمایه‌گذاری فوری در دفاع و کمک به اوکراین شد ؛ اما تأکید کرد که این اقدامات نباید به بهای «خدمات درمانی و بهداشتی مناسب، ثبات نظام بازنشستگی و کارایی شهرداری‌ها» تمام شود.
در مناظره‌ای که پس از این اظهارات برگزار شد، «فریدریش مرتس»، رهبر حزب محافظه‌کار، صدراعظم را به اجرای سیاست‌های اقتصادی شکست‌خورده متهم کرد و اتهام شولتز مبنی بر این‌که محافظه‌کاران قصد دارند حقوق بازنشستگی را کاهش دهند، رد کرد. او با لحنی قاطع گفت: «چنین چیزی با ما رخ نخواهد داد. و هرکسی که غیر از این بگوید، دروغ می‌گوید.» مرتس همچنین مدعی شد که سخنرانی معروف «نقطه عطف» شولتز پس از حمله روسیه به اوکراین، هیچ تغییر واقعی در وضعیت آلمان ایجاد نکرده است. انتظار می‌رود که اقتصاد در حال رکود آلمان و جنگ روسیه در اوکراین به محور اصلی کارزار انتخاباتی زودهنگام و دستور کار دولت آینده تبدیل شوند.
سال‌ها اقتصاد آلمان موتور محرک اتحادیه اروپا بود، اما رقابت فزاینده از سوی چین، کاهش تقاضا برای صادرات، پایان انرژی ارزان از روسیه و سال‌ها سرمایه‌گذاری ناکافی، همگی در رکود اقتصادی این کشور نقش داشته‌اند. شرکت‌های بزرگ آلمانی پی‌درپی از کاهش‌های گسترده خبر می‌دهند؛ از جمله «فولکس‌واگن» که برای نخستین بار در ۸۷ سال تاریخ خود، به تعطیلی کارخانه‌های داخلی فکر می‌کند.
دولت آینده تحت فشار شدیدی برای هزینه‌کرد در حوزه‌های دفاعی، زیرساختی، مدارس، رفاه اجتماعی و تقویت بخش تولید قرار خواهد داشت. با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون تغییر در «ترمز بدهی» که در قانون اساسی آلمان ثبت شده و دولت را به حفظ بودجه متوازن ملزم می‌کند، فضای چندانی برای مانور مالی باقی نخواهد ماند.
در عین حال، آلمان خود را برای عملی شدن تهدیدات تعرفه‌ای «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، آماده می‌کند؛ تهدیدی که می‌تواند آغازگر یک جنگ تجاری باشد. مقامات برلین می‌گویند که از ارتباطات اولیه خود با ترامپ بازگشته و از نتیجه آن «خوشحال و شگفت‌زده» شده‌اند، اما ترامپ همواره آلمان را هدف سیاست‌های تجاری خود قرار داده است. بر اساس محاسبات مؤسسه اقتصادی آلمان، یک جنگ تجاری میان آمریکا و اتحادیه اروپا می‌تواند تولید ناخالص داخلی آلمان را تا پایان دوره ریاست‌جمهوری ترامپ ۱۳۴ میلیارد دلار کاهش دهد.
جنگ اوکراین نیز به نقطه کانونی این انتخابات تبدیل شده است. هم اولاف شولتز و هم فریدریش مرتس در هفته‌های اخیر به کی‌یف سفر کردند تا بر حمایت خود از اوکراین تأکید کنند. مرتس در زمینه کمک‌های نظامی رویکردی تهاجمی‌تر دارد. در حالی که شولتز هشدار داده است که ارسال موشک‌های دوربرد تائوروس می‌تواند ریسک تشدید درگیری را افزایش دهد، مرتس این هفته به ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین گفت: «محدود کردن استفاده از تسلیحات برای اوکراین مانند مجبور کردن کشور شما به جنگیدن با یک دست بسته است.» با این حال، محافظه‌کاران به رهبری مرتس اعلام کرده‌اند که حمایت‌های دولتی از پناهجویان اوکراینی در آلمان را کاهش خواهند داد.
مسئله مهاجرت به یکی از موضوعات کلیدی در انتخابات آلمان تبدیل شده است. تحت رهبری اولاف شولتز، آلمان در پاییز امسال کنترل‌های مرزی خود را سخت‌تر کرد و این اقدام را با عنوان «نیاز به اتخاذ رویکردی سخت در برابر مهاجرت نامنظم» توجیه کرد. در مقابل، فریدریش مرتس بر ضرورت امنیت، قانون و نظم تأکید بیشتری دارد و به‌طور بحث‌برانگیزی استدلال کرده است که مهاجران باید خود را با «فرهنگ راهنمای آلمان» تطبیق دهند. مرتس همچنین سیاست‌های «مرزهای باز» آنگلا مرکل در مواجهه با بحران پناهجویان سوری در سال ۲۰۱۵ را به‌شدت مورد انتقاد قرار داده و آن را به‌عنوان نمونه‌ای از رویکرد اشتباه دولت‌های پیشین در مدیریت مهاجرت معرفی کرده است.
سقوط نظام بشار اسد در سوریه منجر به توقف بررسی درخواست‌های پناهندگی از این کشور شده و درخواست‌ها برای بازگشت پناهجویان سوری به وطن‌شان را افزایش داده است. منتقدان این بحث را به دلیل وضعیت نامشخص سوریه، «بی‌سلیقگی محض» توصیف کرده‌اند. با این حال، آلیس وایدل، رهبر حزب آلترناتیو برای آلمان در شبکه اجتماعی ایکس خواستار آن شد که دولت آلمان هرچه سریع‌تر طرحی برای اخراج پناهجویان تهیه کند؛ اقدامی مشابه آنچه در اتریش همسایه انجام شده است. وایدل تأکید کرد که این طرح باید «از موج جدید پناهجویان جلوگیری کند و برای بازگشت صدها هزار نفر آماده شود» این موضع‌گیری‌ها شکاف‌های عمیق در رویکرد احزاب آلمان به مسئله مهاجرت را آشکار می‌کند و انتظار می‌رود این موضوع به یکی از محورهای اصلی کارزارهای انتخاباتی تبدیل شده و بر تصمیم رأی‌دهندگان تأثیر بگذارد.
روزنامه واشنگتن پست در گزارشی به عنوان « فردریش مرتس؛ چهره ای محافظه کار در آستانه رهبری آلمان» می نویسد: فردریش مرتس، وکیل شرکتی با سابقه‌ای درخشان در بخش خصوصی است که به نمایش ثروت خود شهرت دارد. نزدیکان او را شخصیتی « عمل‌گرا» توصیف می‌کنند، اما در عین حال، او را « متکبر و حساس به انتقاد» می‌دانند. مرتس که خود را «محافظه کار اجتماعی» و « لیبرال اقتصادی» معرفی می کند؛ سال‌ها برای رسیدن به شغل رؤیایی‌اش تلاش کرده است. در ۶۹ سالگی، او مسن‌ترین فردی خواهد بود که پس از کنراد آدناور نخستین رهبر آلمان غربی پس از جنگ جهانی دوم، به مقام صدراعظمی دست می یابد.
منتقدان او را به استفاده از شعارهای پوپولیستی متهم می‌کنند؛ به‌ویژه در شرایطی که حزب راست افراطی «آلترناتیو برای آلمان»مچنان در جایگاه دوم نظرسنجی‌ها قرار دارد. با این حال، برخی از هم‌حزبی‌های او، صراحت کلام مرتس را از جمله نقاط قوت او می‌دانند. یورگن هارت سیاستمدار ارشد اتحادیه دموکرات مسیحی آلمان در این باره گفت: « مرتس بسیار صریح‌تر از سیاستمداران معمولی آلمان است؛ افرادی که غالباً از ترس به خطر انداختن موقعیت خود، از بیان دیدگاه واقعی‌شان خودداری می‌کنند.» هارت افزود: «او معتقد است که ما بیش از حد در فکر این هستیم که چه بگوییم و گاهی دیدگاه‌های واقعی خود را پنهان می‌کنیم. او این مسیر را نمی‌خواهد و خواهان پیام‌رسانی سیاسی صریح و روشن است.» ناظران داخلی و خارجی حزب معتقدند که صراحت مرتس می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای ایجاد شراکت با دونالد ترامپ باشد.
به‌طور کلی، مرتس به دنبال ترویج سیاست‌های «بازارمحور» خواهد بود و آلمان را به عنوان یک «قطب سرمایه‌گذاری» در اروپا معرفی خواهد کرد. او در کتاب خود در سال ۲۰۰۸ با عنوان «جرئت سرمایه‌داری بیشتر» خواستار کاهش بوروکراسی، کاهش مالیات برای کسب‌وکارها و کاهش مزایای رفاهی اجتماعی شده بود.
آلمان در آستانه انتخابات زودهنگام با چالش‌های پیچیده داخلی و خارجی مواجه است؛ از رکود اقتصادی و بحران انرژی گرفته تا مسئله مهاجرت و جنگ اوکراین. شکست اولاف شولتز در ایجاد اجماع داخلی و تضعیف ائتلاف حاکم، زمینه را برای بازگشت محافظه‌کاران به رهبری فریدریش مرتس فراهم کرده است. مرتس با سیاست‌های بازارمحور، صراحت کلام و رویکردهای سخت‌گیرانه در قبال مهاجرت و کمک به اوکراین، به‌عنوان گزینه برتر معرفی می‌شود. نتیجه انتخابات نه‌تنها مسیر آینده آلمان بلکه جایگاه این کشور در رهبری اروپا و روابطش با آمریکا و متحدانش را نیز رقم خواهد زد.
