بازار تبریز

بالا خراطی، ساخت لوله قلیان، پایین خواربار فروشی در بازار. احتمالا تبریز. حدود ۱۹۱۱ تا ۱۹۱۴. این تصاویر از آلبوم توماس کرک پاتریک هستند.

حسین سبحانی ۶۷ ساله، چایچی چایخانه قدیمی مظفریه، ده سال بعد از حضور برادر بزرگترش علی، ۴۵ سالی است در ورودی این تیمچه از رهگذران، بازاریان و گردشگران با چای پذیرایی می‌کند. او در ۵ دهه گذشته همه روزه از ساعت ۸:۳۰ بساط چایخانه خود را با کمک اسکندر، سرایه‌دار تیمچه برپا کرده و با گشودن در‌های چوبی عظیم تیمچه تا ساعت ۱۷:۳۰ عصر کار می‌کند. او با دادن ژتون (پَتَه به زبان محلی) فلزی به صورت ماهیانه و یا هفتگی به بازاریان و هجره‌داران، به تعداد هر چای بردن به آنها، ژتون‌ها را در کنار سینی بازگردانده و از حسابشان کسر می‌کند. تیمچه مظفریه یکی از مهمترین و زیباترین اماکن قدیمی در قلب بازار تاریخی تبریز (بزرگترین بازار مسقف جهان) و بازار فرش دستباف تبریز به شمار می‌آید که بیشترین بازدید و حضور گردشگران داخلی و خارجی را به خود اختصاص می‌دهد.

بازار تبریز با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، ۵۵۰۰ حجره، مغازه و فروشگاه، ۴۰ گونه شغل، ۳۵ سرا، ۲۵ تیمچه، ۳۰ مسجد، ۲۰ راسته و راسته‌بازار، ۱۱ دالان، ۵ حمام و ۱۲ مدرسه عنوان بزرگترین بازار سرپوشید جهان را از آن خود کرده است. از سده چهارم هجری قمری تا دوران قاجار جهانگردانی همچون ابن‌بطوطه، شاردن و مارکوپولو رونق این بازار را ستوده‌اند. مجموعه بازار تبریز سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی و سال ۲۰۱۰ میلادی در فهرست آثار جانی یونسکو به ثبت رسیده است.

یکی از شغل‌های حساس و سخت که در بزرگترین بازار تاریخی جهان در تبریز به چشم نمی‌آید، باربری است. وزن بار‌های برخی باربران نزدیک به نیم تن یا یک تن می‌رسد که تعداد انگشت شمار بعضی از بابران جوان می‌توانند این حجم از بار را به مقصد برسانند. کم بودن فضا و ازدحام جمعیت از معضلات این حلال‌خوران تبریزی است.

بازار تبریز بزرگترین بازار مسقف جهان است، هر سال با فرا رسیدن ماه محرم، قلب تپنده پایتخت تشیع نیز رنگ و بوی عزا به خود گرفته و سیاه پوش می‌شود. حجره داران به مناسبت آغاز محرم، فضای بازار تبریز را برای عزاداری سیدالشهدا فراهم می‌کنند و عشق و ارادت خود را با نصب پرچم سیاه و علم بر سر درب حجره‌هایشان نشان می‌دهند

تبریز از بزرگترین شهر‌های واقع‌شده در مسیر جاده ابریشم است که این مهم جایگاه و موقعیت ممتاز، آن را در جلگه سرسبز و آباد تبریز، به مرکز بزرگ تجارت و مبادله کالا تبدیل کرد و بی‌دلیل نیست هرجا سخن از تبریز می‌شود، بازار آن‌که به عنوان بزرگترین بازار سرپوشیده جهان نامیده شده، بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. کسب و کار مغازه داران و تردد مردم در بازار تبریز امروز مانند همیشه در جریان و کسبه مشغول داد و ستد هستند.

بازار تبریز ، بزرگترین بازار سرپوشیده جهان است و به دلیل کوچک بودن محل رفت و آمد و فضای تیمچه‌ها و دالان ها، عبور و مرور وسایل نقلیه غیر ممکن است. به همین دلیل کالا‌ها و اجناس مغازه داران و صاحبان حجره‌ها از خیابان‌های اطراف بازار توسط باربران به داخل راسته ها، تیمچه‌ها و سرا‌های بازار منتقل می‌شود.

مجموعه بازار تبریز یکی از بازار‌های بزرگ تاریخی و زیبای ایران و خاورمیانه است که عواملی مانند سبک معماری بازار، آرایش مغازه‌ها، کثرت تیمچه‌ها، کاروان‌سراها، دالان‌ها، راسته‌ها همچنین انواع مشاغل و حرفه‌ها، وجود تعداد بسیاری مدرسه و مسجد که عمدتاً از سابقه تاریخی برخوردارند، این بازار را به نمونه عالی مجهز تجارت، کسب و زندگی اسلامی و شرقی تبدیل کرده است. با طلوع آفتاب به وقت صبح‌ها در شهر تبریز، تیمچه‌ها و حیاط‌های بازارتاریخی تبریز به دست سرایه‌داران و نگهبانان باز می‌شوند. مغازه داران در قسمت‌های مختلف بازار، پس از باز شدن درب‌های چوبی قدیمی تیمچه‌ها، سرا‌ها و حیاط‌ها، فضای مقابل حجره‌هایشان را آب و جارو می‌کنند و برای در امان ماندن از چشم بد اسپند دود می‌کنند و این چنین روز دیگری از کار، تلاش و تکاپو در بازار تبریز ، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان آغاز می‌شود.

این بازار در مردادماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

همه‌ی این مقایسه از آن‌جا شروع شد که با آتش‌گرفتن بخشی از کلیسای «نوتردام» پاریس در ۲۶ فروردین، از سلبریتی‌ها گرفته تا مردم عادی در ایران و کشور‌های دیگر با انتشار عکس‌های یادگاری از این کلیسای تاریخی که آن‌هم در فهرست میراث جهانی ثبت شده، آه از نهادشان درآمد و حتی سرمایه‌گذاران بزرگِ فرانسوی که مالیات‌های معوقه به دولت داشتند، با هزینه‌های نجومی، اعلام کردند که قصد پرداخت بخشی از هزینه‌های بازسازی را دارند.

آتش‌سوزی در سرای دو دری (ایکی قاپیلی) بازار تاریخی تبریز حدود ساعت ۲۳ شب گذشته (چهارشنبه) آغاز شد و با تلاش آتش‌نشانان حدود ساعت ۲ بامداد، حریق مهار و از سرایت آن به سرا‌های دیگر جلوگیری شد.

مهدی بهرمانی، در خصوص وضعیت کنونی بازار سکه و طلا در تبریز، اظهار کرد: در حال حاضر هیچ گونه کمبود سکه و طلا در بازار تبریز وجود ندارد، اما به دلیل این‌که بازار طلا و سکه دستخوش تغییرات لحظه‌ای شده و از سوی دیگر به علت نبود ثبات قیمت در بازار، برخی فروشندگان طلا و جواهر، از خرید طلا خودداری می‌کنند.

بازارهای ایران، از قدیم تا به‌حال فضاهایی برای زندگی، گذران زمان، اوقات فراغت، کاسبی و بسیاری کارکردهای دیگر بود‌ه‌اند که این تنوع کارکردی به غنای این فضاها افزوده است.